Motî:kinoxhe

Èn årtike di Wikipedia.

kinoxhe u conoxhe / cnoxhe (codjowaedje)

I. [v.c.]

1. saveur les pondants et les djondants so ene sacwè, so ene sakî. On n' a nén idêye di tot çou k' i cnoxhe dedja, po si ådje. Dj' a dmoré cwénze ans avou cisse feme la et dji nel conoxhe nén co. El conoxhoz bén, ci apoplén la ? Bén monsieu, comint vôrîz ki dj' tchante çoula, dji n' conoxhe dedja l' air (El tonea d' Tchålerwè). Pouchkine va cnoxhe li dobe face del djin: li bén et l' må ki l' coboutèt et cahouxhler tofer (J. Bily). F. connaître, savoir, distinguer. >> si dner a cnoxhe: dire kî çk' on-z est. F. se présenter. >> dji vos frè cnoxhe: dji dirè ås mwaisses ki c' est vos k' a fwait cisse faitindje la. F. dénoncer. >> dji nel conoxhe ni d' cou ni d' tiesse; u: ni d' evier ni di dvant; u: ni d' Eve° ni d' Adan: dji n' l' a måy veyou. >> Po cnoxhe les djins, i fåt viker avou zels: ôtmint, i vs mostrèt des fås-vizaedjes. >> I n' î cnoxhèt nén dpus k' a rfé des gueyes (u: des beyes): c' est des biesses. >> vos n' conoxhoz rén dins les buzes di stouve°. >> on n' kinoxhe nén si idêye: çou k' i tuze vormint. F. le fond de sa pensée. >> Kinoxhe li fond do pot; u: conoxhe li fond et l' trefond: kinoxhe tos les pondants et les djondants. F. connaître à fond. >> kinoxhe come si potche: bén cnoxhe. Ci-la, djel kinoxhe come mes potches. F. connaître à fond. >> conoxhe l' apôte: saveur di cwè k' ene (metchante) djin est capåbe. >> i fåt moenner si tchvå (u: si apôte) come on l' conoxhe; u: les djins come on les conoxhe: i fåt fé avou tchaeconk di ses ovrîs, di ses efants, come on les cnoxhe, po-z aveur del schoûte. F. s'adapter au caractère. >> On s' moenne come on cnoxhe li biesse: sovint po dire k' i fåt rastrinde cwand on dvént pus vî. >> conoxhe å vir°. >> I n' conoxhe nén ses foices: dijhêye a ene sakî k' a spiyî ene sacwè télmint k' il a bouté dsu.

2. sayî, asprouver ene situwåcion. Il ont cnoxhou l' mizere et les rascråwes. F. connaître, vivre, expérimenter. >> On cnoxhe ses poennes°, mins on n' kinoxhe nén les cenes des ôtes. >> Cwand on cnoxhe les poennes (u: les måleurs, les mizeres) des ôtes, on rprind co les sinnes; u: on-z est co contint des sinnes: les rascråwes des ôtes sont co sovint pus grandes ki les sinnes: ça fwait k' i n' si fåt nén plinde. >> tchir, c' est on mestî k' tolmonde kinoxhe: dijhêye a èn ovrî ki dmande dipus k' a s' toû po-z aler al coulote.

II. si conoxhe [v.pr.] si conoxhe dins tot; u: s' î cnoxhe a tot: aveur des cnoxhances dins totes sôres di cayets.

| kinoxhou u conoxhou / cnoxhou, cnoxhowe. [addj.]

1. k' on sait bén kî k' c' est (tot cåzant d' ene sakî). rl a: rilomé. F.connu(e), célèbre. >> il est cnoxhou (elle est cnoxhowe) come les voyes; u: come les tchmins; u: tos costés; u: long et lådje; u: di long et d' lådje: il est cnoxhou å lon (djeu d' mot inte "long" et "lon"); foirt conoxhou (owe), e bén u e må. F. célébrité, notoriété. >> il est cnoxhou come ene mwaijhe pîce; u: come on mwais patår; u: come li mwais sô; u: come on mwais liård; u: come on noer sô: il a ene mwaijhe rilomêye. F. connu(e) comme le loup blanc; mauvaise réputation.

2. k' on sait bén çou k' c' est (tot djåzant d' ene sacwè), k' on-z a ddja veyou. rl a: nén cnoxhou. F. connu(e), répandu(e), notoire.

| kinoxheu u conoxheu / cnoxheu, -oxheuse u -oxhresse [o.f.n.] li ci (cene) ki cnoxhe bén ene sacwè. rl a: fén cnoxheu. F. connaisseur, euse, homme averti. >> kinoxheu(se) di manoyes°.

| kinoxhance u conoxhance / cnoxhance [f.n.]

1. çou k' on sait. F. connaissance, savoir. Ny. kundigheid. Ingl. knowledge. >> awè cnoxhance: sawè ene sacwè ki ds ôtes ni savèt nén. >> awè des cnoxhances: esse sûti. Franwal: ahåyant po: "avoir de l'érudition". >> doirmante kinoxhance: kinoxhance k' on n' sait nén k' on-z a. F. connaissance passive. >> ovrante kinoxhance: kinoxhance k' on s' endè sieve consiamint. F. connaissance active.

2. djin k' on cnoxhe bén. F. connaissance, relation. >> fé cnoxhance (avou ene sakî): el rescontrer pol prumî côp. On vizaedje al "vénss-mi-cweri", c' est on vizaedje k' ene feme mostere a èn ome k' ele vôreut bén k' el vegne cweri po fé cnoxhance. >> esse di cnoxhance: bén cnoxhe (ene sakî ki vs pout ahessî). Franwal: ahåyant po: "c'& est une de mes relations".

| kinoxhmint [o.n.]

1. kinoxhance. F. connaissance.

2. (mot administratif di batelreye) foye di declaraedje des martchandijhes tcherdjêyes so on batea. Li banke m' a dmandé li cnoxhmint divant di m' drovi l' acreditif. F. connaissement.

| kinoxhaedje [o.n.] no d' fijhaedje et no di çou k' est fwait (accion eyet si adierça) pol viebe "kinoxhe". F. connaissance.

Parintêye:

• ricnoxhe
• måskinoxhe