Arlbergromanisch
Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy
 |
Dialäkt: Vorarlbärgisch |
Z Arlbêrgromaniş iş a rêtrromanişi dialêktgruppa wo hüt nömma gşwêtzt wört. As hôt sech oss dar omgangşprôch vo da röömişa kollonişta (vôrallam legjoneer vo gallia) entwigglat. Vôr tauzat jôôr iş Arlbergromanisch nô dia vôrrangig şprôôch vo Vôraadlbêrg und Liachtaştee ggşii. Möttar ziit işas allig mee in züda und i’nabglêgani teelar trebba warra. Omma sibzehhahundrt (1700) ommi haiand es dia letşta lüüt nôch şwêtza könna.
[ändere] Mêrkmôl
Zwôôr hôtss off dêrra şprôch kee littratuar gee abr ma kaa bôdda vil rekônştrueera. Im Allemanniş woma jêtz i denna gegata ninnt, sin an huuffa romaanişi wêrtar öbbreg blebba. Des latiiniş ‚c’ iş zom biişpil aso blibba, wêş, apaar retrromanişi dialêkkt hôn daförr ,ch’ wia i ‚chasa’. Of Adlbêrgromaaniş hêêssts ‚*casa’. Dez kemmpa a wêrtar ‚şgalôsa’ (ştôppla) ôdr da daarfnemma Gaşôrra (Gaschurn) und Gamprii (Gamprin). Z ‚c’ iş im allemannişa a ‚g’ warra. Dr grond davörr iş dass’ romaanişe ‚c’ wêêchr töönt wia des alemannişi ‚k’. Wêga’temm passads mee bemm ‚g’ dazua. Vôr ‚i’ unn ‚e’ iş ‚c’ wia mas vô italjeeniş hêrra kennt.
Witr işt aaznee das dr endluut o bi mendlihha wêrtar arhaalta plibba’niş. Wia ‚*manu’ ştatt rêtrromaniş ‚man’. Zo eenam teel kunnt eez wel Adlbêrgromaniş şô aalt iş und dia jüngra entwiggliga ned mettgmahhat hôtt. Zomm andara kamma ofd vluarnemma luaga wo mid ‚au’ höörandi. Dez iş off retrromaaniş ned nomaal. Es lôt sech abbr arklööra drov das d buaştabba zwöşat ‚a’ und ‚u’ awêgg’falla gsii zii köntan. Latşáu (Lautschau) könt demmnôch vô ‚*langiatu’ kô. Gliifalls sen vluarnemma möd ‚sau’ met ‚*sottu’ zemma z bringa. Dr nôônamma ‚Bitschnau’ zöll vom vôrnamma ‚Sebastian’ kô. Also ‚*Bastianu’ ôdar aso.
[ändere] Littratuar
- Das Montafon in Geschichte und Gegenwart, Band 1 -- Ruadigeer (Rudigier) Andreas, Stand Montafon
- Muntafuner Wärter, Spröch und Spröchli -- Dönz Manfred, Montafoner Schriftreihe 4
