Gŵyl Calan Gaeaf
Oddi wrth Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd.
Roedd Gŵyl Calan Gaeaf sydd ar 31 Hydref heddiw yn ddydd olaf y flwydden Celtaidd, ond mae hi'n gŵyl hyd heddiw.
Taflen Cynnwys |
[golygu] Hanes
I'r Celtiaid, yr oedd Calan Gaeaf yn ddydd pan yr oedd y drws rhwng eu byd a'r byd nesaf yn agor, a felly yr oedd yn ddydd i dalu teyrnged i'r meirw, yn ogystal ag ofni fod ysbrydion yn ymweld â nhw. Felly, er mwyn rhwystro ysbrydion rhag ymweld â'u tai, yr oedd pobl yn cynnau pob tân yn eu cartrefi. Dechreuodd y flwydden Geltaidd Newydd ym mis Tachwedd, pan ddechreuodd y gaeaf, y tymor tywyllaf ac oeraf. Yr oedd tymor y goleuni yn dechrau ar Galan Mai sydd ar 1 Mai heddiw.
Yr oedd amser Calan Gaeaf yn amser prysyr iawn i'r bobl. Er mwyn paratoi at y tymor tywyll ac oer yr oedd yn rhaid casglu bwyd fel haidd, ceirch a gwenith, meip, afalau a chnau.Ac i'r bugeiliaid â'u hanifeiliaid yr oedd yn rhaid ddychwelyd o'r ucheldiroedd.
Ymgeisiodd yr Eglwys gael gwared ar draddodiadau Calan Gaeaf am eu bod nhw'n gwrthdaro â'r grefydd Gristnogol. Felly, yr oedd yr Eglwys yn cyflwyno Gŵyl yr Holl Saint ar 1 Tachwedd.
[golygu] Traddodiadau Gŵyl Calan Gaeaf
[golygu] Traddodiadau cyffredin
Fel arfer, y mae pobl yn defnyddio bwmpen er mwyn creu Jac o' Lantern ac y mae'r plant yn gwisgo fel ysbrydion neu wrachod, gan guro ar ddrysau pobl eraill ac yn gofyn am "Gast ynteu ceiniog" i gael rhywbeth dda fel fferins / losin neu arian.
[golygu] Traddodiadau gwreiddiol Cymru
Yn ardaloedd gwledig Cymru, yr oedd pobl yn codi coelcerth ar eu caeau ac yn defnyddio rwdan neu [[meipen] er mwyn creu Jac o' Lantern. Yr oedd pobl yn dweud fod yr Hwrch Ddu Gwta, hwch ddu heb ei chynffon a dynes heb ei phen yn crwydro'r caeau, digon o reswm i'r plant ddod yn ôl i'r tai yn gynnar. Yr oedd rhai pobl yn dweud fod eiddew yn dda i weld gwrachod.
Y mae rhai pobl yn llenwi powlen â dŵr hyd nes fod hi'n hanner llawn ac yn roi afalau ynddi. Bydd yr afalau yn arnofio ar y dŵr a bydd yn rhaid i bobl gafael arnynt gan ddenyddio eu dannedd.
Yn yr Oesoedd Canol yr oedd yna arferferiad o roi bwyd i'r meirw, trwy gynnal gwledd fawr a rhoi torth neu gacen i'r tlodion.
