Narh

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Narh, bir mal veya hizmet için resmi makamların tespit ettiği fiyatlara denmektedir. Günümüzde ekmek, et, şeker, tekel maddeleri, petrol gibi bazı tüketim mallarına narh konduğu halde, Osmanlı Devleti’nde her türlü mal ve hizmet narha tabi olmuştur.

Günün şartlarına göre, kazalarda bulunan kadılar tarafından verilen narhlar, yine kendileri tarafından tutulan şer‛iyye sicillerine işlenmiştir. Narh fiyatlarını içeren listeler genellikle sicillerin baş tarafına ve kolaylıkla görülebilecek bir şekilde sıralanır, narh veren kadının adı ve narhın veriliş tarihi de kaydedilirdi.

Fiyatların tespit ve tanzimi başta kadıların görevi olmakla birlikte, kadının başkanlığında toplanan bir komisyon tarafından yapılırdı. Bu komisyona âyân, ulemâ ve esnaf da katılmakta idi. Narh tespitinde büyük bir itina gösterilirdi. Fiyatı tespit edilen mallar genellikle gıda ve zorunlu ihtiyaç maddelerinden oluşuyordu. Tespit edilen fiyatlar kadılar tarafından sicillere geçirildikten sonra, münadiler tarafından halka duyurulurdu.

Narh tespitleri, mevsimlere bağlı olarak yapılabildiği gibi, esnafın müracaatı ile veya kadının uygun görmesi üzerine de yapılabilirdi. Esnaf yetkilileri ile görüşülmeden narh fiyatları verilmez, esnafın lonca içerisinde kendi başlarına tayin ettikleri fiyattan satış yapmalarına da müsaade edilmezdi. Narh için idarî makamlara başvuran sadece tüketici zümresi olmaz, lonca halinde örgütlenmiş esnaf da zaman zaman ham maddelere veya mamullere narh konmasını talep ederdi. Bunun sebebi de esnaf arasında rekabeti önlemek ve haksız kazancın önüne geçmekti. Kendi aralarında ittifaka varan esnaf, kararlarını ortaklaşa mahkemeye bildirerek tescil ettirirlerdi.

Narh fiyatı tespit edilirken, günün para değeri, mahsulün az veya çokluğu, mevsimlik istihsalin durumu, askerî veya siyasî sebeple mal temininin güçlüğü de nazar-ı dikkate alınırdı. Fiyat tespitinin hesaplanmasında, müstahsilin satış fiyatı, nakil masrafları ve lonca erbabına bırakılacak kâr da göz önünde bulundurulurdu.

Osmanlılar döneminde tatbik edilen narh sistemi, ticarî hayatın vazgeçilmez bir unsuru olmuştur. Narh arz ve talep kanununa göre, belli şartlar içerisinde özellikle tüketici lehine tanzim edilmiştir. Bu uygulama zaman akışı içerisinde tedrici bir şekilde kaldırılmıştır. En son Sultan Abdülaziz döneminde, ekmeğin dışında kalan bütün mallardan narh kaldırılmıştı.