Βύρων Ζάππας

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Ο Βύρων Ζάππας (Byron Zappas) είναι Μεγάλος Διεθνής Μαιτρ στην σύνθεση σκακιστικών προβλημάτων και Διεθνής Κριτής.

Πίνακας περιεχομένων

1 Βιογραφικά στοιχεία
2 Το θέμα Ζάππας
3 Πηγές
4 Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία] Βιογραφικά στοιχεία

Ο Βύρων Ζάππας γεννήθηκε στην Αθήνα στις 06 Δεκεμβρίου 1927. Σπούδασε οικονομικά στην Ανωτάτη Σχολή Οικονομικών και Εμπορικών Επιστημών Αθηνών και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές σε θέματα Λογιστικής και Κοστολόγηση στο London School of Economics. Με υποτροφίες ειδικεύτηκε στα Παιδαγωγικά και την Διοίκηση Σχολείων (στο American University of Beirut, στο California Polytechnic University των ΗΠΑ, στο βρετανικό Bolton College of Education). Τα περισσότερα χρόνια της επαγγελματικής του ζωής τα διέθεσε στην παιδεία. Εργάστηκε ως καθηγητής σε σχολεία της Κύπρου και, από το 1972 μέχρι την συνταξιοδότησή του το 1987, ως καθηγητής στο Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθηνών.

Έμαθε σκάκι σε ηλικία 14 ετών από τον μεγάλο του αδελφό. Αμέσως αναδείχτηκε σε ισχυρό παίκτη και στα 16 του έπαιζε ικανοποιητικά τυφλό σκάκι. Του άρεσε να λύνει σκακιστικά προβλήματα και σύντομα έγινε ισχυρός λύτης. Ξεκίνησε την σύνθεση με στρατηγικά προβλήματα τριών κινήσεων σε Μινιατούρες (επτά το πολύ κομμάτια). Η πρώτη δημοσίευση σύνθεσής του έγινε το 1945 στο περιοδικό Ήλιος. Ο Ι. Κουταλίδης, υπεύθυνος της σκακιστικής στήλης του περιοδικού, υποκίνησε και καλλιέργησε αποφασιστικά τόσο το ταλέντο του Ζάππα, όσο και άλλων νέων συνθετών της εποχής (Νίκος Σιώτης, Δημήτρης Καπράλος). Ο Ζάππας γνωρίστηκε με παλαιότερους Έλληνες συνθέτες (Σπύρος Μπίκος, Βασίλειος Λύρης) και απέκτησε μεγάλο ενδιαφέρον για την σύνθεση. Η πρώτη διεθνής επιτυχία, που ανέδειξε το μεγάλο ταλέντο του Ζάππα στην σύνθεση, ήρθε το 1949 με ένα πρόβλημα δύο κινήσεων που πήρε το πρώτο βραβείο στην σκακιστική στήλη της εφημερίδας Parallèle 50, που φρόντιζε ο συνθέτης G. Martin. Στα χρόνια παραμονής του στην Κύπρο ο Ζάππας ασχολήθηκε και με το αγωνιστικό σκάκι. Έλαβε πρώτη φορά μέρος στο Παγκύπριο πρωτάθλημα σκακιού το 1964. Ανακηρύχθηκε πρωταθλητής και κράτησε τον τίτλο για τρία συνεχόμενα χρόνια. Με την Κυπριακή ομάδα έλαβε μέρος στους Ολυμπιακούς Αγώνες Σκακιού του Ισραήλ (1964). Για το καλλιτεχνικό σκάκι ανέδειξε νέους συνθέτες (Παντελής Μαρτούδης, Σ. Σταυρινίδης, Γ. Σφήκας και Χρ. Παπαδόπουλος) και με την ομάδα αυτή κατόρθωσε να φέρει την Κύπρο στην 15η θέση στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Σύνθεσης Σκακιστικών Προβλημάτων, που οργάνωσε η Ολλανδία το 1967.

Μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα το 1970, διοργανώνει τακτικές συγκεντρώσεις παλιών και νέων Ελλήνων συνθετών, για συζητήσεις και ανταλλαγή απόψεων πάνω στις εργασίες του καθενός και για μελέτες και αναλύσεις στα σύγχρονα θέματα των προβλημάτων. Με την συμπαράσταση της Ελληνικής Σκακιστικής Ομοσπονδίας ιδρύει την Επιτροπή Καλλιτεχνικού Σκακιού, της οποίας είναι πρόεδρος, και το 1981 με δική του πρωτοβουλία η Ελλάδα γίνεται μόνιμο μέλος της επιτροπής της FIDE για Σκακιστικές Συνθέσεις. Στην επιτροπή αυτή αντιπροσωπεύει επίσημα την χώρα μας στα ετήσια συνέδριά της. Έχει δημοσιεύσει, κυρίως στο εξωτερικό, περισσότερα από 400 προβλήματα. Πάνω από τα μισά έχουν βραβευθεί ή διακριθεί. Τα περισσότερα προβλήματα είναι Ορθόδοξα, αλλά δεν λείπουν Αντίστροφα, Βοηθητικά, Μυθικού σκακιού και Σπουδές. Αποκορύφωμα της δημιουργικής του φαντασίας αποτέλεσε η επινόηση θέματος, που φέρει το όνομά του. Από τις 18 συνθέσεις του με το θέμα Ζάππας πήρε 5 φορές 1ο βραβείο, 3 φορές 2ο βραβείο, 5 φορές εύφημη μνεία. Επειδή συγκέντρωσε πάνω από από 70 βαθμούς (70 βραβευμένα προβλήματα δημοσιευμένα σε FIDE Albums), του έχει απονεμηθεί το 1993 από την FIDE ο τίτλος του Μεγάλου Διεθνούς Μαιτρ (International Grandmaster). Κατέχει επίσης τον τίτλο του Διεθνούς Κριτή στα σκακιστικά προβλήματα. Για το Καλλιτεχνικό σκάκι έχει δημοσιεύσει, κυρίως σε ξένα περιοδικά, άρθρα και μελέτες και έχει δώσει διαλέξεις σε πολλά ετήσια συνέδρια της Επιτροπής της FIDE για το Σκακιστικό πρόβλημα. Στον επαγγελματικό του τομέα υπήρξε επίσης ιδιαίτερα παραγωγικός, ως συγγραφέας τεσσάρων διδακτικών βιβλίων.

[Επεξεργασία] Το θέμα Ζάππας

Βύρων Ζάππας, Ο Πύργος, 1976

Ματ σε 2.

Με το πρόβλημα αυτό παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το θέμα Ζάππας, που ορίζεται ως εξής : Ένα τετράγωνο στην περιοχή του μαύρου βασιλιά ελέγχεται από τρεις λευκές δυνάμεις. Υπάρχουν τρεις δοκιμές που αποτυγχάνουν, ως συνέπεια της κυκλικής εξουδετέρωσης των τριών ελέγχων από τα Λευκά και από τα Μαύρα.

Στο πρόβλημα υπάρχει το τετράγωνο διαφυγής ε3, (δες την ορολογία), του μαύρου βασιλιά, που ελέγχεται από την Βη5, τον Πε8 και τον Αβ6.

Στο εικονικό παιχνίδι (όπου δεν έχουν παίξει ακόμη τα λευκά), σε αρκετές κινήσεις των μαύρων υπάρχουν έτοιμα ματ.

1... Ιδ7~ / Ιε2~ / ζ4 / β5 / ηxθ5

2. Ιγ5# / Ιζ4# / Αε4# / Αγ4# / Βxζ5#.

Υπάρχει όμως η κίνηση 1... Αxβ2 για την οποία δεν υπάρχει ματ, αλλά αν ελεγχθεί με ένα λευκό κομμάτι το τετράγωνο γ3, τότε ακολουθεί ματ με 2. Ιxβ2#. Υπάρχουν τέσσερις δυνατότητες, αλλά μόνο μία επιτυγχάνει. Ας δούμε την εξέλιξη.

Δοκιμή 1. Βζ6?

αναμονή, αλλά η λευκή Β δεν ελέγχει πλέον το ε3

1... Ιε5!

διακόπτει τον έλεγχο του λευκού Π στο ε3, οπότε δεν μπορεί να παιχτεί 2. Ιγ5# γιατί διακόπτεται και ο έλεγχος του λευκού Α στο ε3 και μπορεί να διαφύγει εκεί ο μαύρος βασιλιάς 2... Ρxε3

Δοκιμή 1. Πγ8?

αναμονή, αλλά ο λευκός Π δεν ελέγχει πλέον το ε3

1... Ιδ4!

διακόπτει τον έλεγχο του λευκού Α στο ε3, οπότε δεν μπορεί να παιχτεί 2. Ιζ4# γιατί διακόπτεται και ο έλεγχος της λευκής Β στο ε3 και μπορεί να διαφύγει εκεί ο μαύρος βασιλιάς 2... Ρxε3

Δοκιμή 1. Αxα5?

αναμονή, αλλά ο λευκός Α δεν ελέγχει πλέον το ε3

1... ζ4!

διακόπτει τον έλεγχο της λευκής Β στο ε3, οπότε δεν μπορεί να παιχτεί 2. Αε4# γιατί διακόπτεται και ο έλεγχος του λευκού Π στο ε3 και μπορεί να διαφύγει εκεί ο μαύρος βασιλιάς 2... Ρxε3

Κλειδί 1. Αδ4!

αναμονή, χωρίς να έχουν διακοπεί οι τρεις έλεγχοι πάνω στο ε3. Τα πέντε ματ που είδαμε στο εικονικό παιχνίδι υπάρχουν και επιπλέον...

1... Αxβ2 2. Ιxβ2#

[Επεξεργασία] Πηγές

Βύρων Ζάππας, "Σκακιστικές συνθέσεις", Επιλεγμένα προβλήματα του συγγραφέα με ανάλυση και ερμηνεία των θεμάτων, Αθήνα 1990, έκδοση του ιδίου. Το βιβλίο έχει κυκλοφορήσει και στα αγγλικά.