فهرست فیلم‌های اکران‌نشده ایرانی

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

فیلم‌های سینمایی ساخته شده در ایران، به دلایل متعددی ممکن است هرگز به اکران عمومی نرسند. به دلیل کمبود سالن‌های سینمایی در ایران، بسیاری از فیلم‌هایی که ساخته می‌شوند، به اکران نمیرسند، یا چندین سال پس از ساخته شدن به نمایش عمومی در می‌آیند. ممکن است فیلم‌های ساخته شده (با وجود داشتن پروانه ساخت) موفق به دریافت پروانه نمایش نشوند.

[ویرایش] ممیزی در سینمای ایران

اولين قانون مدون نظارت آثار سينمايی در ايران به سال ۱۳۰۹ و لايحه نمايش‌ها و سينما‌ها باز می‌گردد:

«هر سينما مکلف است مدير مسئول تعيين و کتباً به شعبه معارف بلديه معرفی کند ... هر قسمت از فيلم را که بلديه منافی اخلاق و عفت بداند قطع نموده، با حضور مدير سينما در قوطی گذارده، لاک و مهر کرده، در مقابل رسيد کتبی تحويل و تسليم مشاراليه خواهد شد.»^[1]

در سال ۱۳۴۷ قاعده جديدی با عنوان آيين نامه نظارت بر نمايش فيلم و اسلايد تدوين می شود که شورايی مرکب از کارشناسان سياسی و هنری بر آن نظارت می کنند. برخی موارد اين آيين نامه به اين ممنوعيتها اشاره دارد:

اهانت به توحيد پروردگار و اديان و کتب آسمانی و پيغمبران و مقدسان و مقدسات و ائمه اطهار
اهانت به دين مبين اسلام و کيش شيعه اثنی عشری
هتک حرمت و اهانت به مذهب ومعتقدات اقليت های مذهبی
اسائه ادب نسبت به مقام شامخ سلطنت و خاندان جليل او
اهانت نسبت به مقام های دولتی اعم از کشوری و لشکری
صحنه هايی که حاکی از سوءقصد عليه رئيس و اعضای يک دولت بوده و قصد تحريک در آن آشکار باشد
صحنه هايی که حاکی از شورش عليه نيروهای انتظامی و امنيتی و دفاعی باشد
تبليغ برای هرگونه مراسم و مسلکی که به موجب قوانبن و مقررات کشور ايران غيرقانونی باشد
ارائه مناظر جزئيات روابط جنسی
به کاربردن عبارات و اصطلاحات و اصوات وقيح و رکيک
نشان دادن مناظر مخروبه و افراد پاره پوش به منظور تخفيف حيثيت ايران
صحنه هايی که در آن جزئيات يک قتل نشان داده شود...

چه در دوران پیش از انقلاب ایران، چهه دوران پس از آن قوانین سخت گیرانه‌ای بر سینمای ایران وضع شده و بسیاری از آثار سینمایی با توجه به این قوانین یا توقیف میشوند، یا با تغییراتی به نمایش در‌می‌آیند.

دايرهٔ مينا مهرجويی چند سال در توقيف باقی می ماند و در سال ۱۳۵۶ با بازتر شدن فضای سياسی، با حذف و مميزی زياد اجازه اکران می يابد. آرامش در حضور ديگران اثر ناصر تقوايی پس از چهار سال توقيف در سال ۱۳۵۲ بعد از حذف حدود بخشهايی از فيلم بر پرده می رود.

از جمله بندهای قوانين نظارت در نيمه دوم دهه ۶۰ می توان به موارد ممنوعه زير اشاره کرد:

هتک حرمت مقدسين ومقدسات اسلامی و ساير اديان شناخته شده در قانون اساسی جمهوری اسلامی ايران.
نفی يا مخدوش نمودن ارزش والای انسان.
اشاعه اعمال رذيله و فساد و فحشاء...
تشويق و ترغيب و يا آموزش اعتيادهای مضر و خطرناک و راه های کسب درآمد نامشروع...
بيان و يا عنوان هرگونه مطلبی که مغاير با منافع و مصالح کشور بوده و مورد سوء استفاده بيگانگان قرار گيرد.
نشان دادن صحنه هايی از جزئيات قتل، شکنجه، جنايت و آزار که موجب ناراحتی و بدآموزی گردد.
بيان مخدوش حقايق تاريخی و جغرافيايی...
نشان دادن تصاوير و اصوات ناهنجار، اعم از نقص فنی و يا غير آن...
نمايش فيلم های نازل تکنيکی و هنری و يا آثاری که ذوق و سليقه تماشاگر را به انحطاط و ابتذال بکشاند.

بانو مهرجویی به دلیل دیدگاه خاصش نسبت به طبقه محروم پس از چند سال توقیف در سال ۱۳۷۰ به نمایش درآمد. باشو غريبه کوچک در سال ۱۳۶۵ ساخته می شود، اما به دلیل آنکه مضمونش ضد جنگ تشخیص داده میشود تا سال ۱۳۶۸ فرصت نمایش پیدا نمیکند.

اما فیلم‌هایی چون ده اثر عباس کیارستمی یا طلای سرخ جعفر پناهی، به دلیل خودداری کارگردانانشان از دادن تغییرات در فیلم، هرگز به نمایش عمومی درنیامدند.

