Kuvvetlerin ayrılması

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Bu sayfa başka bir dilden çevrilmektedir. Çeviriye kalınan yerden devam edebilirsiniz. Çeviriyi başlatan kişiyle iletişime geçip sayfanın durumunu sorabilirsiniz. Sayfanın geçmişinden  sayfa üzerinde çalışanları görebilirsiniz. Çevirilecek yazıyı görmek için gerekirse değiştire tıklayınız.

Kuvvetlerin ayrılması, Fransız aydınlanmacı düşünür Baron de Montesqiue tarafından ortaya atılmış demokratik devlet yönetimini düzenleyen bir modeldir.

Bu model içinde devlet çeşitli birimlere ayrılmıştır, her birimin ayrı ve bağımsız gücü ve sorumluluk alanları vardır. Bunun yanında her birim diğer birimin güç kullanımı üzerine sınırlamalar getirebilmektedir. Devlet birimleri genel olarak yasama, yürütme ve yargıdan oluşur. ABD sistemine göre bu birimler "hükümet birimleri" olarak adlandırılırken diğer sistemlerde "hükümet" sadece yürütme birimini ifade eder.

Kuvvetler ayrılığı ilkesinin taraftarları bu ilkenin demokrasiyi koruduğunu ve zorba, totaliter hükümetlere engel olduğunu savunurlar; bu ilkenin karşıtlarına göre ise ilkenin demokrasiyi koruması bir yana bırakılırsa, kuvvetler ayrılığının aynı zamanda yönetimi yavaşlattığını ve/veya yürütme diktatörlüğünü desteklediğini, hesap verilebilirliği düşürdüğünü ve yasamanın gücünü azalttığını öne sürmekteler.

Var olan hiçbir demokratik yönetim sistemi ne tam bir kuvvetler ayrılığı ilkesini uygulamaktadır ne de tam bir kuvvetler birliğini. Buna rağmen bazı yönetim sistemleri açık bir şekide kuvvetler ayrılığı ilkesine dayanmaktadırlar ve bazı sistemler de kuvvetler birlikteliğine dayanmaktadırlar.

[değiştir] Montesquieu'in Yazıları

Montesquieu, politik gücü yasama, yürütme ve yargı olarak üçe ayırdı. Montesquieu bu fikrini İngiliz yönetim biçimine dayandırmaktaydı. Buna göre İngiliz yönetim sisteminde güç kral, parlemento ve mahkemeler arasında paylaşılmıştı. Montesquieu'i eleştiren sonraki yazarlara göre Montesquieu hatalı olarak böyle bir dayandırma yapmıştı, çünkü o zamanlarda Büyük Britanya'da yasama, yürütme ve yargı birbirleriyle ilişki içindeydiler.

[değiştir] Kuvvetler ayrılığı ve kuvvetler birliği karşılaştırılması

Demokratik yönetim sistemi düzenlenirken Başkanlık sistemi ve Parlementer sistem arasında belirli bir seçim yapılır, bu seçim tamamiyle uygulanacak bir düzen seçimi olmak zorunda değildir ve çoğu zaman da olmaz zaten. "Kuvvetler ayrılığı" başkanlık sistemi için daha doğaldır, "kuvvetler birliği" ise "parlementer sistem"ler için. Bununla birlikte "karışık sistemler" de vardır, yönetim sistemi iki ana sistemin ortasında daha yakındır, örneğin Fransa'daki şimdiki yönetim şekli (5. Cumhuriyet).

Kuvvetler birliği ilkesine göre bir yönetim birimi (genellikle seçilerek gelen yasama birimi) diğerlerinden üstündür ve diğer birimler bu birime hizmet ederler. Kuvvetler ayrılığı ilkesine göre ise her birim büyük oranda (tamamiyle olmasa da) bağımsızdır. Bağımsızlıktan kasıt her birimin diğer birimlerden bağımsız olarak seçilmesi ya da en azından varlığının diğer birimlere bağlı olmamasıdır.

