Ø®Ùاش
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
'متن سیاه'Ø®ÙÙاش یا شبکور تنها پستاندارانی است Ú©Ù‡ بال دارد Ùˆ قادر به پرواز است. Ø®Ùاش از راسته Ø®Ùاشان (Chiroptera) است Ùˆ این نام به معنی "دست‌های بال مانند" است. بال‌های Ø®Ùاش با بال‌های بقیه پرندگان متÙاوت است Ùˆ به گونه دیگری ساخته شده، اما در عوض پوست بالهای Ø®Ùاش جنسی شبیه چرم دارد Ùˆ دارای خاصیت ارتجاعی است Ú©Ù‡ باعث می‌شود بالهایش در طول استخوان‌هایی Ú©Ù‡ دست‌ها Ùˆ انگشتان Ø®Ùاش را Øرکت می‌‌دهند کشیده شود. به Ø´Ú©Ù„ مقابل نگاه کنید Ùˆ ببینید Ú©Ù‡ چگونه بال‌ها مرتب Ùˆ ماهرانه اطرا٠بدن Ø®Ùاش پیچیده شده اند.
دو گروه Ø®Ùاش وجود دارد. گروه بزرگ‌تر، Ø®Ùاشهای Øشره خوار، شبها غذای خود را شکار می‌‌کنند. گروه دوم Ø®Ùاشهای میوه خوار هستند Ú©Ù‡ برای پیدا کردن میوه Ùˆ شیره درختانی Ú©Ù‡ از آنها استÙاده می‌‌کنند، بینایی Ùˆ بویایی خود را به کار می‌‌برد. Ø®Ùاشهای میوه خوار اول ØµØ¨Ø Ùˆ تنگ غروب از میوه‌ها تغذیه می‌‌کنند. Ø®Ùاشها جانوران اجتماعی هستند. آنها به طور گروهی Ùˆ در گروه‌های بزرگ در غارها یا روی درختان، شب را بیتوته می‌‌کنند. Ø®Ùاشها تنها پستاندارانی هستند Ú©Ù‡ قادرند پرواز کنند.
کوچک‌ترین Ø®Ùاش Ùˆ یکی از کوچک‌ترین پستانداران، Ø®Ùاش پوزه‌خوکی کیتی تایلند می‌‌باشد. طول قد این Ø®Ùاش 5/2 سانت (1 اینچ) است Ú©Ù‡ مساوی قد زنبوراست Ùˆ وزن این Ø®Ùاش 2 گرم (100/ اونس) می‌‌باشد.
Ø®Ùاشهای Ú©Ù‡ در شب پرواز می‌‌کنند، مسیر Ùˆ Ù…ØÙ„ دقیق طعمه خود را بوسلیه Ùرستادن امواج صوتی Ùˆ دریاÙت بازتاب آن، پیدا می‌‌کنند. سیستم ردیابی Ú©Ù‡ در کشتیها برای پیدا کردن Ù…ØÙ„ زیر دریایی دشمن به کار می‌‌رود،شبیه به ردیابی Ø®Ùاش است. Ø®Ùاشها امواج صوتی در مسیر خود به چیزی برخورد می‌‌کند به سمت Ùرستنده امواج (Ø®Ùاش) بازمی گردد Ùˆ در آن موقع Ø®Ùاش می‌‌تواند یک تصویر صوتی از مانع روبرو Ùˆ Ù…Øیط اطرا٠خود رسم کندو Ù…Øیط اطرا٠را به خوبی ببیند. با استÙاده از سیستم Ùوق Ø®Ùاشها می‌‌توانند اجسام متØرک مثل Øشرات Ùˆ اجسام بی Øرکت مثل درخت را تشخیص دهد.
Ùهرست مندرجات[مخÙÛŒ شود] |
[ویرایش] گونه‌ها
در Øدود 1000 گونه از Ø®Ùاشها وجود دارد. Ø®Ùاشها در تمام نقاط جهان به استثناء قطبهای جنوب Ùˆ شمال، یاÙت می‌‌شوند این دو گونه اختلا٠و تنوع بین انواع Ø®Ùاشها را نشان می‌‌دهند.
