Σαμουέλ ντε Σαμπλαίν
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ο Σαμουέλ ντε Σαμπλαίν[1] [Samuel de Champlain, Μπρουάζ (Brouage), Γαλλία, π. 1567 – Πόλη του Κεμπέκ, Καναδάς, 25 Δεκεμβρίου 1635] ήταν γάλλος γεωγράφος, χαρτογράφος και εξερευνητής. Ήταν από τους πρώτους που άνοιξαν τον δρόμο του εμπορίου γούνας στην Βόρειο Αμερική. Το 1608 ίδρυσε την Πόλη του Κεμπέκ, και διετέλεσε τέταρτος κυβερνήτης της αποικίας της Νέας Γαλλίας.
Πίνακας περιεχομένων |
[Επεξεργασία] Τα πρώτα ταξίδια του
Ελάχιστα στοιχεία είναι γνωστά για τα παιδικά και νεανικά χρόνια του Σαμπλαίν. Στις 15 Μαρτίου του 1603, ο Σαμπλαίν αποβιβάστηκε για πρώτη φορά στην Βόρειο Αμερική ως μέλος αποστολής για την αγορά γούνας. Στο ταξίδι του αυτό, χαρτογράφησε τις εκβολές του Αγίου Λαυρεντίου. Επέστρεψε στην Γαλλία στις 20 Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους, για να δημοσιεύσει αμέσως μία περιγραφή των όσων είδε κατά την αποστολή (Des Sauvages : ou voyage de Samuel Champlain, de Brouages, faite en la France nouvelle l'an 1603, Περί αγρίων: ή ταξίδι του Σαμουέλ ντε Σαμπλαίν, εκ της Μπρουάζ, τυπωμένο στην Γαλλία το έτος 1603).
Αμέσως μετά την δημοσίευση του βιβλίου, ο βασιλιάς της Γαλλίας Ερρίκος Δ΄ ζήτησε από τον Σαμπλαίν να συμμετάσχει σε νέα εξερευνητική αποστολή στην Βόρειο Αμερική και να του αναφέρει λεπτομερώς τις ανακαλύψεις του. Τα δύο πλοία της νέας αποστολής, με αρχηγό τον Πιέρ Ντουγκά, ηγεμόνα της Μοντ (Pierre Du Gua de Monts), απέπλευσαν από την Γαλλία την άνοιξη του 1604 προς τις εκβολές του Αγίου Λαυρεντίου. Φτάνοντας στις ακτές της Βορείου Αμερικής, οι εξερευνητές ίδρυσαν τον καταυλισμό της Νήσου του Τιμίου Σταυρού (Îsle Ste-Croix), που βρίσκεται στα θαλάσσια όρια μεταξύ Νέας Βρουνσβίκης και της πολιτείας Μέιν των ΗΠΑ.
Ο χειμώνας στην Νήσο του Τιμίου Σταυρού ήταν ιδιαιτέρως βαρύς, και οι μισοί από τους λιγοστούς πρώτους εποίκους πέθαναν, πιθανότατα από σκορβούτο. Την άνοιξη του 1605, ο Σαμπλαίν μετέφερε την αποικία στην περιοχή του Κόλπου Φάντυ (Baie de Fundy), που βρίσκεται ανάμεσα στην σημερινή Νέα Σκωτία και την σημερινή Νέα Βρουνσβίκη. Εκεί, οι έποικοι ίδρυσαν το Πορ Ρουαγιάλ ή Βασιλικό Λιμένα (Port-Royal). Με βάση το Πορ Ρουαγιάλ, ο Σαμπλαίν εξερεύνησε τις εκβολές του Αγίου Λαυρεντίου και τα παράλια της μετέπειτα Νέας Αγγλίας. Το 1607, ο Σαμπλαίν επέστρεψε στην Γαλλία μαζί με τον Ντουγκά, επειδή ο βασιλιάς Ερρίκος Δ΄ αφαίρεσε από τον Ντουγκά τα αποκλειστικά δικαιώματα εμπορίου με τον Νέο Κόσμο.
