Sanferminak

Wikipedia(e)tik

Entzierroa Udaletxeko plazan

San Fermin jaiak Iruñeko festa ospetsuak dira, mundu osoan zehar ezagunak direnak.

Uztailaren 6an hasten dira txupinazoa jaurtitzearekin batera, Udalaren plazan. Ekitaldi hau urtero oso jendetsua izaten da.

Entzierroak dira festen muina da eta ekitaldirik ezagunena. Goizeko 8etan abiatzen da eta hauxe da ohiko ibilbidea: Santo Domingoko aldapa, Udal Plaza, Mercaderes kalea, Estafeta kalea, Telefonica-ko tartea eta Zezen Plaza.

Uztailaren 14an amaitzen dira, "Gaixo gu" edo "Pobre de mí" tradizionala abestuz.

Sanfermin festak uztailaren 6tik 14ra bitarte ospatzen dira egun. Duela 400 urte baino gehiago horrela egiten dela, 1591an, eguraldi kaskarra dela eta, hasierako data, urrikoa alegia, uztailera aldatzea erabaki zutenetik.

Baina aizu, San Fermin hori nor zen? Zer merezimendu zuen ba Festazale guztien patroi haundia izatera ailegatzeko? Egia esan begiratu hutsean ez du ematen merezimendu asko zituenik; santua zen, hortik kontuk atera. Gainera arrotz bat, aizu: Iruñeko gobernadore erromatarraren semea. Apez frantses batek, San Saturninok, -goitizenez San Zernin- honara bisitan etorri zen batean kaskoa berotu zion kristau kontu batzuekin:

Jainkoa zela, Kristo zela etabar. Joan zen ba Toulouse aldera master bat egitera apezpikutzan eta Sanson bat eginda etorri zen herrira bueltan eta di-da batean apezpikutza lortu, bestela bezala. Baina hura ez izaki ba bulegozalea; laster aspertu zen Euskal Herri langilea bere siniskerietatik libratzeaz, Frantziara itzuli, produktua milaka kristauri saldu eta Amiens-en laketu zuen.

GIZAKIEN ENTZIERROA

2002 urteaz geroztik uztailaren 5ean urtero-urtero, PETA (People for the Ethical Treatment of Animals, animalienganako tratu etikoaren aldeko pertsonak, ingeleseko sigletan) erakundeak lasterraldi ezin orijinalagoa antolatzen du betiko entzierroaren ibilbidean barrena, uztailaren 7tik 14a bitarte goizeko zortzietan egiten den horren ibilbide berean. Entzierroaren aurkako entzierroa da, zeina giza gozamen hutserako animalien erabilpenaren kontrako errebindikazio bilakatzen baita.

Entzierro honetan parte-hartzaileak biluzik joaten direla da deigarriena, edo ia biluzik. Larru gorritan edo kasik. Gauza dibertigarria, jai girokoa eta baketsua denez gero, ospakizunak Gobernuaren Ordezkaritzaren baimen eta guzti izaten du.

Telebista eta egunkarietako azaletan agertzea lortu dute maiz, Iruñean ez baita askotan ikusten gizon eta emakume biluziz osaturiko saldoa karriketan gora eta behera korrika. Gutxika-gutxika zaleak batu dituzte, 2002an 20 lagun ziren eta egun ehunka dira parte-hartzaileak, izan ere.

Ekintza honek Iruñean tradizio bitxi bihurtzeko bidea darama eta batek daki ez ote den agertuko, egunen batean, hiriko festen egitarau ofizialean.

UZTAILAREN 15eko ENTZIERROA

Festak ofizialki uztailaren 14an bukatzen dira, baina 15ean ere bada festa, eta bada festa ahal den guztia, entzierro eta guzti, luza dadin ahal duen guztia egiten duena. Uztailaren 15eko entzierroak ```Billabesaren Entzierro´´´ gogoangarrian du jatorria. Iruñean hiri-autobusei deitzen diegu billabesa, eta uztailaren 15ean, horrezkero festa ofiziala akiturik zegoela, Santo Domingo aldapan gora zihoan autobusak ohiko zezen saldoa ordezkatzen zueneko lasterraldia zen billabesaren entzierroa.

Entzierro hau bestearen pareko zeremoniarekin egiten zen. Santuari abesten zitzaion (botila batez ordezkatuta), piztia zirikatzea debekaturik zegoen, e.a. Ezarririko ordenari egiten zitzaion txantxa zen. Eta ezarririko ordenari, jakina, ez zitzaion halakorik gustatzen eta, beraz, bere eskuan zegoen guztia egin zuen "billabesaren entzierroa" pikutara joan zedin. Denbora dezente joana da zortzietako billabesa kendu zutenetik, baina berdin zion; azokara igotzen zen banaketarako furgoneta bat erabili ohi zen, edota Santo Domingon gora egiten zuen edozein ibilgailu.

Ernest Hemingway idazle ezagunak mundu mailan ezagutarazi zituen jaiak.