نمونه:
- Ø®Ùاش دابنتن
- Ø®Ùاش میوه‌خوار مصری
- Ø®Ùاش خون‌آشام
- روباه پرنده
[ویرایش] مسیریابی Ø®Ùاش‌ها
تقریباً هیچ چیز نمی‌تواند از دید Ø®Ùاشها Ùرار کند. گوشهای بزرگ آنها می‌‌تواند علایمی را Ú©Ù‡ منعکس می‌شود بخوبی جذب کند. Ø®Ùاشها Øتی می‌‌توانند اشیایی را Ú©Ù‡ به نازکی مو هستند، تشخیص دهند. Ùناوری هیچ هواپیمای بی سرو صدایی نمی‌تواند به پیچیدگی Ø®Ùاشها باشد.
آنها شبها سریع Ùˆ آهسته پایین می‌‌آیند، با چشمانشان Øشرات خوابیده را در جای خود پیدا می‌کنند Ùˆ با گوشهای بزرگشان می‌‌توانند Øتی صدای بهم خوردن آرواره‌های یک لارو پروانه را بشنوند.
این Øیوانات در تاریکترین شبها Øواس خود را Ùعال می‌‌کنند. صدای Ø®Ùاش از طریق بینی با بسامد بالا Ùˆ شدت Ú©Ù… توسط انقباض ماهیچه‌های Øلق ایجاد می‌شود. بعد از این Ú©Ù‡ امواج صدا با صید برخورد کرد، بازتاب پیدا می‌‌کند. این بازتابش توسط گوشهای Ø®Ùاش گرÙته می‌شود. تنها در امریکای شمالی 44 نوع Ø®Ùاش وجود دارد Ú©Ù‡ بسیاری از جانورشناسان تاکید بر منÙعت این پستانداران از زندگی بشر دارند، زیرا آنها به مقدار زیادی از Øشرات موذی تغذیه می‌‌کنند، Øشراتی Ú©Ù‡ هر سال میلیاردها دلار به کشاورزان Ùˆ جنگلبانان ضرر می‌‌رسانند.
Ø®Ùاشها همچنین در گرده‌اÙشانی گیاهان شرکت می‌کنند Ùˆ باعث پخش Ùˆ انتشار بذرها می‌‌شوند. بخصوص این نقش مهم آنها در جنگلهای بارانی بین گیاهان گوناگون ÙˆØØ´ÛŒ مانند موز، انبه، بادام هندی، خرما Ùˆ انجیر کاملاً مشهود است.
یک نوع کاکتوس Ú©Ù‡ مکزیکی‌ها از آن نوشابه تهیه می‌‌کنند، به طور طبیعی تنها یک بذر از 3000 بذر خود را آزاد می‌‌کند Ùˆ اگر نقش مهم Ø®Ùاشها در این میان نبود، این گونه گیاهی به سمت انقراض پیش می‌‌رÙت.
Ùضولات دÙع شده از Ø®Ùاشها نیز در تنظیم زیستبوم (اکوسیستم) نقش بسیار مهمی دارند؛ چون این مواد شامل باکتری‌هایی هستند Ú©Ù‡ می‌‌توانند مواد سمی را از زباله‌ها Ùˆ شوینده‌ها جدا کنند.
از جنبه پزشکی هم می‌‌توان Ú¯Ùت Ø› Ø®Ùاشها خیلی دقیق خود را تمیز می‌کنند Ùˆ یکی از تمیزترین Øیوانات بوده Ùˆ در برابر بیماریهای گوناگون پایدار هستند. ضمن این Ú©Ù‡ پادزیست تولید می‌کنند Ùˆ از مواد ضدانعقاد خون Ú©Ù‡ در بزاق گونه‌های خون آشام وجود دارد، می‌‌توان برای درمان بیماری‌های قلبی استÙاده کرد. یک جانورشناس امریکایی در سال 1968 پژوهش Ùˆ بررسی خود را روی Ø®Ùاشها آغاز کرد Ùˆ کوشید باور مردم را نسبت به Ø®Ùاشها تغییر دهد.
به پای هزاران Ø®Ùاش بند مخصوص زد Ùˆ مهاجرت آنها را بررسی کرد. کشاورزان امریکایی بتازگی متوجه Ù…Ùیدبودن Ø®Ùاشها در نزدیکی مزرعه خودشان شده اند. هر Ø®Ùاش به تنهایی می‌‌تواند 600 پشه را در یک ساعت شکار کند Ùˆ گروه‌های بزرگ این جاندار قادر هستند تا میلیونها Øشره را در طول شبانه روز بخورند. این Øشرات شامل تعداد بیشماری از سوسک ها، پروانه‌ها Ùˆ موریانه‌ها می‌‌شوند Ú©Ù‡ زیان‌های هنگÙتی به اقتصاد هر کشور می‌‌زنند Ùˆ به علاوه پشه‌های موجود در منازل را نیز از بین می‌‌برند. یک دسته 150 تایی Ø®Ùاش بزرگ قهوه‌ای می‌‌توانند سوسک‌های خیار را در طول تابستان در Ø³Ø·Ø Ú©Ø´ØªØ²Ø§Ø± از بین ببرند Ùˆ در نتیجه از رشد 18 میلیون لاروی Ú©Ù‡ به ریشه‌ها صدمه می‌‌زنند جلوگیری کنند.
این Ø¢Ùت به تنهایی یک میلیارد دلار در سال به کشاورزان امریکایی خسارت می‌‌زند. باتأسیس بی.سی.Ø¢ÛŒ «ØÙاظت بین المللی از Ø®Ùاشها» Ùˆ اعلام مناÙع آنها از سال 1982 تصورات مردم نسبت به Ø®Ùاشها تغییر کرده Ùˆ بهبود یاÙته است. بسیاری از اÙسانه‌ها در مورد کور بودن Ø®Ùاشها Ùˆ یا هار Ùˆ دیوانه بودن آنها اغراق آمیز هستند.
آنها تنها برای دÙاع از خود ممکن است مانند هر Øیوان ÙˆØØ´ÛŒ دیگری گاز بگیرند Ùˆ این Øیوان را Ùقط اÙراد خیلی ماهر می‌‌توانند صید کنند Ùˆ از آنجا Ú©Ù‡ آگاهی پژوهشگران درباره Ø®Ùاشها زیاد شده Ùˆ طبیعت استÙاده زیادی از آنها می‌‌برد، این امر باعث ØÙاظت از آنها شده است.
امروزه مردم امریکا گونه‌های مختلÙÛŒ از گونه‌های Ø®Ùاشها را در غارها Ùˆ معادن متروکه نگهداری می‌‌کنند. Ø®Ùاشها بسیار Øساس هستند Ùˆ با کوچک‌ترین اذیت Ùˆ آزاری از بین می‌‌روند. بیشتر Ø®Ùاشها غارها را برای خواب زمستانی خود از شهریور تا اردیبهشت انتخاب می‌‌کنند.
بسیاری از آنها بچه‌های خود را در طول تابستان در همین مکانها بزرگ می‌‌کنند. تولیدمثل Ø®Ùاشها در مقایسه با پستانداران Ú©ÙˆÚ†Ú© دیگر بسیار کمتر است، بیشتر ماده‌ها Ùقط یک بار در سال یک بچه به دنیا می‌‌آورند.
در زمستان Øتی کاوشگران بی آزار هم باعث بیدار شدن آنها از خواب زمستانی می‌‌شوند Ùˆ هر دÙعه Ú©Ù‡ آنها از خواب بیدار شوند چربی ذخیره شده در عرض 2 ماه خود را از دست می‌‌دهند.
بنابراین ممکن است تا بهار دوام نیاورند. هنگام شیر دادن، مادرها Ùˆ نوزادان دور هم جمع می‌‌شوند Ùˆ با تشکیل گروه بزرگی، هوای غار را با Øرارت بدنشان گرم می‌‌کنند. متاسÙانه Ùضای Øیاتی Ø®Ùاشها کاهش پیدا کرده است Ùˆ آنها مجبور شده‌اند از پناهگاه طبیعی خود به Ùضاهای مصنوعی دیگر رانده شوند.
در Øدود 10 درصد معادن موجود در غرب امریکا گروههای مهم Ø®Ùاشها زندگی می‌کنند Ùˆ برای معادنی Ú©Ù‡ در شمال Ùˆ شرق این کشور هستند این مقادیر به مراتب بیشتر است. ØÙاظت از Ø®Ùاشها اغلب ساده تر Ùˆ Ú©Ù… خرج تر از ØÙاظت از دیگر Øیوانات است. Ø®Ùاشها نیاز به توجه خاص دارند Ú©Ù‡ البته تأمین این نیاز آنها خیلی سخت است، طبق مطالعات انجام شده توسط دانشگاه شیکاگو، دولت Øدود 5میلیون دلار برای ØÙاظت از یک پلنگ در Ùلوریدا، 184 هزار دلار برای خرس Ùˆ بیشتر از 1/5 میلیون دلار برای کرکس کالیÙرنیایی خرج می‌‌کند Ùˆ این در Øالی است Ú©Ù‡ در مورد Ø®Ùاش خاکستری Ú©Ù‡ در Øال انقراض است این بودجه کمتر از 3دلار بوده است. اما با توجه به ارزش بومشناختی Ùˆ اقتصادی این پستاندار، منبع سرمایه گذاری خوبی برای امور کشاورزی خواهد بود. مردم شهر 13000 Ù†Ùری آستین تگزاس Ú©Ù‡ در دهه گذشته از Ø®Ùاشها ترس داشتند اکنون از اعضای پروپا قرص انجمن بی.سی.Ø¢ÛŒ شده‌اند Ùˆ بتازگی غار براکن Ú©Ù‡ در Ùاصله 60مایلی این شهر است را خریداری کرده‌اند تا بتوانند از 20 میلیون Ø®Ùاش دم آزاد مکزیک Ú©Ù‡ بزرگ‌ترین کلونی Ø®Ùاشها هستند، Ù…ØاÙظت کنند.
این Ø®Ùاشها 250 تن Øشره را در هر شب می‌‌خورند. ضمنا کشاورزان با ساختن آشیانه Ø®Ùاش در کشتزارها توانسته‌اند اØتیاج خود را نسبت به Øشره کش‌ها Ú©Ù… کنند. زمانی Ù…Øصولات ذرت توسط کرمهای ذرت Ø¢Ùت زده می‌‌شدند Ú©Ù‡ Øدود یک الی 4 لارو پروانه در هر خوشه بود؛ اما در چند سال اخیر وجود کلونی‌های Ø®Ùاشها Ø¢Ùت در کشتزارهای ذرت را بسیار Ú©Ù… کرده است.
این کلونی‌ها یکی از عوامل مهم جذب گردشگر در این منطقه به شمار می‌‌آید. پرواز گروه گروه Ø®Ùاشها در تاریکی مایه شادی مردم Ú©Ù‡ در رستوران‌ها جمع شده Ùˆ منتظر تماشای پرواز Ø®Ùاشها هستند می‌شود.
گروه‌های پژوهشی ویژه‌ای هم وجود دارند تا به وسیله دستگاه‌های مختل٠بتوانند صدا Ùˆ امواج Ø®Ùاشها را دریاÙت کنند. وقتی این دستگاه‌ها علامت می‌‌دهند، تماشاچیان با دقت به آسمان نگاه می‌‌کنند، چون می‌‌دانند Ø®Ùاشها به پرواز درآمده اند.
[ویرایش] تولید مثل و زیستگاه
همانند بقیه پستانداران، Ø®Ùاش‌ها نیز دندان Ùˆ مو دارند Ùˆ برای ادامه زندگی نسل شان بچه می‌‌زایند. هنگامی Ú©Ù‡ یک Ø®Ùاش ماده آماده به دنیا آوردن نوزاد است، موقعیت Ùˆ Øالت قرار گرÙتنش را طوری تنظیم می‌‌کندکه بتواند به طور عمودی از سرش آویزان بماند، به این منظور Ú©Ù‡ درست در Ù„Øظه تولد، بچه اش را با دم خود بگیرد.