[Επεξεργασία] Το τρίτο ταξίδι και η ίδρυση της Πόλης του Κεμπέκ
Την άνοιξη του 1608, ο Σαμπλαίν ξεκίνησε και πάλι από την Γαλλία για μία τρίτη εξερευνητική αποστολή στην Βόρειο Αμερική. Στις 3 Ιουλίου του ίδιου έτους αποβιβάστηκε στην «άκρη του Κεμπέκ». Εκεί ανέγειρε τρία διώροφα κτίρια, τα οχύρωσε με ξύλινο τείχος και γύρω από το τείχος έσκαψε τάφρο πλάτους 4,5 μέτρων. Ο οικισμός αυτός («Habitation», όπως τον αποκαλούσε ο ίδιος ο Σαμπλαίν) έμελε να εξελιχθεί στην σημερινή Πόλη του Κεμπέκ.
Ο πρώτος χειμώνας ήταν πολύ δύσκολος για τους νέους εποίκους. Από τους 28 εποίκους, που παρέμειναν εκεί κατά τον χειμώνα, επέζησαν μόνον εννιά. Οι περισσότεροι πέθαναν από σκορβούτο, ενώ μερικοί πέθαναν από ευλογιά ή και κρυοπαγήματα.
[Επεξεργασία] Πόλεμος με τους αυτόχθονες
Το καλοκαίρι του 1608, ο Σαμπλαίν προσπάθησε να εδραιώσει την νέα γαλλική αποικία δημιουργώντας καλές σχέσεις με τους αυτόχθονες της περιοχής. Έκλεισε συμμαχία με τους Χιούρον με την υπόσχεση να τους βοηθήσει στον πόλεμο τους με τους Ιροκέζους. Στις 19 Ιουλίου του 1608, ο Σαμπλαίν με δύο γάλλους στρατιώτες και 60 αυτόχθονες Χιούρον ήρθαν αντιμέτωποι με μια ομάδα Ιροκέζων σε ένα σημείο της σημερινής πολιτείας της Νέας Υόρκης. Ο Σαμπλαίν, με μία βολή με το αρκεβούζιό του, σκότωσε δύο από τους αρχηγούς των Ιροκέζων, οι οποίοι κατόπιν τράπηκαν σε φυγή. Το γεγονός αυτό ήταν η απαρχή της σύγκρουσης των γάλλων εποίκων με τους αυτόχθονες Ιροκέζους, μιας διαμάχης που διήρκεσε έναν αιώνα.
Μετά την νίκη του κατά των Ιροκέζων, ο Σαμπλαίν επέστρεψε στην Γαλλία για να ιδρύσει, μαζί τον Πιέρ Ντουγκά και πλούσιους εμπόρους από την Ρουέν, εταιρεία για την εκμετάλλευση του εμπορίου γούνας από το Κεμπέκ. Κατά την παραμονή του στην Γαλλία, ο Σαμπλαίν αρραβωνιάστηκε με την δωδεκάχρονη Ελέν Μπουλλέ (Hélène Boullé), λαμβάνοντας ως προίκα 4.500 λίβρες, ποσό πολύ σημαντικό για την εποχή εκείνη. (Ο γάμος έλαβε ισχύ δύο χρόνια αργότερα.)
Στις 21 Μαΐου του 1611, ο Σαμπλαίν επέστρεψε και πάλι στην Πόλη του Κεμπέκ. Το καλοκαίρι του 1611, εξερεύνησε την περιοχή του σημερινού Μόντρεαλ, όπου και τραυματίστηκε από βέλος Ιροκέζων. Το φθινόπωρο της ίδιας χρονιάς, αναγκάσθηκε να επιστρέψει και πάλι στην Γαλλία για να εξασφαλίσει τα οικονομικά μέσα για την συνέχεια του εξερευνητικού του έργου. Πίσω του άφησε μόνο 16 άντρες.
[Επεξεργασία] Η δημιουργία της Νέας Γαλλίας
Οι πιστωτές του Σαμπλαίν διέκοψαν την χρηματοδότηση της αποστολής και ο τελευταίος αναγκάστηκε να ζητήσει την παρέμβαση του βασιλιά της Γαλλίας Λουδοβίκου ΙΓ΄. Το φθινόπωρο του 1612, ο βασιλιάς της Γαλλίας διόρισε τον Σαμπλαίν υποκυβερνήτη της αποικίας της Νέας Γαλλίας. Έτσι, στις 13 Μαρτίου του 1613, ο Σαμπλαίν επέστρεψε στην Νέα Γαλλία έχοντας λάβει εντολή από τον βασιλιά να επεκτείνει και να σιγουρεύσει τις γαλλικές κτήσεις στην Βόρειο Αμερική. Ο Σαμπλαίν είχε λάβει επίσης βασιλική εντολή να βρει το θαλάσσιο «βόρειο πέρασμα» προς την Άπω Ανατολή. (Κατά πάσα πιθανότητα, είχε ακούσει τους αυτόχθονες να μιλούν για τον Κόλπο Χάντσον και νόμιζε πως επρόκειτο για πορθμό που ενώνει τον Ατλαντικό με τον Ειρηνικό.). Ο Σαμπλαίν δεν βρήκε το «βόρειο πέρασμα», αλλά εξερεύνησε την περιοχή γύρω από την σημερινή Οττάβα. Λίγους μήνες αργότερα, επέστρεψε ξανά στην Γαλλία.
