Baybaq köne
Wikipedia'dan
Baybaq köne (İnglizçä Groundhog Day ) – Amerika Quşma Ştatlarda häm Kanadada xalıq bäyräme, yıl sayın 2. Febräldä bäyräm itelä. Bu köndä önnärdän çığuçı baybaqlarnı küzätälär, alar eşläre buyınça kilüçe yazğa prognoz yasílar. Ägär kön sürän bula, baybaq üz şäwläsen kürmi häm önnän tınıçlap çığa, şunnan ozaqlamí qış beter dip äytälär. Kön yaqtı bulsa, baybaq şäwläsen kürä, häm, anı qurqınıp, öngä kire qayta. Şunnan tağın 6 atna qış bulır dip uylanıla. Amerika häm Kanadanıñ berniçä qalada meteorolog baybaqlarğa bağışlanğan festivallär ütkärelälär, bu festivallär küp turist tarta.
Eçtälek tezmäse |
[üzgärtü] Taríx
Borınğı Romda 2. Febräldä Kerpe Köne bäyräm itelgän. Uyatqan kerpe eşläre buyınça yazlarğa farazlar tözägännär. Könbatış Awrupada başqa Kelt wä German xalıqlarında baybaqlar yä ayularnı şundí könnärdä (Qışqı Qoyaş Torınlığıdan soñ 40. kön) dä küzätkännär. 2. Febräldä dä könbatış Xristiannar Candlemas Day bäyräm itälär. Başqa mäcüsi bäyrämnär kebek, xalıqta Baybaq köne Xristinalıqqa yaraqlaşqan, häm Amerikada Candlemas Day Baybaq köne kilep çıqtı. Amerikada şundí Şotland äyteme bik tä populár: If Candlemas Day is bright and clear, there`ll be two winters in the year. ( Candlemas Day yaqtı häm çísta bulsa, yılda ike qış bulır). Bu bäyräm yolaları Pennsylvania'däge Punxsutawney qalasında barlıqqa kilgän. Berençe tapqır 2. Febrälendä bäyräm itü 1887. yılda telgä alına, läkin Pennsylvania'däge Franklin and Marshall College qaramağında Holland Folklorı Üzägendä tabılğan yazmalar şulay dilär: 4. Febräl, 1841 - Morgantown, Berks County (Pennsylvania), kibetçe James Morris'neñ köndälegennän..."Ütkän Sişämbe, 2. kön, Candlemas day buldı, şundí köndä, Almannarça, Baybaq qış yoqıdan uyatqaç, önnän çığa häm üz şäwläsen kürsä, ul qaytarğa omtıla häm tağın altı atna yoqlí, läkin kön bolıtlı bulsa, ul qala, çönki hawa torışı yomşarırğa tieş."
[üzgärtü] Tanılğan baybaqlar
AQŞta belän Kanadada iñ tanılğan 7 baybaq. Bolar Punxsutawney Phil, Wiarton Willie, Staten Island Chuck, Shubenacadie Sam, Balzac Billy, Jimmy the Groundhog häm General Beauregard Lee.
[üzgärtü] Puxsutawney Phil'e
Punxsutawney (äytelä pak-sa-to-ni) baybağı - berençe räsmi meteorolog baybaq. Xalıq bäyräme 1887. yılda ütkärelä. Bu şähärneñ danı Baybaq köne filme (1993, Bill Murray baş rolendä) taralğan..
[üzgärtü] Wiarton Willie'se
Kanadanıñ iñ bigele baybağı Ontario provinsiäsendäge Wiarton awılında yäşi. Anıñ isemenä bağışlanğan festvallär dä şulay uq ütkärelälär.
[üzgärtü] Staten Island Zooparkınnan Chuck
New Yorknıñ räsmi meteorolog baybaq Staten utırawındağı zooparkında yäşi (Staten Island Zoo). Yıl sayın, 2. Febräldä, 7 säğät 30 minutta şähär mérı barında prognoz birä. 1980. yıldan Chuck'nıñ prognozlardan 80% çınğa aştı.
