New Immissions/Updates:
boundless - educate - edutalab - empatico - es-ebooks - es16 - fr16 - fsfiles - hesperian - solidaria - wikipediaforschools
- wikipediaforschoolses - wikipediaforschoolsfr - wikipediaforschoolspt - worldmap -

See also: Liber Liber - Libro Parlato - Liber Musica  - Manuzio -  Liber Liber ISO Files - Alphabetical Order - Multivolume ZIP Complete Archive - PDF Files - OGG Music Files -

PROJECT GUTENBERG HTML: Volume I - Volume II - Volume III - Volume IV - Volume V - Volume VI - Volume VII - Volume VIII - Volume IX

Ascolta ""Volevo solo fare un audiolibro"" su Spreaker.
CLASSICISTRANIERI HOME PAGE - YOUTUBE CHANNEL
Privacy Policy Cookie Policy Terms and Conditions
María de Luna - Biquipedia, a enziclopedia libre

María de Luna

De Biquipedia

María de Luna (arredol de 1358-) fue reina consorte d'o Reino d'Aragón por o suyo matrimonio con Martín I dende o 19 de mayo de 1396 dica 1409.


D'entre as reinas consortes que Aragón ha teniu á o largo d'a suya istoria doña María de Luna merexe un cabo aparti, por tratar-se d'un caso espezial, singular, ya que fue una soberana que, si ese exerziu a potestas regia por dreito propio, no pas por delegazión, a istoriografía moderna la ese baltizau con o calificatibo de "A Gran", pos a prudenzia y as altas dotes y cualidaz que teneba pa o gubierno, la esen feito merexedora d'ista embotada.

Aragonesa
Doña María yera aragonesa de naximiento, benindo ta o mundo arredol d'o 1358. Os suyos prochenitors yeran don Lope, conde de Luna, y Brianda d'Agaout. Cuan encara no teneba 8 añadas, s'achustó a suya boda con o infán Martín, fillo de Pietro IV lo Zerimonioso. Malas que cumplise as 8 añadas, debeba estar entregada á la reina Alionor, pa que estase educada en a Corte aragonesa. O suyo casorio se fizo lo domingo 13 de chunio de 1372 en a Seo de Barzelona. Fruito d'iste matrimonio naxioron cuatro fillos, Martín, o primochenito, Chaime, Chuan y Margarida. Istos tres zaguers morioron ninos y Martín, en 1409, cuan teneba arredol d'as 33 añadas.
Muller elegán, pos deszendeba d'a noble casa d'os Luna, yera caritatiba, aimán d'a chustizia, umana y de fundas combizions relichiosas (pero no pas superstiziosa), afizionada á la leutura (más que más piadosa) y á os treballos d'agulla; acusaba una gran presonalidá y profes o suyo temple aragonés. A pompa y a fribolidá con que se rodió a Corte de Chuan I por influenzia de doña Biolán de Bar, d'orichen franzés, no influyoron mica en ista muller, que superaba á o suyo mariu en capazidá de gubierno. Francesc Eximèniz, escritor cuala misochinia yera platera, ya que se distinguiba por a poca amabilidá que teneba con as mullers, nos ha dixau istas parolas d'empoderamiento d'ista reina, cuan encara yera duquesa de Montblanc: “...viu como se pertany de dona excellent e savia e de muller de tan gran senyor, en molt honestat e bonea e per aytal se fa tenir davant Deu e davant homens.”