Το 1614 δημοσίευσε ένα δεύτερο βιβλίο με τίτλο Les voyages du Sieur de Champlain, Saintangeois, capitaine ordinaire pour le Roy en la Marine (Τα ταξίδια του ηγεμόνα ντε Σαμπλαίν, από το Σαιντ-Ανζ, τακτικού πλοιάρχου στην υπηρεσία του Βασιλιά και του Ναυτικού). Δημιούργησε επίσης δύο νέες εταιρείες για την εκμετάλλευση του εμπορίου με τον Νέο Κόσμο.
Την άνοιξη του 1615, ο Σαμπλαίν επέστρεψε στην Νέα Γαλλία μαζί με τέσσερις ιερείς για την προώθηση του καθολικισμού στην αποικία. Με την επιστροφή του στην Νέα Γαλλία, ο Σαμπλαίν συνέχισε τις εξερευνήσεις του φθάνοντας μέχρι την λίμνη Χιούρον. Έχοντας συμμαχήσει με τους αυτόχθονες Χιούρον, το καλοκαίρι του 1615, ο Σαμπλαίν ξεκίνησε στρατιωτική εκστρατεία για να συντρίψει τους Ιροκέζους με τους οποίους οι Χιούρον βρίσκονταν σε συνεχή πόλεμο. Η εκστρατεία είχε πενιχρά αποτελέσματα. Ο ίδιος ο Σαμπλαίν τραυματίσθηκε δύο φορές και αναγκάσθηκε να περάσει τον χειμώνα περιπλανώμενος στα δάση της περιοχής που ήλεγχαν οι Χιούρον.
Το καλοκαίρι του 1616, ο Σαμπλαίν επέστρεψε στην Πόλη του Κεμπέκ κι από εκεί έφυγε για την Γαλλία.
[Επεξεργασία] Η βελτίωση της διοίκησης της Νέας Γαλλίας
Αφού έπεισε τον βασιλιά και τους μεγαλεμπόρους της Γαλλίας για τα πλούτη της ανεξερεύνητης Βορείου Αμερικής, ο Σαμπλαίν πραγματοποίησε δύο νέα ταξίδια στην Νέα Γαλλία το 1618 και το 1620. Το 1620 πήρε μαζί του για πρώτη φορά και την σύζυγό του στην αποικία. Σκοπός του ήταν να βελτιώσει και να εδραιώσει την γαλλική διοίκηση της αποικίας. Έτσι, από το 1620 βελτίωσε την οχύρωση της Πόλης του Κεμπέκ, η οποία τότε κατοικούνταν από μερικές δεκάδες εποίκων, και έκλεισε συνθήκη ειρήνης με ορισμένες φυλές Ιροκέζων. Το 1624 επέστρεψε στην Γαλλία για λίγους μόνο μήνες, προκειμένου να λάβει νέα εντολή να ανακαλύψει το πέρασμα προς τον Ειρηνικό και την Άπω Ανατολή. Στην Γαλλία όμως έμεινε για πάντα η σύζυγός του, Ελέν Μπουλλέ, η οποία δεν έμελε να ξαναδεί ποτέ τον άντρα της. (Μετά τον θάνατο του Σαμπλαίν, η Μπουλλέ έγινε καλόγρια. Πέθανε το 1654.)
Το 1628, αρχίσαν οι πρώτες αψιμαχίες μεταξύ γάλλων και άγγλων εποίκων, οι οποίοι είχαν κτήσεις στην Νέα Γη. Οι Άγγλοι κατέλαβαν το γαλλικό οχυρό Τάντουσακ στις εκβολές του Αγίου Λαυρεντίου, κατέστρεψαν αγροκτήματα των γάλλων εποίκων και απαίτησαν την παράδοση της Πόλης του Κεμπέκ. Αρχικά, ο Σαμπλαίν αρνήθηκε να παραδώσει την πόλη, αλλά η έλλειψη τροφίμων τον ανάγκασε να συνθηκολογήσει με τους Άγγλους στις 14 Σεπτεμβρίου του 1629. Τον Οκτώβριο του 1629, ο Σαμπλαίν επέστρεψε στην Γαλλία, αφού πρώτα πέρασε από το Λονδίνο.
