Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy

Hinweis / Hiwiis / Note:

Man darf hier neben Alemannisch auch Hochdeutsch und Englisch schreiben. Hauptsache in einem höflichen Ton und sachlich. Ich diskutiere lieber über Inhalte.

Mer derf do näbe Alemannisch au uf Hochdytsch un Englisch schriibe. Hauptsach höflich un sachlich, demit mer sich uf dr Inhalt bi dr Diskussion konzentriere cha un sich nit in Formfroge verliert.

You can also discuss in English, also I'd prefer to answer in German due to my "restricted" active English.

Für die alte Diskussion siehe. / Fer die ald Diskussion lueg / For older discussions see also

alte Diskussion

---

Achja: je nach Thema erlaube ich mir, auch auf Hochdeutsch zu antworten. Das dann bitte nicht als Affront verstehen. Es ist hier meine Diskussionsseite und ich behalte mir die Sprache vor, in der ich jemandem hier antworte. So witt klar: yber Inhalte z'diskutiere heisst fer mich au, dass ich do bi Bedarf au Hochdytsch verwende due - un wenn fer sell Bedarf isch, bestimm ich allei ;-) --W-j-s 21:33, 21. Aug 2006 (UTC)

---

Sali W-j-s, Di Kart isch guet am Kaiserstuehl akumme un mit Freid ufgnumme wore. Im Detail wäre no kleini Verbesserunge meglig; lueg bim Bild in dr Diskussion. --Albärt 01:09, 8. Aug 2006 (UTC)

Inhaltsverzeichnis 1 ä vs. e 2 Flagge 3 Minikategorie? 4 Template for "local dialects" 5 Makedonie 6 Dialäktvorlag 7 schwaben

[ändere] ä vs. e

Hallo Albärt

I ha uf em Stammtisch gseh, das i dym Dialäkt ds ä u ds e allwäg glych usgsproche wärde. Das isch i vilne Dialäkt ir Schwyz aber nid eso, wo das dütlech verschidnigi Lute sy. So unterscheide sech di bärndütsche Wörter är het (Indikativ Präsens) und är hätt (Konjunktiv Präteritum) genau i däm Lut. D Natur vo däm Lut isch nid ganz klar, meischtens wird er als [æ] umgschribe, aber är isch offniger als ds änglischen [æ], so das er mängisch als [a] umgschribe wird, so das ds normalen a als dunkels [ɑ] müesst gschribe wärde, was aber nid üeblech isch.

Es git übrigens es interessants Detail ir Etymologie vo däm Umlut: Der Primärumlut vo a isch nämlech bis i di früechi Nöizyt nie als ä gschribe worde, sondern immer als e. Vili Dialäkten ir Schwyz unterscheide das Primärumlut-e bis hüt vomenen ä, bispilswys i Wörter wi Stedt, Gemschi, elter, Beder (zu Stadt, Gams, alt, Bad) vs. Sekundärumlut hätt, wär, Äbe, Chuchichäschtli (zu *hatte, *war, Abe, Chuchichaschte). D Tendänz, das beid Umlute mit ä gschribe wärde (aber nid immer, vgl. Eltere, edel) isch en Innovation us em (Früe-)Nöihochdütsche.

Ds ganze wird derdür kompliziert, das i de Schwyzerdütsche Dialäkt ds alten e (wo ursprünglech en anderi Ussprach het gha als ds Primärumlut-e) i vilne Fäll zumenen ä isch worde, vgl. Wätter, schwär, fähle, u so ou i verschidnige Frömdwörter, vgl. Dialäkt, aber Konzept. ― j. 'mach' wust | ✑ 16:10, 13. Aug 2006 (UTC)

Bi ich do dr richtig Adressat? Ich bi übrigens nit Ahänger vu ere möglichst gnaue Wiidergab vu Vokale dur e Schriftsproch: Säll isch nit Ufgab vu ere Schrift, zuemol, will es dermasse viili Forme vu e/ä git, dass es sinnlos isch, e exakti Grenze zwische e un ä z'mache. Gränze oder Grenze? e langs ä schrib ich au ä, ali andere kurze ä degege e. Im übrige bevorzug ich e eher etymologischi Schribig. Dorum: ald, älder; arg, ärger;

--W-j-s 16:28, 13. Aug 2006 (UTC)

