زبان آبخازی
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
زبان آبخازی زبان ساکنان بومی جمهوری خودمختار آبخازیا است که در همین اواخر دارای خط نوشتاری شدند. این زبان جزو زبان های قفقازی می باشد اکثریت آبخازها در جمهوری خودمختار آبخازیا در گرجستان زندگی می کنند که فقط ۲/۹ درصد کل جمعیت این جمهوری خودمختار را تشکیل می دهند. تعدادی از آبخازی ها در کشورهای خاورمیانه و عمدتاً ترکیه زندگی می کنند. زبان آبخازی به دو لهجه تقسیم می شود: آبژو و بزیب که عمدتاً به جهت خصوصیات آوایی از یکدیگر قابل تمیزند. نخستین مطالعهٔ جامع و علمی درباره زبان آبخازی توسط محقق و قفقازشناس نامی پ.ک.اوسلار انجام شده است. علاوه بر آن ٬ وی مؤلف اولین دستور زبان آبخازی است که حتی امروز قابل استفاده است.
در سال ۱۸۶۲ اوسلار خطی برای زبان آبخازی ابداع کرد که بر مبنای الفبای روسی بود و شیوهٔ نگارش آن بر پایه گویش بزیب استوار شده بود. کتاب درسی مجزا و ترجمه ای از کتب مذهبی نیز طی دورهٔ گسترش زبان آبخازی ٬ یعنی آواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم منتشر شد. زبان کتابت آبخازی ٬ پیش از انقلاب اکتبر ٬ کمتر توسعه یافته بود و فقط توسط معدودی از افراد باسواد ٬ به کار برده می شد.
پس از برقراری حکومت شوروی در آبخازیا ٬ کوشش های زیادی در بهبود بیشتر زبان ادبی ٬ خط ملی و نیز معرفی و به کارگیری آن در فضاهای مختلف زندگی فرهنگی و اقتصادی مردم به عمل آمد. در سال ۱۹۲۸ در کنفرانس آبخاز-آدیگه تصمیم گرفته شد که خط لاتینی به کار برده شود. در نتیجه ٬ خط لاتین برای مدت ۱۰ سال به کار برده می شد. از سال ۱۹۳۸ تا ۱۹۵۴ ٬ آبخازها برای نوشتن ٬ از خط گرجی استفاده می کردند و سپس مجدداً الفبای روسی جایگزین آن شد.
زبان آبخازی تعداد زیادی حروف بی صدا دارد که جمعاً ۶۵ حرف بی صدا با گذاشتن نشانه های اضافی بر روی حروف یا ترکیب چند حرف ٬ در نوشتن به کار برده می شود. در دورهٔ حکومت شوروی ٬ زبان ملی آبخاز توسعه بسیار یافته و به حد کمال رسید. در حال حاضر این زبان در رادیو و تلویزیون ٬ مدارس ٬ تعلیمات متوسطه در مؤسسه تعلیم و تربیت دانشگاه سوخومی ٬ تئاتر ٬ انتشارات متعدد سیاسی خط فاصله اجتماعی و داستان نویسی به کار برده می شود. توسعه زبان آبخازی مرهون فعالیت ها و آثار نویسندگانی چون گولیا ٬ چانبا ٬ گوگونیا ٬ پاکاس خیری ٬ شین کوبا ٬ خاشبا ٬ تاربا و دیگران است.
[ویرایش] منبع
- مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز. سال چهارم ، دورهٔ دوم ، شمارهٔ ۹ ٬ بهار ۱۳۷۴