Reina consorte d'Aragón
O 19 de mayo de 1396 morió Chuan I estando en a selba de Foxá prauticando una d'as suyas afizions faboritas, a caza. No teneba fillos barons por o que a suzesión á la Corona recayeba en o suyo chirmán o infán don Martín, allora duque de Montblanc, pos en a Corona d'Aragón rechiba una mena de lei salica. Don Martín se trobaba por ixas calendatas en Sizilia, por o cualo doña María s'ocupó direutamén d'o gubierno, exerzendo de Lugartenién Cheneral d'o suyo mariu.
Os primers meses no fuoron fázils pa la nueba soberana, qui tenió que enfrontinar-se á barios problemas, rilazionaus con a suzesión á o trono: entremistanto Cataluña ascape riconoxió como reis d'Aragón á don Martín y á doña María, Balenzia tardó barias semanas en fer-lo, por enchaquia d'as suposadas asperanzas d'a reina biuda, Biolán de Bar, d'asperar un fillo d'o desaparexiu monarca; Aragón, en cambeo, no fue tan rapedo como los catalans y os balenzianos en fer ixe riconoximiento, ya que pa fer-lo, alegó, que o nuebo monarca antis teneba que churar os Fueros, Libertaz, Usos y Costumbres d'o Reino; sin dembargo os aragoneses siempre dioron preferenzia á os dreitos de don Martín.
Pa gubernar a Corona, encara que probisionalmén, doña María se rodió de buenos y leyals consellers (menistros, en terminolochía autual) que l'aduyoron muitismo y en espezial en a luita que mantenió con o conde Mateu de Foix pa esfender os dreitos d'o suyo mariu à o trono aragonés. As tropas d'iste conde plegoron á estar mesmo amán d'a ziudá de Uesca, por o cualo bellas puertas d'a suya muralla se taporon, por razons de seguredá.
Cal dizir que una d'as suyas primeras midas de gubierno fue encausar á os consellers de Chuan I, acusaus de corrutos, á os que o suyo mariu, de caráuter más bien feble, perdonó malas que metió lo pie en Barzelona.
Don Martín tornó de Sizilia en 1397. O mesmo día en que dentró con a suya muller, a reina, en Zaragoza, o 7 d'otubre de 1397, y sin asperar á achuntar as Cortes, en a Seo churó los Fueros debán d'o Chustizia Mayor d'Aragón y d'os Churaus de Zaragoza.
Muito importán fue o papel chugau por ista reina en asuntos tals como a pazificazión de Balenzia, por as luitas que bi abió entre os Centelles y os Soler y Vilaraguts, que cuasi arruinan à la ziudá, y as chestions que fizo pa dinnificar á os payeses de remensa y abolir en Cataluña os cuatro malos usos.
En o primer caso, doña María se trobaba muito conzenziada de que caleba lebar a paz ta ista ziudá. Como as cosas iban de mal en pior, á ella recurrioron as autoridaz balenzianas (Churaus y Deputaus d'a Cheneralidá) pa que interzedise debán d'o Rei pero, beyendo que as cosas de palazio iban amoniquet y a situazión cada día que pasaba s'agrababa más y que o Rei no bi interbeniba, en zierta ocasión plegó á carrañar por escrito á o suyo mariu (encara que à la fin d'a carta li demandase perdón por l'atribimiento), por a pasibidá que íste mostraba, fendo-se zelebre una mazada que i manifestó ( ...dementre los metges disputen lo pacient se mor –mientres os medicos debaten o dolento se muere–), en alusión á que o monarca siempre yera riuniu con o suyo Consello pero que sindembargo no se i feba cosa por trobar una soluzión á o problema.

En o tocante á o tema de l'abolizión d'os malos usos, seguindo con as chestions que en o suyo inte reyalizó lo falleziu Chuan I, María de Luna tamién en fizo barias debán d'o papa Benito XIII afirmando que ístos yeran contrarios á o dreito debino y umano.

En unas instruzions dadas á Jaume Ferrer, embaxador suyo debán d'o pontifize, d'a familia d'os Luna, como ella, a Reina amuestra o suyo caráuter, manifestando a suya enerchica desposizión á rematar con ixos malos usos, no s'acoquinó á la ora d'esfender a suya dinnidá reyal y remataba dizindo-li á o embaxador que si beye dilazión á las suyas demandas, que li diga firmemén á o Papa que ella eba feito estudiar á mayestros en teolochía y dotors solemnes iste tema abendo plegau á la conclusión por bía de chustizia que tan abominable dreito no podeba esistir entre cristianos y muito menos premitir-se exerzer-lo á presonas eclesiasticas. Doña María morió sin beyer soluzionau iste asunto.
Igualmén cal zitar que no tenió pelos en a luenga cuan, esfendendo os prebilechios d'o Estudio Cheneral(Unibersidá) de Leida, dizió á os Paers (Churaus) d'ista ziudá que a mesma sería conoxida en tot lo mundo grazias á dita estituzión, por o cualo no teneban que molestar-la baxo dengún conzeuto.

Chesús Á. Giménez Arbués [Fuellas d'informazión d'o Consello d'a Fabla Aragonesa, lum 160 (marzo-abril 2004), p. 15]

Atras luengas

Static Wikipedia (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu -

Static Wikipedia 2007 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu -

Static Wikipedia 2006 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu

Static Wikipedia February 2008 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu