Belaire
Èn årtike di Wikipedia.
Belaire est èn ancyin ptit ban del Walonreye, rebané avou Binne-Heuzea.
- Dimorants:
- Limero del posse:
- Limero diyalectolodjike
- Arondixhmint: Lidje
- Sipotaedje:
- Sitindêye: 101 ectåres
- Cowordonêyes: 50° 38' 44'' N 05° 40' 01'' E
- Hamteas di Belaire: Å Tchminde del Tchapele, Å Tchmin del Messe, Beur di Belaire, Grand-Tchmin, Li Mote, L' Årbwès, Les Houlpeas (?) (fr: Les Houlpaix), Pî-do-Tier, Trô-l'-Hôte, (fr: Vallée), Vî-Tier, Vinåve, Wimrea, Xhailêye.
L' etimolodjeye do no vént do walon "belle aire" (ki vént do latén "bella area"); ene aire estant on platea cultivé.
Ådvins |
[candjî] Istwere
Å cmince Belaire fwait pårteye del pårotche et do dominne royål di Djoupeye, diné e 1008 pa l' impreur Hinri II a l' eveke di Verdun. Li 26 di djun 1266, Robiet, eveke di Verdun, cede li dominne di Djoupeye et ses depindinces (emey zeles, Belaire) al catedråle di Lidje. Li 6 di måss 1278, li tchapite di Sint Lambiet ceda Belaire å prince-eveke Djan d' Inguî. Li 28 di måss 1393 les dmorants di Djoupeye, Fléron, Wé, Tchinnêye et Péveye riclamèt-st al djustice do Pont d' Amecour on rcoird dijhant ki les dmorants di ces plaeces la ont des droets d' uzaedje dizo Bwès-d'-Breu eyet Belaire.
Li prince-eveke Louwis di Bourbon fwait basti ene tchapele e 1482, i gn årè-st eto èn ermitaedje et minme èn ospitå (po lodjî les voaedjeus k' estént pôves); å 15inme sieke ele seront distrûtes cåze des disduts k' i gn a-st avou el principåté d' Lidje; et s' riconstrure pus tård. Li tchapele di Belaire fourit sierveye a pårti di 1625 på curé ou vicåre di Djoupeye, k' î fjheut messe les dimegnes et les djoûs d' obligåcion.
Après l' «edit di concwesse» di 1582 da Ernesse di Bavire, on cmince a cweri après del hoye ezès bwès. C' est l' discovraedje di hoye ki va-st amoenner des djins dins çou ki n'&bsp;esteut co k' on cwårtî.
Les princes-evekes di Lidje louwént åzès djins di Djoupeye, Fléron, Sint-Rmåke et Tchinnêye des virêyes di bwès et des åjhminces å Bwès d' Breu et a Belaire. Inte 1640 eyet 1650, les dmanants des cwate pårotches fijhît mezurer li dmorant do bwès; tchaeke pårotche aveut l' cwårt des rivnous des bwès k' estént rindous åzès pårticulîs. Come prôpieté des princes-evekes, Belaire et Cawe-do-Bwès fourît sacwants côps wadjîs pa Ferdinand eyet Macsimiyin di Bavire. Li cwårtî di Belaire est distaetchî del kiminålté di Djoupeye viè 1690 et divni cminålté da sinne.
Li ban d' Belaire est askepyî e 1799, dizo l' redjime francès, tot shuvant a pô près l' aroyaedje del kiminålté di Belaire.
E 1803 li tchapele di Belaire est metowe avou l' pårotche di Saive, mins les dmorants do viyaedje dimandèt po k' ele rivegne a Djoupeye, çou ki fourit fwait e 1808
E 1835 li tchapele divént eglijhe di pårotche, dediyeye a Nosse Dame di Belaire. Dins l' eglijhe, rifwaite e 1726, i gn a-st ene Pieta del fén do 14inme sieke.
[candjî] Populåcion sorlon les anêyes
- 1749: 350 djins.
- 1803: 703 djins.
- 1816: 710 djins.
- 1829: 812 djins.
- 1840: 847 djins.
- 1890: 1262 djins.
- 1938: 1465 djins.
- 1961: 1780 djins.
- 1976: 1936 djins.
[candjî] Economeye
Dizo l' Ancyin Redjime li viyaedje vike di l' agriculteure, principålmint do speate, avou ene miete di poujhaedje di hoye mins dins des voennes nén parfondes. A pårtî do 17inme sieke li fijhaedje di clås va prinde di l' importance; li viyaedje est d' ayeurs sipoté «li viyaedje des clawtîs»; mins li nombe di clawtîs foirdjant des clås al miwn va discrexhe, la kel clawtreye si va industrialijhî. Asteure les teres del comene sont eployeyes come paxhîs, ou pa des måjhons.
