شیر (وسیله)

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

یک شیر چکه‌کننده

شیر وسیله‌ای معمولاً فلزی است که برای بازوبست، تنظیم و کنترل جریان مایعات یا گازها در لوله‌کشی به کار میرود. امروزه انواع بسیاری از شیرها طراحی، ساخته و تولید می شوند که در صنعت و خانه به کار می روند. شیرآلات به گروه شیرهایی گفته مشود که خود بنا به کاربرد، نحوه کارکرد یا شکل آن به زیرگروهای مختلف دسته بندی میشود.

[ویرایش] تاریخچه

اولین شیرهایی که بوسیله انسان اختراع شد، همانچیزی است که اکنون به عنوان (دریچه) آب بند میشناسیم. دریچه ای که با گذاشتن یا برداشتن آن در مسیر آب، جریان را بسته، باز یا نیمه باز می گذاشتند. شیرهای دروازه ای امروزی در واقع همان آب بند های قدیمی هستند.

[ویرایش] انواع شیرآلات بنا به کاربرد

شیرآلات خانگی و حمام که در انگلیسی به آن Faucet میگویند. شیرآلات صنعتی که در ایران آنرا والو میخوانند(Industrial Valve).

[ویرایش] انواع شیرآلات بنا به کارکرد

شیرها یا برای باز و بست (قطع و وصل) جریان سیال استفاده میشوند، مانند:شیرهای توپی (Ball Valve)، شیرهای پروانه ای (Butterfly Valve)، شیرهای دروازه ای (Gate Valve)، شیر مخروطی (Plug Valve)

یا

برای تنظیم و کنترل جریان بکار میروند، مانند: شیرهای کره ای (Globe Valve)، شیر یکطرفه (Check Valve)، شیر سوزنی (Needle Valve)

غیر از موارد بالا می توان از شیرهای دیافراگمی-صفحه ای (Diaphragm Valve) نام برد. برخی از شیرهای فوق الذکر ممکن است برای هر دو کاربرد استفاده شود مانند شیر توپی یا شیر پروانه ای.

[ویرایش] ساختمان شیر

اغلب شیرها در ساختمان دارای اجزایی هستند که بین آنها مشترک است:

بدنه (Body)
دیسک (Disc) که در شیرهای توپی و مخروطی همان توپ یا استوانه مخروطی است.
نشیمنگاه (Seat) محل نشستن دیسک و یا واسط بدنه و دیسک است. اغلب از جنس نرمی ساخته میشود تا کار آب بندی را انجام دهد.
دسته (Stem) و فلکه (Handwheel)، فلکه با دسته به دیسک وصل میشود، معمولا با چرخاندن فلکه شیر باز یا بسته میشود.

شیر یکطرفه که بطور خودکار تنها اجازه جریان در یک سو را میدهد، اجزای دسته و فلکه را ندارد.

[ویرایش] جنس و مواد

بنا به کاربرد، مصالحی که در ساخت شیر بکار برده میشود، مختلف است. در کارهای ساختمانی شیرهای چدنی، برنزی، برنجی و گاهی استیل (SS) استفاده میشود. در کارهای صنعتی مانند، نیروگاهها، کارخانه های پتروشیمی، پالایشگاهها، کشتی سازی و صنایع دارویی / غذایی، بسته به نوع سیالی که از شیر عبور میکند ویا محیطی که شیر در آن قرار دارد، بدنه و دیگر اجزای آنرا از فولاد کربنی، فولاد آلیاژی، فولاد زنگ نزن(Stainless Steel) میسازند.

شیرها یا بوسیله دست یا عملگر خودکار (Actuator) باز و بست میشوند.