[ویرایش] پیش از انقلاب

نزدیک به تمام فیلم‌های پیش از انقلاب ایران، به دلایلی چون عدم وجود پوشش حجاب، رقص و آواز، پس از انقلاب غیر قابل پخش تشخیص داده شده‌اند. از این میان به چند استثنا مثل فیلم گاو اشاره کرد که در سال ۱۳۸۲ در سینما سپیده اکران محدودی داشت.^{[نیاز به ذکر منبع]}

[ویرایش] پس از انقلاب

آبادان: اداره نظارت و ارزشيابی در آن دوره اين طور تشخيص داد که پس از صدور مجوز، فيلم در نمايش عمومی با واکنش هايی دردسرساز روبرو خواهد شد. بخش هايی از فيلم که در شهرک وزارت دفاع می گذرد بيش از ساير بخش ها مانع صدور مجوز شده است.
آفساید:این فیلم با اینکه در سال ۱۳۸۴ در جشنواره فجر شرکت کرد، اما موفق به دریافت پروانه نمایش نشد و از اکران دور ماند.
ابجد: ابجد را تلويزيون ايران توليد کرده و خودش هم از نمايش عمومی آن جلوگيری کرده است.
باد ما را خواهد برد: فیلمی از عباس کیارستمی که با وجود دریافت پروانه نمایش هرگز امکان اکران عمومی را پیدا نکرد.
بند: غلامحسين طاهری
به رنگ ارغوان:این فیلم به دلیل شکایت وزارت اطلاعات، در برنامه جشنواره فجر سال ۱۳۸۳ خارج شد، و تا کنون اجازه نمایش عمومی دریافت نکرده است.^[2]
جزيره آهنی:این فیلم به کارگردانی محمد رسول‌اف با کسب پروانه ساخت توليد شد و پس از پايان يافتن مراحل توليد، ابتدا برای حضور در جشنواره کن مجوز نمايش بين المللی را به دست آورد و سپس اواسط تابستان ۸۴ پروانه نمايش عمومی کسب کرد. اما نمايش فيلم در تهران، حتی درحد نمايش خصوصی هم با مشکلاتی روبروست که کارگردان فيلم، آن را ناشی از اعمال نظر فارابی به عنوان يکی از صاحبان حقوق فيلم می داند.
حاجی واشنگتن: اثر علی حاتمی
خواب تلخ:این فیلم با اینکه موفق به دریافت پروانه نمایش شد، تنها اکران محدودی در روستای محل فیلم‌برداری داشت، و پس از آن به دلیل مضمون جنجال برانگیزش توقیف شد.^[3]
خط قرمز: اثر مسعود کيميايی
دایره:فیلمی از جعفر پناهی، به عنوان بهترین فیلم جشن خانه سینما در سال ۱۳۸۰ انتخاب شد ^[4] اما هرگز در ایران به اکران عمومی در‌نیامد.
ده:در چهار اپيزود از فيلم ده طبق قوانين نظارت مواردی از جمله بی حجابی و يا بيان يک جمله وجود دارد که در صورت حذف آن ها پروانه نمايش عمومی فيلم صادر می شد. اما اين تعديل که در حد چهار، پنج دقيقه است با واکنش کيارستمی، کارگردان فیلم، روبرو شد.
رأی باز:رأی باز در جشنواره بيست و دوم فيلم فجر به نمايش در آمد، فيلم مجوز نمايش در محيط های فرهنگی را هم دارد، اما مجوز نمايش عمومی با عنوان پايين بودن کيفيت تصويری صادر نشده است. البته اين دلايل در حالی عنوان می شود که بر اساس گفته مهدی نوربخش به نظر می رسد بيشتر مضمون فيلم مانع صدور مجوز است.
طلای سرخ:فيلم از نگاه مسئولان اداره نظارت در سال ۸۲، مشکل مضمونی نداشته است. شورای صدور پروانه نمايش، دادن پروانه را به حذف حدود سه دقيقه از فيلم مشروط کرده که پذيرفته نشدن اين شرط از سوی جعفر پناهی، کارگردان، طلای سرخ را در ميان فيلم هايی که امکان نمايش عمومی ندارند قرار داده است.
مرگ یزدگرد: نسخه سینمایی تیاتری به همین نام از بهرام بیضایی. این فیلم به دلیل خودداری کارگردان در نمایش پوشش حجاب برای زنان فیلم هرگز اکران عمومی نشد.
نوبت عاشقی: این فیلم محسن مخملباف با اینکه در جشنواره فیلم فجر در سال ۱۳۶۹ شرکت داشت، توقیف شد و هرگز به نمایش عمومی در نیامد.

[ویرایش] پانویس

^ از کتاب تاريخ سينمای ايران ـ مسعود مهرابی

^ نامه سرگشاده حاتمی‌کیا به وزیر اطلاعات

^ "خواب تلخ" در سينماها اکران نمی‌شود.

^ برگزیدگان جشن خانه سینما در سال ۱۳۸۰

[ویرایش] منابع

این نوشتار دربارهٔ فیلم و سینما، ناقص است. با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید.

ن·ب·و سینمای ایران

فیلم‌ها · کارگردانان · هنرپیشگان · فیلم‌نامه نویسان · جشنواره‌های سینمایی‌ · نشریات سینمایی ·