Die zwei Luut sin do wo es sii git phonologisch wichtig, münn also i dr Schrift unterschiide werre. S'goht nüt drum jede Vokal gnau wiiderz'geh, s'münn Phonem unterschiide werre. Mir fallt jetz grad nüt i, aber git's do sogar e Minimalpaar? Du musch bzw chasch die Luut aber gar nüt unterscheide wyl's des bi dir glaubi nüt git. I weiss nüt ganz gnau wo Ebringe isch; isch's uf derre Chart im wyse oder im gschtreifte? [1]. E Frog a dich J. 'mach' wust: wie gnau tätsch du e Wort wie Späckschwarte oder Hafekäs transkribiire? --Chlämens 17:55, 13. Aug 2006 (UTC)

oh, ich Ebringe denk im Wisse Beriich, mi Mueder sowieso (si isch ussem Dreisamdal), insofern lig ich im wisse Beriich. Aber Ebringe lit an dr Grenze. Wolfewiler näbedra macht so vil ich weiss e Underschiid. Si sage zum "Fest" anderscht wie mir. Aber es isch fer mich schwirig, säller Underschid rusz'höre

Sälli Dialektkarte hän ohnehi s'Problem, dass si in dr Regel e weng arg aggregiert sin. Usserdem underschiide sich d'Agabe je nooch Quelle:

"Klausmann, H. (1985), Die Breisgauer Mundarten" rechnet Oberrimschige (ghört zue Brisach) zue dr hochalemannische Zone, dr Deutsche Sprachatlas (DSA) vu 1905 rechnet's degege zum Nideralemannische. Wie gross isch d'Quellelag? Wie siht es mit dr Fählerquote us? So Dialektcharte sin zwar grossrümig sehr uffschlussrich, aber chleirümig in dr Regel eweng ugnau un fählerhaft. Dr DSA cha mer ybrigens Online aluege.

--W-j-s 18:30, 13. Aug 2006 (UTC)

Minimalpaar? Ja aber... i ha doch eis ggä: Bärndütsch är het /æːr het/ 'er hat' vs. är hätt /æːr hæt/ 'er hätte' (luschtigerwys git's ds glyche Minimalpaar ou uf Züridütsch, nume mit umgchehrter Ussprach). Das heisst, dä Unterschid git's genau eso bi de churze Vokalen als o bi de länge Vokale. Überhoupt kennt bispilswys ds Bärndütsche ke Unterschid ir Vokalqualität zwüsche de längen u de churze Vokale. Anders als ir Standardsprache, wo der Vokal vo Beet vil gschlossniger isch als der offnig Vokal vo Bett, hei die beide Wörter im Bärndütsche genau der glych Vokal.

Was d Etymologie aageit, da bin i allwäg undütlech gsy. Im Grund gnoh wäre d Forme wi elter (zu alt) oder Stedt (zu Stadt) di etymologischere, wil der Primärumlut nid a → ä isch gsy, sondern a → e. Das isch gwüss nume ne Spitzfindigkeit, aber i ha äbe Fröid a söttige Detail. I ha uf gar ke Fall öppis dergäge, we du wi ir Standardsprach lieber älter, Städt schrybsch; i halte mi ja sälber a d Schrybige vor Standardsprach, we my Dialäkt nid vo'ren abwycht (im däm Punkt tuet er's äbe). ― j. 'mach' wust | ✑ 15:02, 14. Aug 2006 (UTC)

Mischt, jetz hanni langsam gmeint i han's durchschaut mit de verschiidni a un jetz binni wiider total verwirrt. Dass [ɑ] für s'normali a stoht hanni jetz langsam gmerkt (so wie bi "Tag" oder?). Aber s'[æ] het für mich fascht kei Ähnlichkeit mitem ä i "Wätter" oder "Wäg". Für mich hört sich des ender nochem [a] a. Binni do jetz uf dr richtigi Spur?; wyl du hesch jo ganz obe gschrybe dass mer's eigetlich au so mache müsst, s'aber nüt üblich isch.

