Brìghde
As a'Wikipedia
'San Eòlas-ur-sgeulachd na h-Eirinn, bha Brìghde no Brighid ("A' Bhean (Làidir is) Inbheach") 'na nighean an Deagh-Dia (agus mar sin aon den Tuatha Dè Danann) agus a' bhean Bhreis nam Fomóiri. Bha dà piuthair aice, cuideachd ainmichte Brighid, agus th'air smaoineachadh Ban-dia Thrì-fillte Ceilteach ceannsgalach.
Clàr-innse |
[deasaich] Bunachas
Tha 'n ainm seo a' nochdadh 'bhith bunaichte às an Tùs-Ceiltis *Brigantījā ciallachadh "[spiorad] Inbheach Boireannta" (q.v. [1] [2] [3]). Leantainn laghan-fuaime air ghabhail ri soilleachadh atharrachadh-fuaime eagarach thar-leantach fuaimneachadh 'san tùs-cànanachas Ceilteach (q.v. [4] [5] [6] [7]), tha 'n dealbh Ròmanach-Breatannach an t-ainm Tùs-Ceiltis dualach air bhith *Brigantia.
[deasaich] Ainmean
Ghabh a-staigh roinn a h-ainmean:
- "Brigantia, Inbheachd a' Bhrosnachaidh" - bean-taic nam bàrd
- "Brigantia, Inbheachd an Teinntein" - bean-taic nan slànaighear, ban-dia an torachais
- "Brigantia, Inbheachd an Dealbhaidh" - bean-taic nam gobha, fear-ceàirde 'gus gaisgeach
[deasaich] Teaghlach
Le Tuireann, bha i 'na màthair Chreidhne, Luchtaine agus Ghoibniu.
[deasaich] Buidhnean
Shealbhaich Brìghde meas-ghort ubhail 'san Saoghal-Spioraid; shiubhail seilleanan an-siud a fhaighinn neachdar draoidheil. Bha 'n meas-ghort seo comannaichte leis an Avalon. Faodaidh a' Bhean an Locha 'san Fionnsgeulachd Artaireach bunaichte air Brìghde bhith.
[deasaich] Dleasnasan diadhaidh
Bha Brìghde 'na ban-dia na Lasrach Naoimhe na Cille Daraich agus 'na ban-dia-taic dhan Draoidhean. Bha i 'na ban-dia de h-uile rud beachdaichte 'bhith nam meudachdan àrda dàimheach mar teine àrd-èirigh, Gàidhealtachd, dùin-cnuic agus raontan mullach; agus de gnìomhaidhean agus cuir air thuigsinn ri àrdaichte gu h-inntinneil, mar gliocas, mòralachd, iomlanachd, tuigse àrd, deas-labhairt bàrdach, fear-ceàirdeachd, cumhachd an t-slànachaidh, fios nan draoidh agus ealain sa' chogadh. Tha 'n samhail Ceilteach na Minerva Ròmanach agus an Athena Grèigeach a'nochdadh 'bhith aice (Leabhar mòr-eòlais Breatannach: Creideamh Ceilteach), ban-diathan le dreuchdan glè choltach agus riochd-samhlachadh gu faicsinneach a' bhun-smuain a' 'choir àrdaichte', co-dhiù corporra no inntinneil.
[deasaich] Aonachadh 'steach dham Chrìosdaidheachd
An dèidh dham Chrìosdaidheachadh nam Ceiltich, bha Brìghde air smaoineachadh 'bhith 'na muime Iosa agus air chantainn ri gu tric Naomh Brìghde, an nighean an draoidhe, Dùghall MacGilleDhuinn. Cuiridh roinn nam bun an ceann gun robh Brìghde 'na h-Easbaig Caitligeach às an Eireann.
[deasaich] Fèillean
Air an Ghearran 1mh, bha Brìghde air mholadh aig an Imbolc, nuair thug i an t-Earrach dhan tìr. 'S e cuideachd a là cuirme (tha urram air chur oirre leis Caitligich, Fallainich na h-Ear, agus roinn crìosdaidhean eile).
[deasaich] Ainmean eile
- Brigid (Eireann)
- Brighid (Eireann)
- Bridget (Eireann) Seòrsa Beurla an t-ainme na Gàidhlige.
- Brid (Eireann)
- Brìghde/Brìde (Alba)
- Ffraid (Cuimrigh)
- Breo Saighead ("an Saighdear Loisgeach")
- Berecyntia (Gall)
- Brigan
- Brigandu (Gall)
- Brigantia
- Brigantis (A' Bhreatainn Mhòr)
- Brigindo (An Eilbheis)
[deasaich] Clàr-leabhraichean
- Ellis, Peter Berresford, Dictionary of Celtic Mythology(Oxford Paperback Reference), Oxford University Press, (1994): ISBN: 0195089618
- MacKillop, James. Dictionary of Celtic Mythology. Oxford: Oxford University Press, 1998. ISBN 0192801201.
- Wood, Juliette, The Celts: Life, Myth, and Art, Thorsons Publishers (2002): ISBN: 0007640595