Κατά την παραμονή του στην Γαλλία, τα επόμενα τριάμισι χρόνια, ο Σαμπλαίν έγραψε τα βιβλία Voyages de la Nouvelle France (Ταξίδια στην Νέα Γαλλία) και Traitté de la marine et du devoir d’un bon marinier (Διατριβή περί του ναυτικού και του καθήκοντος ενός καλού ναύτη).
[Επεξεργασία] Το τελευταίο ταξίδι
Το 1632, η Γαλλία και η Αγγλία συνθηκολόγησαν και η Πόλη του Κεμπέκ επανήλθε και πάλι στην δικαιοδοσία των Γάλλων. Με την υποστήριξη του διαβόητου καρδινάλιου Ρισελιέ, ο Σαμπλαίν διορίσθηκε κυβερνήτης της Νέας Γαλλίας την 1η Μαρτίου του 1633. Στις 22 Μαΐου του ίδιου έτους, ο Σαμπλαίν αποβιβάστηκε και πάλι στην Πόλη του Κεμπέκ.
Μέσα σε έναν χρόνο, ο Σαμπλαίν επισκεύασε και επέκτεινε τις οχυρώσεις στην Πόλη του Κεμπέκ, και ίδρυσε δύο νέα οχυρά–οικισμούς, ένα σε απόσταση 15 λεύγες δυτικά της Πόλης του Κεμπέκ και ένα στην θέση όπου σήμερα βρίσκεται η πόλη Τρεις Ποταμοί (Trois-Rivières). Οι σχέσεις του όμως με τους Ιροκέζους επιδεινώθηκαν και ο Σαμπλαίν αποφάσισε να τους επιτεθεί με σκοπό να τους εξαφανίσει ή να τους «επαναφέρει στην λογική».
Τον Οκτώβριο του 1635, ο Σαμπλαίν έπαθε παράλυση. Πέθανε λίγες εβδομάδες αργότερα, ανήμερα των Χριστουγέννων. Επειδή δεν είχε ολοκληρωθεί η ανέγερση ενός παρεκκλησίου όπου θα ενταφιάζονταν οι κυβερνήτες της Νέας Γαλλίας, ο Σαμπλαίν ενταφιάστηκε σε προσωρινό τάφο χωρίς καμία επιγραφή. Το παρεκκλήσιο καταστράφηκε από πυρκαγιά το 1640 και κατεδαφίστηκε οριστικά το 1674. Έτσι, παραμένει άγνωστη η ακριβής τοποθεσία του τάφου του Σαμπλαίν.
Αξίζει να σημειωθεί πως δεν διασώθηκε καμία εικόνα του Σαμπλαίν. Έχει διαπιστωθεί ότι τα όσα πορτρέτα φιλοτεχνήθηκαν μετά τον θάνατό του απεικονίζουν ένα ασήμαντο οικονομικό ελεγκτή με το όνομα Μισέλ Παρτισέλλι ντ' Εμερύ (Michel Particelli d’Émery).
Σήμερα το όνομα του Σαμπλαίν φέρει μία λίμνη που βρίσκεται ανάμεσα στις πολιτείες του Βερμόντ και της Νέας Υόρκης, και την επαρχία του Κεμπέκ. Η λίμνη ενώνεται με τον Άγιο Λαυρέντιο μέσω του παραποτάμου Ρισελιέ.
[Επεξεργασία] Σημειώσεις
- ↑ Το όνομα του Σαμπλαίν προφέρεται Σαμ-πλαιν με το μ και π ως χωριστούς φθόγγους. Σε ελληνικά κείμενα, ο Σαμπλαίν αναφέρεται επίσης με τις εναλλακτικές γραφές Σαμουέλ Σαμπλέν, Σαμιέλ ντε Σαμπλέν και Σαμιουέλ ντε Σαμπλέν.
[Επεξεργασία] Εξωτερικοί σύνδεσμοι
- Dictionary of Canadian Biography Online — Βιογραφία στα αγγλικά.
- Dictionnaire biographique du Canada en ligne — Βιογραφία στα γαλλικά
- Project Gutenberg — Κείμενα του Σαμπλαίν μεταφρασμένα στα αγγλικά.