S'isch vilycht au Zit dass mer d'Luut vo de alemannischi Dialäkt endlich emol gnau imene Artikel bschrybe. --Chlämens 19:57, 15. Aug 2006 (UTC)

[ändere] Flagge

Grüezi W-j-s. Ich fiands net sehr schee dos du mi a Troll gnannt hasch. I will näamlich konschtruktiv oan d'r alemannischen Wikipedia mitoarbeitn. I bin de:Benutzer:Abzt uand hotte geschtern koa Zeit um de Oartikel guet z'schreibe. Entschuldigä vielmoals,
--213.196.193.48 10:18, 17. Aug 2006 (UTC)

I hob grod gmerkt dos I scho a Konto hier hob :).

Eine dynamische IP hat kein richtiges Konto, denn bei einer neuen Einwahl wird in der Regel eine neue IP zugeteilt. Über die Beiträge von Benutzer Abzt ist man in w:de: auch recht unterschiedlicher Ansicht, das entnehme ich jedenfalls der dortigen Diskussion. Einen Robot programmieren, der automatisch Löschanträge stellt? Naja, ist ja nicht mein Problem. Es bestätigt jedenfalls meine Vermutung. Forelle, Hering oder Lachs? Tux bevorzugt ja angeblich Heringe, aber das ist eine andere Geschichte. ;-) --W-j-s 10:57, 17. Aug 2006 (UTC)

[ändere] Minikategorie?

Hältsch du Kategorie wo numme ei Artikel dinne isch würckli für absolut nötig? Binere Kategori:Zwergplanet wird au nii meh wi ei Artikel dinne stoh; uf jede Fall bis e neuer entdäggt worre isch...I mein mer sot ersch e Kategori aleie wenn mindeschtens fümf Artikel dinne sin; alles andre erschwerrt d'Navigation un macht de Artikel no schwerrer zum finde. Grüess, --Chlämens 18:05, 24. Aug 2006 (UTC)

Ja, ich halt sälli Kategori fer notwendig, wil es sinnvoll isch, wenn d'Objekte im Sunnesystem so kategorisiert sin, wie si d'IAU systematisiert. Dorum hab ich au d'Lemmata vu dr Asteroide uf dr korrekt IAU-Namme gänderet. Die dytsch Wikipedia isch do eweng schlampig gsi, die englisch Wikipedia losst - au nit ganz korrekt - d'Klammere im Lemma eweg.

Un mach dir keini sorge, was d'Zahl vu dr Zwergplanete agoht: Es git näbenem Pluto jetz scho ei Dutzend Kandidate, un es werre immer meh. Säll isch jo dr Grund, worum dr Pluto jetz nimmi zue dr Planete zellt. Wenn dr Pluto s'einzig Objekt vu sällere Kategori wär, no wärem au nit dr Planetestatus entzoge worre. --W-j-s 18:36, 24. Aug 2006 (UTC)

Trotzdem ischs nüt bsunders praktisch wenn sich e Bnutzer z'erscht durch e duzend Kategorie durewurschtle muss. Wenn sich öber für Astronomi intressiirt goht er zu derre Kategori, no sot mer au e übersichtliches Syschtem biete un kei Labyrint. I blick bi de Astronomikategorie sowiiso nümmi durch un werd do nüt gross umstelle. Versuech aber mindeschtens fümf Artikel inere Kategorie z'ha. --Chlämens 18:48, 24. Aug 2006 (UTC)

Pluto, Ceres, Quaoar..., ich erlaub mir us http://www.iau2006.org/mirror/www.iau.org/iau0603/index.html zue zitiere:

The IAU therefore resolves that "planets" and other bodies in our Solar System be defined into three distinct categories in the following way:

(1) A "planet"1 is a celestial body that (a) is in orbit around the Sun, (b) has sufficient mass for its self-gravity to overcome rigid body forces so that it assumes a hydrostatic equilibrium (nearly round) shape, and (c) has cleared the neighbourhood around its orbit.

(2) A "dwarf planet" is a celestial body that (a) is in orbit around the Sun, (b) has sufficient mass for its self-gravity to overcome rigid body forces so that it assumes a hydrostatic equilibrium (nearly round) shape2 , (c) has not cleared the neighbourhood around its orbit, and (d) is not a satellite.

(3) All other objects3 except satellites orbiting the Sun shall be referred to collectively as "Small Solar-System Bodies".

Dr Status vu Charon im Plutosystem isch noch nit gnauer definiert, wil es sich bi Pluto-Charon um e Binärsystem mit zwei Mönd handelet.

