نمایه
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
طبق استاندارد نمایه‌سازی بریتانیا، نمایه سیاهه نظام یافته مدخل‌هایی است که به منظور کمک به استفاده کنندگان در جایابی اطلاعات یک مدرک ساخته می‌شود. در زبان فارسی امروز واژه نمایه توسط فرهنگستان زبان و ادب پارسی معادل واژه انگلیسی "Index" انتخاب شده است. واژه "Index" در اصل از واژه لاتینی "Indicate" به معنای نشان دادن و خاطر نشان کردن مشتق شده است (نوروزی، ۱۳۸۰). به عبارت دیگر نمایه، فهرستی از موضوع‌ها و واژه‌های مهم، اساسی، نام‌ها و دیگر مطالب یک یا چند کتاب، مقاله‌های مجله‌ها یا سایر منابع اطلاعاتی با ارجاع جاینما به منابع یا صفحه‌های آنهاست که این مطالب در آنها واقع شده است. در واقع نمایه خط ارتباطی بین منابع اطلاعاتی و استفاده کننده یا کاربر است. نخستین گام در تعیین موضوع مدرک، شناخت نوع و دامنه مطالب مدرک و تحلیل موضوعی آن توسط نمایه‌ساز است. هدف از تحلیل موضوعی مدرک اصولاً گزینش و تخصیص اصطلاحات موضوعی متناسب با مدارک است که محتوای موضوعی مدرک را بیان نماید. مفاهیم مربوط به هر مدرک معمولاً بین ۱۰ تا ۲۰ واژه یا عبارت را شامل می‌شود که امکان ترتیب آنها در قالب سرعنوان‌های موضوعی همواره به اشکال مواجه بوده است که تنها راه جبران این نقیصه جانشین کردن واژه‌های ترکیبی با تکواژه‌ها است. سرعنوان‌های موضوعی هم به عنوان زبان نمایه سازی عمل می‌کند و هم به عنوان زبان بازیابی برای کاربرانی که قصد دارند منابعی در حوزهای موضوعی خاص بازیابی نمایند.
نمایه‌سازی
طبق استاندارد ایزو ۵۹۶۳، عمل توصیف یا شناسایی محتوای موضوعی یک مدرک را نمایه‌سازی گویند. در واقع، ثبت و ضبط محتوای اطلاعاتی مدارک با استفاده از روشهای گوناگون به منظور سازماندهی اطلاعات به قصد سهولت بازیابی را نمایه‌سازی گویند (نوروزی، ۱۳۸۰). به عبارت دیگر، نمایه‌سازی یعنی تخصیص واژه‌ها یا اصطلاحات به مدارک به منظور توصیف محتوای موضوعی آنها برای بازیابی در مراحل بعد. هدف نمایه‌سازی اصولاً آماده کردن مدرک برای بازیابی است.
مراحل نمایه‌سازی: ۱. تعیین موضوع مدرک ۲. بازنمود مفاهیم مدرک به کمک توصیفگرهای اصطلاحنامه ۳. ثبت و ضبط اطلاعات ۴. بازبینی نهایی (سن ویل، ۲۵۳۶).
با توجه به نوع مدرک و نحوه ترکیب کلیدواژه‌ها، نمایه‌سازی به دسته‌های مختلف تقسیم می‌شود:
- نمایه‌سازی کتاب
- نمایه‌سازی نشریات ادواری
- نمایه‌سازی اینترنت و وب
- نمایه‌سازی همارا
- نمایه‌سازی آزاد
- نمایه‌سازی کلیدواژه ای
- نمایه‌سازی درون‌بافتی و برون‌بافتی
- نمایه‌سازی گردان
[ویرایش] منابع
- سن ویل، دومینیک (۲۵۳۶). راهنمای نمایه‌سازی مدارک و گسترش اصطلاحنامه توسعه فرهنگی در کشورهای آسیا. عبدالحسین آذرنگ. تهران: مرکز اسناد فرهنگی آسیا.
- نوروزی، علیرضا (۱۳۸۰). نمایه‌سازی کتاب. تهران: چاپار.
