درانی
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
دُرانی یا ابدالی نام قومى از افغانان است كه در اطراف و حوالی قندهار سكونت دارند. گفته می‌شود كه بسبب كشيدن مروارید در گوش به اين لقب ملقب گشتند و اين قوم را ابدالی نيز می‌‌نامند. این طايفه اصلاً ابدالی نام داشت و پس از برآمدن احمدشاه درانی نامش به درانی تبديل گرديد. طايفهٔ ابدالی به چند تیره تقسيم می‌‌شد كه از مهمترين آنها پوپلزایی يا پوپلزى و باركزایی يا باركزى بود. بعد از قتل نادرشاه افشار (۱۱۶۰ ه. ق.)، شعبهٔ سدوزایی (سدوزى يا صدوزایى) از تيره‌هاى پوپلزایى و سپس تیرهٔ باركزایى در افغانستان حكومت كرده‌اند.
امراى شعبهٔ سدوزایى بترتيب عبارت بوده‌اند از:
احمدشاه درانی (۱۷۴۷ - ۱۷۷۳)
تیمورشاه درانی (۱۷۷۳ - ۱۷۹۳)
زمان شاه درانی (۱۷۹۳ - ۱۸۰۱)
شاه محمود درانی (۱۸۰۱ - ۱۸۰۳)، (۱۸۰۹ - ۱۸۱۸)
شاه شجاع درانی (۱۸۰۳ - ۱۸۰۹)، (۱۸۳۹ - ۱۸۴۲)
علی شاه درانی (كابل) (۱۸۱۸ - ۱۸۱۹)
ایوب شاه درانی (پیشاور و كشمیر) (۱۸۱۹ - ۱۸۲۳)
کامران میرزا (هرات)
در زمان امراى اخير خاصه محمودشاه درانى و كامران‌ميرزا، جنگهاى هرات بين ايران و افغانستان واقع شد. سلسلهٔ سدوزایى بدست دوست محمدخان افغان منقرض شد و فرمانروائى به تيرهٔ باركزائى منتقل گرديد. پس از قتل نادرشاه افشار (۱۱۶۰ ه. ق.)، افغانان از تابعيت ايران بيرون رفتند و احمدخان را كه رئيس قبيلهٔ درانى بود به پادشاهى برداشتند. وى مقام وزارت را به جمال‌خان رئيس قبيلهٔ باركزايی – كه با قبيلهٔ درانی رقابت داشتند – واگذاشت. از اين تاريخ تا يك قرن بعد، اين ترتيب برقرار بود؛ يعنى شاه از قبيلهٔ درانی و وزیر از قبيلهٔ باركزايی اختيار مى‌شد. احمدشاه سلسلهٔ درانی را (كه از ۱۱۶۰ تا ۱۲۴۲ ه. ق. حكومت كرده‌اند) تأسيس نمود و تمام افغانستان را مطيع كرد و چند بار به هند حمله برد و قسمتى از هند را ضميمهٔ افغانستان نمود. زمان‌شاه نوادهٔ احمدشاه بقتل عام قبيلهٔ باركزایی پرداخت، ولی اين امر بر نفوذ افراد باركزایی افزود و وسيلهٔ انقراض سلسلهٔ درانی شد. پس از چند سال هرج و مرج – يعنى در سال ۱۲۴۲ ه. ق. / ۱۸۲۶ م. – دوست محمدخان برادر وزير مقتول (فتح‌خان باركزایی) به تخت پادشاهى افغانستان جلوس كرد.
[ویرایش] منابع
- طبقات سلاطین اسلام
- مجمل‌التواریخ گلستانه