Nooch dr nöie Definition vu dr IAU git's im Sunnesystem jetz drei Sorte vu planetare Objekte (also Himmelskörper, wo um d'Sunne chreise): Planete, Zwergplanete un Chleikörper vum Sunnesystem. Genau eso hab i au vor, des z'kategorisiere.

Wenn ebber sich fer Astronomi interessiert, dürft er es aber vorzugswiis wie ich au mache un in dr dytsche oder englische Wikipedia luege.

In dr dytsche Wikipedia bi ich grad debi, s'Layout vu dr Asteroide-Artikel 1-100 azbasse, d'Infobox um fählendi Date z'ergänze un Ustimmigkeite mit dr englische Wikipedia uszmerze. E Abfallprodukt devu sin die alemannische Versione: Si zeige a, was i in dr dytsche Wikipedia scho erledigt ha. (Ab un zue stoht in dr alemannische Version au eweng meh wie in dr dytsche drin) --W-j-s 19:05, 24. Aug 2006 (UTC)

[ändere] Template for "local dialects"

Hello, you've mentioned several times that you would like to have some of your articles, especially those concerning towns other than Ebringe, "translated" into the local variant. Wherever you want, you can now add the Template Vorlage:Örtlicher Dialekt to let people know that they're free to change the dialect. You can also give me a list of those articles and I'll change it with my manual bot so that the recent changes don't get clogged with minor edits. Greetings, --Chlämens 04:13, 11. Sep 2006 (CEST)

Mol luege. Ich hab mich kürzlich mit minere Vorlag fer örtlichi Infoboxe in dr dytsche Wikipedia ganz schön in d'Nessle gsetzt (es isch e Infobox fer Friburger Stadtdeile dert ybrigbliibe, wo ich au in die alemannisch Wikipedia ybernumme ha. Ich müesst jetzt allerdings noch d'Erklärige uf alemannisch ybersetze, wenn ich sälli Infobox nit z'erst eh fer mich ällei bruche dät-). Ich muess sage, dass die dytsche Wikipedianer ganz schön igschnappt sin, wemmer anderer Meinig isch wie sälli. E ganz schön arrogants Volk. Fer menki dert muess d'Existenz vu Dialekt-Wikipedias jeglicher Art e Provokation si. ;-)

Im Grund bruuche alli Ortsartikel in dr Kategorie:Ort (Landkreis Emmedinge) e "review" un alli Artikel im Landkreis Brisgau-Hochschwarzwald, wo Nideralemannisch als örtliche Dialekt deklariert hän. D'Friburger Stadtdeil-Artikel schrib ich in Friburger "Usglichsdialekt" un klassifizier si nit. Wenn ich dann mit dr Friburger Stadtdeile fertig bi, kummt dr Landkreis Emmedinge dra. Ich wir dann dert au nit Ebringe deklariere un au dert in Friburger Usglichsdialekt schribe (wie jetz grad). --W-j-s 18:56, 11. Sep 2006 (CEST)

I chum bi denne Diskussione nüt ganz mit. S'isch dir drum gange eiheitlichi Vorlage für alli Wikis z'mache un du hesch d'Dialäktspalte welle ybaue oder? I ha mir scho Kritik yghandet wonni bi Rhyfälde de alemannische Name ybaut ha (lueg emol dört i dr Diskussion). Do het sogar öber s'Alemannisch mit de Sproche vo de Gaschtarbeiter glychgstellt. Des sotte mer mol durchdrugge dass d'alemannische Name ybaut werre, un zwar gmeinsam (dr Albärt un dr 80686 mache do sicher mit).

Alemannischi Nämme cha mer problemlos im Kapitel "Dialekt" underbringe, leider nit ubedingt in ere Infobox un nit ubedingt ganz obe. Bi Ebringe sott i es mol probiere, nur Ebringen oder Ebringe het wenig Sinn. Süddütschi Umgangssproch isch eh Ebringe, zum Ärger vu dr Nordliechter.

