Conteye di Lô
Èn årtike di Wikipedia.
Li conteye di Lô, c' est est onk des ût payis do 13inme sieke k' aléve diner des bokets a çou k' a divnou l' Walonreye. Come li Conteye del Braibant eyet l' Dutcheye do Limbork, li Conteye di Lô aveut eto bråmint des teres e çou k' aléve divni l' Flande.
Ådvins |
[candjî] Mwaisse veye
Li mwaisse veye del Conteye di Lô est Hasse.
[candjî] Istwere
Divant 1480, li conteye va passer al Principåté d' Lidje. Pus tård, ces teres la vont divni a pô près li Province do Limbork bedje, mins les viyaedjes walons del Hesbaye (Rozou-Crinnwik, Bierlô, Grinnveye, Oreye, Lin-so-Djer, Tisse, Hacoû) vont dmorer u rivni dizo moennance del Province di Lidje.
On vout ki ça soeye des contes di Lô k' åyénxhe amoenné so Lidje, pu so tote li Walonreye, l' ahivaedje del boûkete, k' a-st on no did låvå (beukweit).
[candjî] Li viyaedje di Lô lu-minme
C' est on viyaedje di Flande, astok do Payis Walon, e l' arondixhmint d' Tongue, province do Limbork, ki s' lome e flamind Borgloon, e francès Looz. Li prumî boket do no flamind borg (tchestea) a stî eto rmetou å no flamind d' Wareme (Borgworm), ene veye do cotoû. Li vî no (1441) Loscastrum, c'est do latén, avou, eto, li mot "tchestea" ådvins ("castrum"). Li viyaedje di Lô, metou a Bijhe, eneviè l' payis walon, a dné ene ratourneure e walon k' on dit a Oreye et d' Odeu: Bijhe di Lô: C' est ene hôte bijhe, froed vint do Nôr Ess. Eto, imådjreçmint "C' est bijhe di Lô" vout dire ki c' est margaye (inte deus hanteus, evnd).
[candjî] Li viyaedje di Grand-Lô
C' est on viyaedje di Flande astok do Payis Walon, e ki s' lome e flamind Groot-Loon , e francès Grand-Looz; dins les viyaedjes walon astok, on prononce Gronlô. Ci-la, les vîs scrijhaedjes sont ddja e flamind: Groot-Loen(1365), Groitloen (1362).
[candjî] Etimolodjeye
Li ptit mot "lô" (on vî vî mot e walon) provént do tîxhon lauha ki vout dire "bwès". Mins ça a stî stindou å sinse "clairisse", pu "hé a brouyire". Li mot si rtrove dins bråmint des viyaedjes di Flande: Lo e l' arondixmint d' Dismude, li bwès d' Lo, dé Lovén, k' a dné li no des viyaedjes astok: Kessel-Lo, Korbeek-Lo, Langelo, Bovenlo, Lo-Christi et Lo-ten-Hule e l' arondixmint d' Gand. El Walonreye, on l' ritrove dins l' no des viyaedjes di Bierlô, et Pondlô. Inte les deus, gn a li foirt rilomé "Waterlô".
Li "Z" k' i gn a e mot francès Looz et ni "N" do mot flamind Borgloon est on sene do pluriyal (Carnoy, 1948). Dabôrd, li sinse est "ezès bwès". E walon, li scrijha "ooz" a stî rcoprin come li betchfessô "ô", come dins Trooz , li vî scrijha po "Trô".
[candjî] Nos d' famile
Sacwants no d' familes di Walonreye et d' Flande, volnut dire "onk ki provént do viyaedje u del Conteye di Lô": Lau, Loos, Loose, Looz, Looze, Delooz, de Looz-Corswarem (riloukîz a: Cwareme), Deloz, Deloos, Deleau, Delleau, Delleaux, Loosen, Loossens, Loozen, Loisen (Herbillon & Germain, 1996).
