Zağanos Paşa

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Zağanos Paşa (veya Zağnos Paşa), Fatih Sultan Mehmet devrinde önemli rol oynamış, Gelibolu sancak beyliği ve kaptan-ı deryalık görevlerinde bulunmuş, 1467-1469 yılları arasında ise Trabzon Sancak Beyliği yapmış bir Osmanlı paşasıdır.

Sultan I. Murat tarafından sürgün edilmiş olan Paşa, Fatih Sultan Mehmet tahta geçer geçmez çağrılarak vezir tayin edilmiştir.

Zağanos Paşa, Fatih'in çocukluğunda askerlik öğretmenliğini yapmış, sultanın kızkardeşi ile evlenerek hem eniştesi hem de kayınbabası olmuş, bunların yanısıra Trabzon'un zaptı esnasında Prenses Anna ile de evlenmiştir.

İstanbul'un fethi öncesinde Rumeli Hisarı'nı yaptırmış, Osmanlı donanmasının kara yolu ile Kasımpaşa’ya indirilmesinde de emeği geçmiştir.

[değiştir] Fatih Sultan Mehmet ve Zağanos Paşa

Fatih Sultan Mehmet’le yakınlık derecesi ve mevkisine rağmen, bugünkü adı 'Zağnos Paşa Camii' olan caminin inşaatında, ustalarla birlikte çalışacak derecede alçak gönüllüğünü vurgulayan, bir hikaye kayıtlıdır: .... Fatih, Balıkesir’e geldiği zaman, Zağanos Paşa da, bizzat camii yapımında çalışıyor, sırtına aldığı taşı, iskele ile yukarı çıkarıyormuş. Fatih yapı yerine gelmiş:
-Kolay gelsin Zağanos... diye seslenmiş. Zağanos Paşa da ona dönmeden ve kimin söylediğini görmeden:
-Eyvallah Mehmet! Cevabını vermiş.
Fatih; "Beni görmeden nasıl tanıdın?" diye sormuş. Zağanos Paşa da demiş ki:
-Bana burada kimse Zağanos demez. Paşa derler. Adımı ancak sen söyleyebilirsin. Ondan tanıdım”

[değiştir] Zağanos kelimesinin etimolojisi

Babası Abdullah’ın bir esir olduğu bilinen paşa, İ. Orga'ya göre Arnavut asıllıdır. Halil Ethem'e göre ise Zağanos kelimesi bir çeşit şahin anlamında olup, Farsça zağan kelimesinden Osmanlıca’ya geçmiştir. Mahmut Goloğlu ise Trabzon Rumcası’nda martı anlamına gelen zinos kelimesine bağlayıp, kaynak göstermeden kelimenin eski Türkçe olduğunu iddia etmiştir. Modern Türkçe sözlükte zağanos “bir cins doğan” olarak geçmekle birlikte, hangi dilden ödünç alındığı belirtilmemektedir. Farsça şahin kelimesinin Rum ağzında bozulduktan sonra Türkçeye geçmiş formu olmalıdır.

Clauson’un 13. yüzyıl Türkçe etimoloji sözlüğünde kelime bulunmamakta, sözlükte /z/ harfi ile başlayan sadece 6 kelime kayıtlı olup, bu durum kelimenin başka bir dilden ödünç alındığını kanıtlamaktadır.

Zağanos kelimesinin Trabzon’da yengeç anlamında kullanılan zağana kelimesiyle alakalı olabileceği akla gelebilir ki bu kelime aynı zamanda yörede aksak yürüyen kişilere takılan bir lakaptır ama Paşa’nın adı Trabzon’un fethinden öncesine dayanıyorsa bu önerme geçersizdir

[değiştir] Kaynakça

Özhan Öztürk. Karadeniz: Ansiklopedik Sözlük. 2 Cilt . Heyamola Yayıncılık, İstanbul. 2005 ISBN 975-6121-00-9.