Buna göre, kuvvetlerin birliği sistemlerinde (en ünlü örneklerden Birleşik Krallık'ta mesela) yasama kurumu halk tarafından seçilir ve yasama daha sonra yürütme birimi hükümeti "yaratır". Kuvvetlerin ayrılığı sistemlerinde ise yürütme birimi üyeleri yasama tarafından değil, başka çeşitli yollarla (örneğin seçimlerle) seçilirler. Parlementer sistemlerde yasama biriminin süresi dolduğunda yürütme biriminin de süresi dolmuştur. Başkanlık sistemlerinde ise yürütme biriminin süresi yasama süresine bağlı değildir, süreleri aynı zamanlarda dolabilir veya dolmaz. Burada önemli nokta yürütme biriminin seçiminin yasama biriminden bağımsız olmasıdır. Buna rağmen, yürütme biriminin partisi eğer mecliste çoğunluğa sahipse, başkanlık sisteminde de belirli bir derece "kuvvetlerin birlikteliği" etkisi görülebilir. Böyle durumlar anayasal hedefleri engelleyebilir, ve/veya halk tarafından büyük oranda benimsenen "yasama biriminin daha demokratik, halka daha yakın olduğu" fikrini baltalayabilir. Bu durumda yasama birimi sadece bir "danışma meclisi" konumunu alır ve yürütmeyi hatalara ve fiyaskolara karşı sorumlu tutmakta isteksiz olabilir.

[değiştir] Çek ve bakiye sistemi

Bir birimin diğerlerinden üstün olmasını engellemek ve birimleri birlikte çalışmaya teşvik etmek için, kuvvetler ayrılığını uygulayan yönetim sistemleri "çek ve bakiye sistemi"ni geliştirdiler. Bu terim de Montesquieu'e atfedilmektedir. Çek ve bakiye sistemine sayesinde bazı birimler diğer birimlere etki edebilirler (örneğin Amerikan başkanının Kongreden geçen yasaları vetı etme hakkının olması veya Kongrenin federal mahkeme kararlarını değiştirebilmesi gibi). Kuvvetler ayrılığı ilkesini benimsemiş her ülkenin kendine özgü bir "çek ve bakiye" sistemi vardır. Ülke yönetimi başkanlık sistemine ne kadar yakınsa birimler arasında çekler o kadar çoktur ve birimler göreli güçleri bakımından o kadar eşittirler.

Yasama	Yürütme	Yargı
Yasa çıkarma gücü Vergi çıkarma gücü, borç alma ve bütçe hazırlama gücü Genellikle savaş ilan etmek için tek yetkili Soruşturma açma yetkisi, özellikle yürütme birimine karşı Çoğunlukla yürütme biriminin başına birini atama gücü Bazen mahkemelere yargıç atama gücü Anlaşmaları onaylama gücü	Başkan bazen yasaları vetolayabilir Meclis tarafından azledilmeyi de göze alarak bazı yasaların uygulanmasına karşı çıkabilir Çeşitli amaçlar için ayrılmış bütçeyi harcamayı rededebilir. Savaş yönetimi (askeriyenin operasyönel yönetimi) Çeşitli durum ilanlarına yetkilidir (acil durum, afet ilanları gibi), yasalara uygun düzenlemeler çıkarabilir ve yürütme emirleri verebilir. Genellikle yargıçları atar Bazen suçluların affedilmesini sağlar	Hangi durumlarda hangi yasaların uygun olduğuna karar verir Bir yasanın anayasaya aykırı olup olmadığını denetler Yasaların yorumlanmasında ve anlaşmazlıklarda uygulanmasında tek yetkilidir Bazen, bazı yasaların daha önemli yasalarla (örneğin anayasa ile) uyumlu olmaması durumunda bu yasaları geçersiz kılabilir Suçluların idaresine karar verme gücü Kanıtların bulunması ve gerekli dökümanlarının oluşturulmasına zorlama gücü Temyiz işlemi tutarlı uygulamaları gerektirir ama tek tek davalar için karar verme yetkisi düşük makamda bulunan yargıçların yetkisinde olabilir (bu yargıçların ne kadar yetkili oldukları davaların tipine göre değişebilir) Sadece gerçek kişiler tarafından öne sürülen gerçek anlaşmazlıklar üzerinde karar vereblime yetkisine sahiptir Kendi üylerinin idaresi Genellikle diğer birimler tarafından sebep gösterilmeksizin görevden alınamazlar

BAKİYE DURUMUNU DENGEDE TUTMAK İÇİN YAPILMASI GEREKEN TEK ŞEY ÜLKE YE VE YÖNETİME YANİ BAŞKANLIĞA GÜVENMEKTİR.

BAŞAK