Buhar makinesi

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Buhar makinesi, buharın içinde var olan ısı enerjisini, mekanik enerjiye dönüştüren bir dıştan yanmalı motordur. Buhar makineleri, lokomotifler, buharlı gemiler, pompalar, buharlı traktörler ve endüstriyel devreler olabilir.

Bir buhar makinesi basınç altında buhar üretmek için suyu kaynatacak bir kazana ihtiyaç duyar. Herhangi bir ısı kaynağı kullanılabilir, fakat genelde odun, kömür veya petrol türevi yakıtların yakılmasından elde edilen ateş kullanılır. ^[1]

Çalışma prensibi olarak, ısı enerjisini alan buhar genişler ve bir piston veya türbine karşı yönde baskı uygular (iter), bu hareket çarkların dönmesi veya diğer mekanizmaların hareket alması ile mekanik enerjiye (işe) dönüşür.

Konu başlıkları 1 İlk Örnek 2 Buhar gücünün ilk faydalı uygulaması 3 Buharlı motorlar 3.1 Savery Makinası 3.2 Newcomen Makinası 3.3 Watt Makinası 3.4 Buhar Türbinleri 4 Buhar Makinasının Verimi 5 Buharlı Ulaşım Araçları 5.1 Buharlı Gemiler 5.2 Buharlı Lokomotifler 5.3 Buharlı Otomobil 6 Buhar Makinesi Tipleri 7 Bağlantılar 8 Kaynaklar

[değiştir] İlk Örnek

Bilinen ilk buhar makinesi diyebileceğimiz örnek Yunanlı mühendis Hero’nun birinci yüzyılda 50 yıllarına doğru Mısır İskenderiye’de uçları birbirlerine göre zıt yönleri gösteren iki eğik tüpün yerleştirildiği oyuk bir küreden yaptığı türbin’dir. Kürede su kaynatıldığında buhar borulardan dışarı çıkmakta günümüzde etki tepki kanunu dediğimiz şeyin sonucunda kürenin dönmesine yol açmakta idi. Hero buharlı bir türbin ya da motor icat etmesine rağmen toplumda bir etki yaratmadığından bunu motor aygıtının icadı olarak görülmemektedir

[değiştir] Buhar gücünün ilk faydalı uygulaması

Buhar gücünün Hero tarafından uygulamasından sonra 1679 yılında ilk faydalı uygulama Fransız fizikçi Denis Papin ‘den (1647-1712) geldi. İçinde suyun kaynadığı ve biriken buharın suyun kaynama noktasını yükselttiği sıkıca kapanan bir kapağı olan düdüklü tencere icat edilmişti. Papin’in dikkat ettiği şey daha yüksek ısıda kemikler yumuşuyor ve et daha çabuk pişiyordu. Tencereye buhar basıncının çok yükselmesine karşın bir de güvenlik vanası eklenmişti.

[değiştir] Buharlı motorlar

[değiştir] Savery Makinası

1698 yılında İngiliz mühendis Thomas Savery (1650-1715) buharla çalışan ,madendeki suyu dışarı atmak için kullanılan bir tulumba yaptı. ^[2] Tulumba yüksek basınçla çalıştığından o günün teknolojisine göre bu tip bir buharı güvenli biçimde kullanacak düzeyde değildi. Ayrıca gerekli buharı oluşturmak için suyu ısıtmada çok fazla yakıt kullanılıyordu. Bu tip makinaların öncülü olan Savery’nin makinası verimsiz olduğundan fazla kullanılmadı fakat kendinden sonra gelen makinalar için temel teşkil etti. ^[3]

[değiştir] Newcomen Makinası

1712 ‘de İngiliz mühendis Thomas Newcomen (1663-1729) yeni bir tür buhar makinesi geliştirdi. Bu alet çalışırken suyu yukarı doğru emecek boşluğu oluşturmak için buhar gerektirmiyor ve dışarı atmak için yüksek basınçlı buharın kullanılması ile çalışmıyordu. Newcomen’in makinesi pistonu itmek için sıradan alçak basınçlı buharı kullanıyordu. Böylece pistonların yüksek basınçlı buhar kullanıldığında olduğu gibi sıkıca oturtulmasına gerek kalmıyordu. Ayrıca daha az tehlikeliydi. ^[4]

Yine de makine istenilen verime ulaşamamış ve yakıt tüketimi azalmamıştı.