بچه Ø®Ùاش توسط مادرش برای مدتی طولانی پرستاری Ùˆ مراقبت می‌شود. Ø®Ùاش‌های مادر، بچه هایشان را نزدیک خود Ù†Ú¯Ù‡ می‌‌دارند Ùˆ برای گرم Ù†Ú¯Ù‡ داشتن Ùˆ ØÙاظت از بچه هایشان بالهای خود را به دور آنها می‌‌پیچند.
در شب، یک نوزاد Ø®Ùاش، برای یاÙتن غذا به موهای تن مادرش می‌‌چسبد Ùˆ همراه او می‌‌رود. وقتی Ú©Ù‡ وزن بچه Ø®Ùاش سنگین شود، مادر به تنهایی برای یاÙتن غذا می‌‌رود Ùˆ آن را را برای بچه به لانه می‌‌آورد. این روش ادامه پیدا می‌‌کند تا زمانی Ú©Ù‡ Ø®Ùاش جوان چهار Ù‡Ùته از تولدش بگذرد Ùˆ خودش بتواند شروع به شکار کند Ùˆ به همراه مادر برای یاÙتن غذا به بیرون از Ù…ØÙ„ زندگی بروند.
Ø®Ùاش‌ها در آب Ùˆ هوای سرد ممکن است در بهار Ùˆ پاییز Ú©ÙˆÚ† کنند، سرپناهی را در غارها پیدا کرده Ùˆ به خواب زمستانی بروند. در پاییز، وزن Ø®Ùاش‌ها زیاد می‌شود Ùˆ لایه‌ای از چربی به بدنشان اضاÙÙ‡ می‌شود. اگر Ø®Ùاشی قبل از رسیدن بهار Ùˆ گرم شدن هوا از خواب زمستانی بیدار شود، به اØتمال خیلی زیاد از گرسنگی خواهد مرد. می‌‌دانید چرا؟
به این دلیل Ú©Ù‡ سوخت Ùˆ ساز بدن Ø®Ùاش‌ها به گونه ایست Ú©Ù‡ وقتی بیدار هستند بسیار سریع ذخیره غذایی شان مصر٠شده Ùˆ به پایان می‌‌رسد.
[ویرایش] تغذیه
75% از Ø®Ùاش‌ها از Øشرات Ùˆ بی مهرگان دیگر تغذیه می‌‌کنند. تعداد پشه‌ها Ùˆ دیگر Øشراتی Ú©Ù‡ روزانه Ø®Ùاش‌ها می‌‌خورند باور نکردنی است. یک Ø®Ùاش می‌‌تواند هر شب بین 1000 تا 3000 Øشره را بخورد!
در نواØÛŒ گرمسیری، تنها تعداد Ú©Ù…ÛŒ از Ø®Ùاش‌ها موÙÙ‚ به خوردن قورباغه، ماهی یا پرنده‌ای Ú©ÙˆÚ†Ú© به عنوان غذا می‌‌شوند. بقیه Ø®Ùاش‌ها شهد گلها را می‌‌نوشند، گرده گلها را می‌‌خورند Ùˆ یا از میوه‌ها تغذیه می‌‌کنند. در نواØÛŒ گرم Ùˆ مرطوب مرکزی Ùˆ جنوبی آمریکا، نوعی Ø®Ùاش خون آشام منÙور وجود دارد Ú©Ù‡ از خون پستانداران Ùˆ پرندگان تغذیه می‌‌کند. اما Ùراموش نکنید، Ùقط یک نوع از Ø®Ùاش‌ها این گونه هستند.
Ø®Ùاش‌ها عملا Øیوانات بی آزار Ùˆ کمرویی هستند. تا جایی Ú©Ù‡ دانشمندی رÙتار Ø®Ùاش‌ها را به "موش‌های بزرگ بالدار" تشبیه کرده است.
اصولآ پرندگان بعد از پرواز در جایی Ùرود می‌‌آیند، در Øالیکه Ø®Ùاش‌ها به جایی آویزان می‌‌شوند. هنگام استراØت پرندگان بالهایشان را جمع می‌‌کنند، اما Ø®Ùاش‌ها بالهایشان را به دور بدنشان می‌‌پیچند.