Αλντεμπαράν

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Αλντεμπαράν (Aldebaran) ονόμαζαν οι Άραβες τον αστέρα α του αστερισμού του Ταύρου, ενώ η αρχαία ονομασία αυτού από τους Έλληνες ήταν "νότιος οφθαλμός του Ταύρου".

Στη "Μαθηματική σύνταξη" του Πτολεμαίου φέρεται ακόμη ως "ο λαμπρός των Υάδων" καθώς ομάδα αστέρων του Ταύρου φέρει το ίδιο όνομα ("Υάδες") και ο Αλντεμπαράν είναι ο λαμπρότερος αυτών. Ονομάζεται ακόμα και "Λαμπαδίας".

Το αραβικό όνομα Αλντεμπαράν που είναι και σήμερα σε χρήση σημαίνει "αυτός που ακολουθεί". Προφανώς οι Άραβες τον ονόμασαν έτσι επειδή ακολουθεί τις Πλειάδες (κοινώς Πούλια) που αποτελεί ομάδα αστέρων του ίδιου αστερισμού του Ταύρου.

Ο Αλντεμπαράν είναι λαμπρός αστέρας πρώτου μεγέθους και ακριβέστερα 1,1 μεγέθους. Kατά σειρά λαμπρότητας είναι ο 14ος αστέρας του ουρανού και βρίσκεται σχετικά εύκολα αν προεκταθεί η γραμμή των τριών λαμπρών αστέρων της ζώνης του Ωρίωνα προς Βορρά, ή ακόμα αν προεκταθεί η γραμμή δ - α της Μεγάλης Άρκτου κατ΄ ανίθετη διεύθυνση προς την ουρά. Τότε συναντάται στην αρχή η Αίξ (Αίγα) και στη συνέχεια ο Αλντεμπαράν. Το χρώμα του Αντεμπαράν είναι κόκκινο ή ακριβέστερα πορτοκαλοκίτρινο.

Στον Αλντεμπαράν διαπιστώθηκε υπό του πρώτου διευθυντού του Αστεροσκοπείου Αθηνών Ι. Σμιτ μεταξύ των ετών 1841 και 1855 μια μεταβολή του χρώματος που σήμερα επιβεβαιώνεται ως περιοδική σε βραχέα διαστήματα κατά δυο δέκατα του μεγέθους του.

Ακόμα, μια περιοδική μεταβολή στο φάσμα του Αλντεμπαράν υποστηρίχτηκε πρόσφατα, το 1997, ότι προκαλείται από έναν συνοδό, ένα σώμα δηλαδή που περιφέρεται γύρω του, με περίοδο τροχιάς δυο ετών. Το σώμα πιθανόν να είναι ένας καφέ νάνος με μάζα 11 φορές αυτή του Δία. Η ανακάλυψη αυτή, αν και δεν έχει επιβεβαιωθεί πλήρως, θεωρείται αρκετά πιθανή, ενώ πιθανολογείται και η ύπαρξη και άλλων πλανητών γύρω απ' το αστέρι.

Η απόστασή του από η Γη, που μετρήθηκε από τους πρώτους των αστέρων (απλανών), είναι γύρω στα 65,1 έτη φωτός από το δικό μας ηλιακό σύστημα. Έχει διάμετρο 38-45 φορές μεγαλύτερη του Ηλίου, κι αν τον βάζαμε στη θέση του, θα έφτανε περίπου στο μέσο της απόστασης μέχρι τον πλανήτη Ερμή, και, καθώς έχει 150 φορές τη λαμπρότητα του Ήλιου, θα έκανε τη ζωή πάνω στη Γη αδύνατη. Κατά τη ταξινόμηση του Σέκι ανήκει στη κατηγορία του δικού μας Ήλιου, έχει δηλαδή περίπου την ίδια μάζα, κατά δε του Αστεροσκοπείου του Χάρβαρντ συγκαταλέγεται μεταξύ των ερυθρωπών, βαθυκίτρινων αστέρων, στους οποίους δεν παρατηρείται υδρογόνο. Πράγματι ο Αλντεμπαράν είναι ένα αστέρι το οποίο έχει εξαντλήσει τα πυρηνικά του καύσιμα σε υδρογόνο και έχει αφήσει την Κύρια Ακολουθία. Έχει μετατραπεί σε κόκκινο γίγαντα και οι πυρηνικές αντιδράσεις στο εσωτερικό του βασίζονται πλέον στη σύντηξη του ηλίου σε άνθρακα. Η θερμοκρασία της επιφάνειάς του βρέθηκε με διάφορες μεθόδους ότι φθάνει τους 3.500 βαθμούς Κελσίου αλλά όχι άνω των 3.830.

Ο Αλντεμπαράν είναι ο πρώτος αστέρας στον οποίο διαπιστώθηκε ιδία κίνηση, ότι δηλαδή δεν μένει ακίνητος στο διάστημα αλλά ότι μετατοπίζεται. Το σημαντικό αυτό γεγονός κατακρήμνισε την αντίληψη ότι οι αστέρες έμεναν ακίνητοι -εξ ου και καλούνταν πρότερα "απλανείς"-, τούτο δε και συνέβη το 1718 που διαπιστώθηκε από τον Άγγλο αστρονόμο Έντμουντ Χάλεϊ, όταν σύγκρινε τις δικές του παρατηρήσεις με αυτές των αρχαίων Ελλήνων αστρονόμων.