Γνωστικισμός και Ιουδαϊσμός
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
 |
Έχει προταθεί αυτό το άρθρο ή τμήμα αυτού του άρθρου, να συγχωνευθεί με το Γνωστικισμός. (Σχολιάστε) |
| Αν πρόκειται να γίνει συγχώνευση σελίδων με μεγάλο ιστορικό, μην την κάνετε χειροκίνητα με «Αντιγραφή και Επικόλληση», αλλά ζητήστε την από τους διαχειριστές, προκειμένου να συγχωνευθεί και το ιστορικό των δύο σελίδων. |
Ορισμένοι μελετητές εντυπωσιάστηκαν από το γεγονός ότι στα κείμενα του Ναγκ Χαμαντί εμφανίζονται ιουδαϊκά στοιχεία, όπως η εκτενής χρήση της Παλαιάς Διαθήκης και διάφορες μιδρασικές ερμηνείες. Έτσι, θεωρούν ότι υπήρξε προχριστιανικός ιουδαϊκός Γνωστικισμός, ο οποίος αναπτύχθηκε εντός του Ιουδαϊσμού. Κατά την άποψη του Friedländer η ιουδαϊκή διασπορά βρέθηκε στην ελληνιστική εποχή σε ένα νέο περιβάλλον, στο οποίο η ελληνική φιλοσοφία ήρθε να προστεθεί στην παραδοσιακή θρησκευτική αντίληψη των Ιουδαίων για τον κόσμο. Η αλληγορική ερμηνεία των Γραφών, την οποία χρησιμοποίησαν κατά κόρον και οι Γνωστικοί, μαρτυρεί για την επίδραση του ελληνικού τρόπου σκέψης στον Ιουδαϊσμό. Ο Νόμος ερμηνευόταν αλληγορικά από Ιουδαίους εμποτισμένους με την ελληνική φιλοσοφία και ο Μωυσής θεωρούνταν ένα είδος φιλοσόφου πριν από τους Έλληνες φιλοσόφους. Η διασπορά φαίνεται ότι χωρίστηκε σε δύο μερίδες, τους συντηρητικούς Ιουδαίους και τους ριζοσπάστες που έτειναν προς την αλληγορική ερμηνεία των Γραφών. Ο Φίλων κατηγορεί τους τελευταίους ότι αντλούσαν από τη Βίβλο μόνο «πνευματικές αλήθειες» και δε λάμβαναν υπόψη το γράμμα του Νόμου. Τους κατηγορεί δηλαδή για ένα είδος αντινομικής συμπεριφοράς. Σύμφωνα με την άποψη αυτή «χριστιανικές αιρέσεις» όπως οι Οφίτες, οι Καϊνίτες και οι Σηθιανοί έλκουν στην πραγματικότητα την καταγωγή τους από αυτόν τον ιουδαϊκό Γνωστικισμό. Οι αιρέσεις αυτές δεν είναι χριστιανικές, επειδή τα θρησκευτικά τους δόγματα προκύπτουν από διαφορετικές αναγνώσεις της Παλαιάς Διαθήκης. Έτσι, για τον Friedländer ο ιουδαϊκός Γνωστικισμός γεννήθηκε προ Χριστού και μάλιστα στην κοσμοπολίτικη Αλεξάνδρεια. Κατά τον Rudolph, πάλι, ο Γνωστικισμός προέκυψε εν μέρει από τη σκεπτική και κυνική ιουδαϊκή σοφιολογική παράδοση του Εκκλησιαστή, ο οποίος με τη σειρά του φέρει την επίδραση του ελληνικού ορθολογισμού και της πρώιμης ελληνιστικής φιλοσοφίας. Ο Γνωστικισμός, σύμφωνα με αυτή την άποψη, γεννήθηκε σε συροπαλαιστινιακό έδαφος. Κατά τον Frankfurter πλήθος στοιχείων της ιουδαϊκής αποκαλυπτικής γραμματείας παρατηρούνται σε γνωστικούς κύκλους: α) η παράδοση του θρυλικού προφήτη, β) η λειτουργία του ιερού βιβλίου, γ) ο αυτοπροσδιορισμός της κοινότητας ως «Eκλεκτοί», «Άγιοι», «Υιοί Φωτός» κ.ο.κ., δ) η λειτουργική αναπαράσταση ανόδων, μεταμορφώσεων και άλλων εκστατικών εμπειριών. Ο ίδιος βρίσκει στην Αίγυπτο (βλ. και το επόμενο υποκεφάλαιο) το γόνιμο έδαφος που θεμελίωσε πλήθος μορφών αναζητήσεων της Γνώσης ή της αποκαλυμμένης σοφίας. Ωστόσο, μια σημαντική δυσκολία που πρέπει να υπερνικήσει αυτή η άποψη είναι το γεγονός ότι οι περισσότεροι Γνωστικοί χρησιμοποίησαν αυτά τα ιουδαϊκά στοιχεία με αντι-ιουδαϊκή διάθεση, ενώ και η περιφρόνηση των Γνωστικών για τον κόσμο και την ύλη δε φαίνεται να μπορεί εύκολα να συμβιβαστεί με την ιουδαϊκή πίστη ότι ο Θεός δημιούργησε τον κόσμο και τον θεώρησε λίαν καλό. Στην πραγματικότητα είναι δύσκολο να γίνει αντιληπτό πώς θα μπορούσε κανείς σε ένα καθαρά ιουδαϊκό περιβάλλον, έστω και επηρεασμένο από τον ελληνικό πολιτισμό, να καταλήξει στη δαιμονοποίηση του Θεού του Ισραήλ, όπως αυτή που παρουσιάζουν ορισμένα βασικά γνωστικά συστήματα. Είναι, επομένως, πιο ασφαλές να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι ο Γνωστικισμός επηρεάστηκε από τον Ιουδαϊσμό, αλλά δε γεννήθηκε αποκλειστικά εντός του.
