Emile-Joseph Piret
Èn årtike di Wikipedia.
Emile-Joseph Piret a skepyî e 1885, et mori e 1959; c' esteut on scrijheu e walon ki provneut d' Frantchîmont.
Il a cmincî a scrire e 1920 et a ramexhner des mots walons, copurade k' il a stî temon po l’ ALW. Inte 1955 et 1957, il a fwait do diccionairî. Il a insi rashonné 2500 mots, des nos d’ plaeces eto, arindjîs pa coron, avou ene croejhete.
Di 1950-a 1960, i shuva les scolaedjes da Arille Carlier a Tchålerwè. Il a eto stî ås Relîs Namurwès (il a yeu l’ cocåde). Si fourit i eplaidî dins les Cayés Walons eyet l’ Bourdon.
Si prumî live rexha e 1953. C' esteut "A l’ åvrûle des djaeyîs" (A l' auvrêre des gayîs), avou 88 arimeas, sovint avou ene luçon al fén.
Ci côp la, il a vudî les Extraits bibliques, des relîs bokets foû del Bibe, redjårbés a môde di paskeye ki s' pasrént e payis walon. I vudît on prumî côp e 1960, et fourît replaidîs e 1979, todi pås Cayés Walons.
Mins, gn a on live da sinne k' a dmoré nén plaidî : c' est "Å payis d’ Chinele et des Francs" ene schorseye di bokets d' prôzes et d' arimeas.
Di s' mestî, il a stî mwaisse di scole a Hodrémont pu a Romedene (1923-1952), la k’ il årè Yvon Laurent come sicolî. El guere di 1914-1918, il esteut a prijhnî dins on camp e l’ Olande.
Come bråmint des scrijheus walon do 20inme sieke, Emile-Djôzef Piret ni djåzéve måy walon avou les cis k' i rescontréve po s' mestî. Si n' a-t i måy dit a ses scolîs k’ î scrijheut e walon, u vanter l’ lingaedje walon divant les djins.
[candjî] Egzimpes di lçons d' moråle dinêyes al fén des arimeas di "A l' åvrûle des djaeyîs".
Nos l' avans veyou avou ses bokets del Bibe, Mimile Djôzef Piret esteut foirt catolike. Tos ses arimeas volèt dner ene luçon. Vocial sacwants egzimpes.
- a on rapia :
- A cwè ça lyi åreut i siervou
- D' etaessî tofer dins l' tchåssete
- Si s' paradis sereut pierdou
- po n' awè viké k' pol galete ?
- po pretchi l' tcharité ås pôves
- C' est bén çoula kel ci k' a tot
- N' doet nén waitî a ene groumiote
- Po soladjî do mia k' i pout
- Les cis k' n' ont nén ddja ene faflote.
- po critiker les cis ki doirmèt tins d' messe :
- Mi dji di k' sokyî tins do siermon,
- Et fote li camp dvant messe fineye,
- C' est ptete onk des pus grands afronts
- K' on såreut fé å Mwaisse del Veye.
- d' onk ki rwaitive sins crankyî broûler l' måjhone d' on cinsî ki n' lyi aveut nén vlou vinde des canadas tins del guere di 14.
- Dji n' trove nén çoula comifåt
- Fåt todi rinde li bén pol må
- Croeyoz kel Grand Mwaisse s' a rvindjî
- So les brôreas ki l' ont clawé
- Disso ene croes
- Après l' awè
- Måtrijhî ?
- Årîz rovyî
- Ki dvant d' rinde l' åme, Il a priyî
- S' popa d' elzî pardoner et di n' les nén pûni ?
- Et kel tins k' Il a passé droci
- Måy li Såveu do Monde n' a dit
- "Tot come on t' fwait, fwait lyi".