[değiştir] Watt Makinası

1764 yılında bozulan Newcomen makinalarından biri onarılması için İskoçyalı mühendis James Watt’a verildi. ^[5] Makinayı onaran watt aynı zamanda randımanı düşük bu makineyi geliştirmek de istedi. Arkadaşı İskoç kimyacı Joseph Black’tan gizil ısı’yı ^[6] öğrenmiş olan Watt aynı odayı sürekli ısıtıp soğutmanın ne kadar israflı bir şey olduğunu anladı ve aklına iki oda yapmak fikri geldi.Biri sürekli sıcak , diğeri de sürekli soğuk tutulacaktı. Buhar işini yaparken sıcak odada bulunacaktı ve su haline getirilmesi gerektiğinde supaplar sistemiyle soğuk odaya alınacaktı.

Watt 1781 yılına gelindiğinde makinasını iyice geliştirmiş ve pistonun ileri geri hareketini ustalıkla bir tekerleğin dönme hareketine çeviren mekanik aletleride icat etmişti.

[değiştir] Buhar Türbinleri

1884 yılında İngiliz mühendis Charles Algernon Parsons (1854-1931) ilk başarılı buhar türbinini yapmıştır. ^[7] Bu sayede yüksek hızlı gemi yapımı kolaylaşmış. Jeneratörlerde kullanılması kolaylaşmıştır.

[değiştir] Buhar Makinasının Verimi

James Watt’ın geliştirmesine rağmen buhar makinalarının verimi halen %7 civarında idi kalan %93 boşa giden ısı olarak kayboluyordu.

Buhar makinasının verimini inceleyen ilk kişi Fransız fizikçi Nicolas Leonard Sadi Carnot’tur (1796-1832) 1824 yılında yayımladığı Ateşin Tahrik Kuvveti Üzerine isimli kitabında buhar makinasının maksimum veriminin en sıcak halindeki buhar ile en soğuk halindeki suyun sıcaklığı arasındaki farka bağlı olduğunu gösterdi. Carnot ısı ve işin birbirlerine dönüşmesi yolunu ilk olarak ele alan kşi olduğundan Termodinamik biliminin kurucusu kabul edilmektedir.

[değiştir] Buharlı Ulaşım Araçları

[değiştir] Buharlı Gemiler

1787 yılına kadar buharlı motorlar sadece su pompalarını ve tekstil makinalarını çalıştırmak için kullanılmıştı. 22 Ağustos 1787 yılında ise Amerikalı mucit John Fitch (1743-1798) ilk vapuru Delaware Nehri’ne indirmiştir.^[8] Bir süre Philaderphia ile Trenton arasında düzenli vapur yolculuğu yapılmasını sağlamıştır.Fakat Fitch ticari anlamda başarı kazanamamıştır. 1807 yılına gelindiğinde ise yine Amerikalı mucit olan Robert Fulton saatte 8 km hızla giden adını Clermont koyduğu kırk metre uzunluğundaki vapurları Hudson Nehri’nde işletmeye başladı. ^[9] Bu sefer Fitch’in tersine ticari başarı kazanıldığından Fulton vapuların mucidi kabul edilmektedir. 1809 yılında ise Moses Rogers komutası altındaki Phoenix okyonusa açılan ilk buharlı vapur oldu. ^[10]1811 yılında Mississippi Nehri üzerinde işleyen ilk gemi New Orleans faaliyete geçti. ^[11]

Okyonusu aşan ilk gemi ise 1919 yılında Georgia Savannah’tan İngiltere’deki Liverpool’a beşbuçuk haftada ulaşan Savannah isimli gemi oldu . Yolculuğun büyük kısmı yelkenlerin açılması ile bitirildiğinden aslında buharlı gemi sayılmazdı. ^[12]

