Imom Ahmad Ibn Hanbal

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Manba: islom.uz

Ahmad ibn Hanbal ibn Hilol ibn Asad Idris ibn Abdulloh ibn Hayyon ibn Abdulloh al-Bogʻdodiy hadis va fiqh olimi va Hanbaliy mazhabining asoschisidirlar.

Nasablari Ibrohim alayhissalomgacha borib, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam nasablariga Adnonda qoʻshiladi. Ahmad ibn Hanbalning ota-onalari asli Turkmanistonning Marv shahridan boʻlib, soʻng Bogʻdodga koʻchib kelishadi va Ahmad ibn Hanbal hijratning 164 yili Bogʻdodda dunyoga keladilar. Bu zotning yoshlik paytlarida otalari vafot etadilar. Ulgʻaygach, avvaliga qozixonada Abu Yusufdan qozilikni oʻrgandilar. Keyinchalik hadis eshitishlikni xush koʻrib, hadis jamlashga kirashidilar. Birinchi hadisni hijratning 179 yili eshitib, yozishga kirishadilar.

Ahmad ibn Hanbal hijratning 189 yili 25 yoshlarida Yamandagi ustozlari Abdurrazzoq huzuriga safar qiladilar. Doʻstlari Yahyo ibn Mu’iyn, Ishoq ibn Rahavayhlar bilan birga, bu ustozlaridan dars oladilar. Keyinchalik Makka, Madina, Shom, Yaman, Kufa, Basra kabi joylarga hadis toʻplash uchun safar qildilar. Ibrohim al-Harbiy aytadilar: «Alloh taolo avvalgiyu-oxirgilarning ilmini, Ahmad ibn Hanbalda jamlagan deb oʻylayman». Ali inb al-Madiniy aytadilar: Alloh bu dinni ikki kishi bilan quvvatladi. Ularning uchinchisi yoʻqdir. Birinchi bor odamlar dindan qaytayotgan kuni Abu Bakr as-Siddiq bilan dinni quvvatladi. Ikkinchi bor fitna kunida Ahmad ibn Hanbal bilan quvvatladi", Yana u kishi: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan keyin Islom ishi bilan Ahmad ibn Hanbaldan tashqari hech kim shugʻullanmadi». U zotdan: «Abu Bakr as-Siddiq ham-a?» deb soʻralganda: «Abu Bakr Siddiq ham», deb aytdilar. Chunki, Abu Bakr bilan u kishini quvvatlab turgan ayonlari va askarlari boʻlgan, Ahmad ibn Hanbalning ayonlari ham, askarlari ham boʻlmagandi"-dedilar. Ahmad ibn Hanbal insonlarga eng toʻgʻri yoʻl — Islom dini ekanligini tushuntirib, koʻp daʼvat qildilar. Mana shundan keyin qanchadan-qancha odamlar shu kishi sababli Islom dinini qabul qilishdi. Zarxoniy aytadilar: "Ahmad ibn Hanbal 220000dan ziyoda yahudiy, nasroniy, majusiy diniga mansub kishilarning Islom diniga kirishiga sababchi boʻldilar. Ahmad ibn Hanbalni nafaqat Islom ahllari, balki boshqa dinga mansub kishilar ham bilishardi. Majusiy diniga mansub ikki kishi tortishib qoladi. Shunda bular Xuroson qozisi huzuriga borishadi. Qozi Islom dini boʻyicha hukm chiqarib, bulardan birining haqligini isbot qiladi, shunda «ziyoniga hukm qilingan» odam: «Agar Ahmad ibn Hanbal mazhabiga asoslanib hukm chiqargan boʻlsang roziman», deb aytdi.

Har bir ilm olimi Ahmad ibn Hanbalni oʻzlarining ustozlari deb bilib, hurmat qilar edi. Qur’on olimlari Ahmad ibn Hanbalni Qur’on ahkomlarini yaxshi bilishlari, qiroatlari yoqimli, ovozlari shirinligini tan olishar edi. Hadis olimlari Ahmad ibn Hanbalni hadis olimi, uni yodlab sahih va zaif hadislarga ajratuvchi deb bilishar va u kishidan hadis eshitishlikka shoshilishar edi. Bundoq deyilishiga, oʻsha paytdagi muhaddislardan Buxoriy, Muslim, Abu Dovudlar kabi ulugʻ zotlar u kishiga shogird boʻlishgani katta dalildir. Fiqh olimlari esa, biror bir hukm chiqarishga shoshilmasdan Ahmad ibn Hanbalning fatvolariga qarab hukm chiqarishar edi. Bu zotning bir nechta ustozlari boʻlib, Hoshim ibn Bashir, Shofeʼiy, Bashir ibn al-Mufazzal, Ismoil ibn Ali, Sufyon ibn Uyayna va boshqalar, shular jumlasidandir. Abu Bakr al-Maruziy, Shohin ibn as-Samidoʻ, Abu Dovud, Buxoriy, Muslim, Abu Ali Husayn, Abu Bakr Ahmad va boshqalar, u zotning shogirdlari hisoblanadi.

Ahmad ibn Hanbalning tasnif etgan kitoblari: «Musnad». Bu kitob 40000dan ziyoda hadisni oʻz ichiga oladi. «Kitobi az-zuhd», «al-Maʼrifa va at-taʼlim», «al-Jurh va at-taʼdil» va boshqalar. Oʻsha paytda baʼzi bir fuqaholar, ayniqsa podshoh huzuridagi olimlar, Qur’oni Karimni «maxluq» deb, yaʼni, Qur’on boshqa narsalar kabi Allohning yaratgan bir maxluqi, deb aytishadi. Ahmad ibn Hanbal bu notoʻgʻri tushunchaning Islomga zid ekanligini isbotlab bersalar ham, ular soʻzlaridan qaytmaydilar. Balki kimki ularga zid chiqsa, uni azoblayveradilar. Ana shu azoblanganlar orasida, Ahmad ibn Hanbal ham bor edilar. Avval Ahmad ibn Hanbalni urib, keyin qamoqqa olishadi. Shuncha azoblashsa ham, bu soʻzlaridan qaytmaydilar. U kishining sharofatlari tufayli islom ummati bu notoʻgʻri tushunchadan saqlanib qoldi (Alloh u kishidan rozi boʻlsin).

Imom Ahmad ibn Hanbal hijratning 241 yili Bogʻdod shahrida vafot etdilar.

Bu sahifaning O`zbek tili tekshirilishi kerak.
Ўз	Iltimos bu sahifaning O`zbek tilini tekshirib, hatolarni o`zgartiring, va Wikipediya: Maqolalar O`zbek tili sahifada o`zgarishlarni yo`zib qo`ying.

Bu maqola vikifikaziya qilinishi kerak.
	Iltimos, bu maqolani vikipediya qoida va yo'llanmalariga muvofiq bezang.

Bu maqola Oʻzbek tili tipografik qoidalariga muvofiq yozilgan.
Ўз	Iltimos Oʻzbek tili tipografik qoidalariga eʻtibor bering. Bu maqolada hamma ' va ` belgilari toʻgri belgilar bilan ʼ va ʻ) almashtirilgan.