Jonski red
Sa Wikipedije, slobodne enciklopedije
Jonski red je jedan od tri reda organizacionog sistema klasične arhitekture. Druga dva reda su dorski i korintski. Postoje također i dva niža reda, deblji toskanski red i bogatija varijanta korintskog, složeni red.
Jonski red potiče iz 6. vijeka p.n.e. u Joniji jugozapadnom obalnom području i ostrvima Male Azije koji su naselili Jonski Grci gdje se govorio jonski dijalekt grčkog jezika. Jonski red se upotrebljavao u Grčkoj u 5. vijeku p.n.e.. Prvi od mnogih jonski hramova, koji je stojao samo nekoliko decenije prije nego je srušen u zemljotresu, je bio Hram Here na Samosu izgrađen oko 570. - 560. p.n.e. po arhitekti Rhoikos. Hram je bio sklonište boginje. Dugotrajniji jonski hram iz 6. vijeka p.n.e. je bio Hram Artemisa u Ephesusu koji je jedan od sedam svjetskih čuda.
Za razliku od grčkog dorskog reda, jonski stubovi obično stoje na postolju koji odvaja osovinu stuba od stilobata ili platforme od kapitela. Kapitel jonskog stuba ima karakteristične spiralne uvojke koji su postavljeni na oblikovanu kapu (ehinus) stuba.
U prvim verzijama uvojci na kapitelu su bili postavljeni u jednoj ravni da bi se naknadno ustanovilo da se mogu postaviti pod uglom na uglovima kapitela. Ova modifikacija je načinila Jonski red prihvatljiviji od Dorskog reda gledajući na kompziciju sa kritične strane u 4. vijeku p.n.e.. Sa postavljanjem uvojaka pod ugao postiglo se da uvojci jednako izgledaju sa prednje kao i bočnih strana. U 16. vijeku arhitekta i teoretičar Vicenzo Scamozzi je dizajnirao je skorosavršenu verziju ovog četverostranog Jonskog kapitela koja je postal vid standarda. Zbog ovog kad je Grčki jonski red ponovo uveden u kasnom 18. vijeku za vrijeme Grčke reafirmacije grčki jonski stil je odavao čar arhaične novosti i primitivnog vitaliteta.
Jonski stubovi su gotovo uvijek kanelurirani. Ispod uvojaka, jonski stub može imati i širok prsten koji odvaja kapitel od kaneluralnog trupa. Broj kanerula na trupu stuba je standardizovan na 24. Sa ovom standardacijom održala se kaneluracija u proporcionalnom odmjeru sa bilo kojom veličinom stuba čak i kad je visina bila preizražena. Na rimskim stubovima kaneluracija ostavlja manju površinu stuba između svake kanelure dok na grčkom stubu kanelure se spajaju u oštri rub.
Jonski stub je uvijek bio tanji od dorskog. Jonski stubovi su 8 ili 9 dijametara stuba visoki a čak i viši kasnijim verzijama Grčke reafirmacije 19. vijeka.
Glavni vijenac koji sjedi na stubovima ima tri komponente: obični arhitrav podjeljen u dvije a ponekad tri pruge, sa frizom koji može biti skulpturno uobličen i vijenac napravljen on zubaca, sa krunom i sima dekorativnom plastikom, koji drži istureni krov.