Hanni di do jetz richtig verstande? Alli Ortsartikel vo dir (bis uf Ebringe un andri im Landkreis Brysgau-Hochschwarzwald wo Hochalemannisch rede) dürfe "übersetzt" werre?--Chlämens 19:26, 11. Sep 2006 (CEST)

Ybersetzt un korrigiert werre derf alles: Es isch e Wiki. Grundsätzlich sott alles, wo Nideralemannisch gschwätzt wird, au uf Nideralemannisch sto, bzw. z.B. in Kilchzarte uf Nideralemannisch stu. D'Dialektzile isch fer e dytschi Infobox als unnötig erachtet worre. Es git dert demnächst e einheitlichi Vorlage, leider mit dytsche Felder un nit englische (ich mag im Quelltext keini Extrawürst. Vorlage müen yberall funktioniere, aber isch au egal. Dr Dialekt cha mer in dr dytsche Wikipedia numme im Textdeil underbringe. Ich hab s'Dailektfeld in mi erwiterte portugiesischi Vorlag ibaut ;-) Wenn sich die dytsche Wikipedianer nit drum schere, was in andere Wikipedias yber e Ort stoht, no schafft mer halt mol Fakte).

Ich ha, wie du wohl gmerkt hesch, inzwische vu dr Ybersetzig vu Asteroideartikel abstand gnumme un mich emol an d'Ortsartikel in dr Friburger Gegend gmacht. D'Stadtdeilartikel vu Friburg muess i selber alege - erst uf w:de, no uf w:als. D'Variante erst alemannisch un no dytsch het sich als unpraktisch erwiese, d'Rechtschribfähler im w:de-Artikel werre z'viil.

Die alemannisch Version het eh erst emol nur ei Zweck: Dr Interwiki-Link uf dr dytsche Version, um dert subtil Präsenz z'zeige. Mir werre hoffetlich bekannter, wemmer bi regionale Artikel e alemannisch im Interwiki hän. Au wenn ich mir nit allzviil devu versprich. Wil die dytsche Wikipedianer Artikel yber Ortsdeile nit möge, isch säll dr nächst Schritt, wenn d'Ortsartikel fertig sin: Eigeni Artikel yber d'Ortsdeile, wobi mer allerdings dr hochdytsch Ortsnamme öfters erwähne muess, demit mer au im Index vu dr Suechmaschine witt obe bi dr Treffer erschint. Google un Yahoo behandele nämlich alli Wikipedias gliich. --W-j-s 19:57, 11. Sep 2006 (CEST)

[ändere] Makedonie

Heh? Do chommi jetz nüt ganz mit. Was isch aa syni Ändrige falsch? D'ganzi Stryterei wege Mazedonie zwüsche Slawe, Bulgare un Grieche isch mir natürlich vertraut. --Chlämens 00:50, 8. Okt 2006 (CEST)

Huh, d'Karte isch mir gar nüt ufgfalle, so e Blödsinn. Do ghört i de Bade-Württeberg Artikel doch sicher au e Karte vo e Fäldzüüg vum Barbarosa. I ha's gändert. --Chlämens 07:19, 8. Okt 2006 (CEST)

[ändere] Dialäktvorlag

Salü, i wöt frooge ob du öbis drgege hesch wenni bi Begriffchlärige oder sunschtige Syte mit numme 3-4 Sätz dyni Dialäktvorlag usenää. Grad bi Begriffchlärige ischs jo eigetlich nüt bsunders relevant ufem wellem Dialäkt jetz des Satzfragmentli gschrybe isch, s'hält eventuel aber Lüt vum bearbeite ab. Was seisch? Grüess, --Chlämens 03:08, 7. Dez. 2006 (CET)

[ändere] schwaben

grieß god î bin d´r ,d´r dô bei dm schwoabe ardiggel versucht hôt desch vum hochdeitschá ins schwäbsche zu iebrsätzá wennde willsch kô î â don-dadei ôferdigge.î bî zwar erscht fufzehá abr î môg d´r schwäbsche dialegt du hôsch gsa das die iebersätzung net so arg duat isch deschwegá kâ î joa amoal versuchá es in richtig´sches schwäbsch zu iebrsätzá.wosch hälsch dua dovon? mei schwäbisch isch dzwar net s´reinschte dô isch es á âfang^^

î bi ausdem im hoch-deitsche wikipedia âgmeldet under http://de.wikipedia.org/wiki/Benutzer:Manfred_das_Mamut wennde domit oiverdande bisch kenn mir ja amoal z´samme versuchá den ardiggel âzuferdigá