Kamene stolice srednjovjekovne Bosne
Sa Wikipedije, slobodne enciklopedije
Kamene stolice su suštinski simbol vlasti i ugleda feudalnog društvenog sloja. One su smještene na otvorenom prostoru, a najčešće u utvrđenim gradovima srednjovjekovne bosanske države gdje ih se može naći i više u okviru jednog lokaliteta.
Pretpostavlja se da kamene stolice nastaju u drugoj polovini 14. vijeka. Većina njih je izgrađena u 15. vijeku. One su izraz domaćih majstora - klesara.
Prema narodnom predanju kamene stolice su služile uglednijim feudalcima da na njima sjede kada vrše javno suđenje među i nad potčinjenima. Uzima se da su one služile za obavljanje određenih sudskih funkcija, ali i da su imale neke funkcije uprave. Otuda se izvodi da se one mogu općenito nazvati simbolima vlasti, tj. simbolima društvenog ugleda vlastele. Istaknut položaj kamenih stolica navodi i na postavku da su one služile i za osmatranje, kao i za odmor.
Kamene stolice su ili uklesane u živim stijenama ili su isklesane od posebnih blokova. zato se mogu podijeliti na pokretne i nepokretne. Na teritoriji koja je obuhvatala srednjovjekovna Bosna pronađene su 42 kamene stolice. Pokretnih je 11, a nepokretnih 31. Veći broj stolica je s naslonom (37), a manji broj ih je bez naslona (5). Od stolica sa naslonom 32 imaju samo naslon za leđa dok 5 stolica imaju i naslon za ruke. Od sveukupnog broja 10 stolica imaju postolje, naslon za stavljanje nogu. Sjedišta stolica su klesana najčešće u obliku pravougaonika (60-80 cm dužine i 30-50 cm širine). Po dimenzijama bi se mogle podijeliti na velike i male. Četiri stolice imaju reljefe, a tri stolice natpise.
Najznačajniji doprinos u identifikaciji i proučavanju kamenih stolica dao je Šefik Bešlagić
[uredi] Lokaliteti kamenih stolica
- Vratar (u široj okolini Rogatice),
- Hrtar (utvrda kod Višegrada),
- Višegrad,
- Samobor (kod Goražda),
- Kovin (u Polimlju kod Prijepolja),
- Sokol (na ušću Pive i Tare),
- Kulina (uz rijeku Bistricu, lijevu pritoku Drine),
- Duroš (kod rijeke Bistrice, lijeve pritoke Drine),
- Jeleč (kod Foče), Tođevac (kod Foče),
- Donja Bukovica (kod Konjica),
- Klek (kod Prozora),
- Fojnica (kod Gacka),
- Zovi do (kod Nevesinja),
- Jasenik (kod Gacka),
- Brajčin laz (kod Gacka),
- Kosor (kod Blagaja),
- Ošanići (kod Stoca),
- Ključ (kod Gacka),
- Gornji Turani (kod Trebinja),
- Grab (kod Ljubuškog).
[uredi] Reference
- Šefik Bešlagić, Si kami varda... (Srednjovjekovne kamene stolice iz Donje Bukovice i Kosora), Odjek XXXV/19, Sarajevo 1982, 13.
- Šefik Bešlagić, Reljefi kamenih stolica (Jedinstveni spomenici prava srednjovjekovne Bosne i Hercegovine), Oslobođenje 39/12373, Sarajevo 4.12. 1982, (KUN IV/73), 7.
- Šefik Bešlagić, Srednjovjekovne kamene stolice iz Donje Bukovice i Kosora, Iseljenički almanah Matice iseljenika Bosne i Hercegovine 19, Sarajevo 1983, 124-129.
- Šefik Bešlagić, Tajna kamenih stolica, Oslobođenje 40/12627, Sarajevo 18.8. 1983, 7.
- Šefik Bešlagić, Kamene stolice u srednjovjekovnoj Bosni i Hercegovini, ANU BiH, Djela 59, Odjeljenje društvenih nauka 34, Sarajevo 1985.
- Šefik Bešlagić, Kamene stolice stare Bosne, Sarajevo '84, Turistički savez, Sarajevo 1986, 25-28.
- Ante Kućan – Đoko Mazalić, Kameni stolac iz Bukovicâ, GZM n.s. A, sv. X, Sarajevo, 1955, 41-48.
- Marijan Sivrić, Srednjovjekovna kamena stolica i druge starine u selu Turani kod Trebinja, Tribunia I, Trebinje, 1975, 103-121.