1827 yılında Türbinlerin ve gemi pervanesinin keşfedilmesi sonucu , pervanenin yan çarktan daha etkili olduğu anlaşıldı ve gemi teknolojisi hızla gelişti ^[13]

[değiştir] Buharlı Lokomotifler

İlk buharlı motorların gemilerde kullanılmasından sonra 1804 yılında Richard Trevithick bir vagonun şasesi üzerine sabit bir buhar motoru yerleştirerek dünyanın ilk buharlı lokomotifini üretti. Yaptığı özel yolda lokomotifini hareket ettirerek gösteri düzenlemiş fakat bundan ticari bir kazanç elde edememiştir. ^[14]

1825 yılına gelindiğinde ise İngiliz mucit George Stephenson geliştirilmiş buharlı motorlardan faydalanarak ilk buharlı lokomotif denebilecek ve adına Rocket dediği aracı yaptı.

[değiştir] Buharlı Otomobil

Ana madde: Buharlı otomobil

[değiştir] Buhar Makinesi Tipleri

Buhar makineleri iki ana başlıkta sınıflandırılabilir.

• 1 ) Teknoloji kullanımına göre

1.1) Pistonlu buhar makinaları

1.2) Türbinli buhar makinaları

• 2) Uygulama alanlarına göre

2.1) Durağan (Sabit) buhar makineleri

2.1.1) Sarımlı,dönen milli motorlar ve frekanslı olarak duran ve tersine hareket edebilen basit uygulamalar.

2.1.2) Nadiren duran ve tersine hareket ihtiyacı olmayan güç sağlayan motorlar.(Tüm termal güç istasyonları, değirmenler, fabrikalar.)

2.2) Araç Motorları

2.2.1) Buharlı bot ve gemiler

2.2.2) Buhar lokomotifi

2.2.3) Buharlı otomobil

2.2.4) Buharlı iş makineleri

2.2.4.1) Buharlı yol silindiri

2.2.4.2) Buharlı traktör

[değiştir] Bağlantılar

Wikimedia Commons'da Buhar makinesi ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.

[değiştir] Kaynaklar

1. ^ Bununla beraber ateş elde etmek için yakıt olarak tarih boyunca şu maddelerde kullanılmıştır: Kağıt, çöp, atık yağ, doğal gaz, benzin, mazot, gübre, kuru gres, kuru ot, vb.
2. ^ Temel Britanica, Ana Yayıncılık 92 baskısı, Cilt:4 sayfa :47
3. ^ Bilim ve Buluşlar Tarihi , Isaac Asimov , İmge Kitapevi, sayfa 177
4. ^ Bilim ve Buluşlar Tarihi , Isaac Asımov , İmge Kitapevi, sayfa 183
5. ^ Temel Britanica, Ana Yayıncılık 92 baskısı, Cilt:4 sayfa :48
6. ^ Donmuş bir maddenin erimesi veya bir sıvının buharlaşması için gereken ısı miktarı
7. ^ Bilim ve Buluşlar Tarihi , Isaac Asımov , İmge Kitapevi, sayfa 396
8. ^ Bilim ve Buluşlar Tarihi , Isaac Asımov , İmge Kitapevi, sayfa 233
9. ^ Bilim ve Buluşlar Tarihi , Isaac Asımov , İmge Kitapevi, sayfa 258
10. ^ Bilim ve Buluşlar Tarihi , Isaac Asımov , İmge Kitapevi, sayfa 264
11. ^ Bilim ve Buluşlar Tarihi , Isaac Asımov , İmge Kitapevi, sayfa 264
12. ^ Bilim ve Buluşlar Tarihi , Isaac Asımov , İmge Kitapevi, sayfa 273
13. ^ Bilim ve Buluşlar Tarihi , Isaac Asımov , İmge Kitapevi, sayfa 286
14. ^ Büyük Buluşlar, Ian Harrison , Doğuş Grubu İletişim ve Yayıncılık, sayfa 86-87