Comarcalización da Comunidade Valenciana

Na Galipedia, a wikipedia en galego.

Desde finais do século XIX o territorio valenciano estruturouse tradicionalmente nunhas demarcacións territoriais denominadas comarcas. Malia iso non será ata o comezo da década dos anos sesenta do século XX cando comezan a proliferar descricións concretas de delimitacións comarcais, a maioría delas se supeditadas ós límites provinciais españois establecidos en 1851 e non tiñan en conta os criterios lingüísticos. No medio das numerosas propostas destacaron especialmente dúas: a proposta de Vicent Maria Rosselló, de 1964 e a de Joan Adoitar i Riber, tamén dese ano, que ademais de ter en conta os criterios lingüísticos foi tamén a única que non tiña en conta as provincias e establecía catro rexións valencianas naturais (Norte, Interior, Central e Sur).

Índice 1 Historia 2 Proposta oficial 3 Propostas 4 Bibliografía

[editar] Historia

As primeiras formulacións sobre a estrutura territorial baseada en comarcas xorden nos anos 30 do século XX desde sectores do valencianismo político. O obxectivo é atopar o xeito de cohesionar os territorios con entidade histórica, de forma que servise de contrapeso fronte ó centralismo administrativo que representaban as provincias. Porén, o devandito debate non se daba unicamente no País Valenciano, senón que tamén tiña lugar naqueles territorios de España onde se reivindica tradicionalmente maiores cotas de autogoberno. De feito, cando xurdiu a primeira proposta en 1933 de Felip Mateu i Llopis, poucos meses antes Pau Vila suscitara a primeira proposta comarcal para Cataluña. Un ano despois, en 1934, Emili Beüt i Belenguer expón nunha conferencia outra proposta comarcal, pero a súa difusión resultou ser moi limitada, e non se publicaría ata 1970 en Geografia elemental del Regne de València.

Por outra banda, os anteproxectos de autonomía valenciana na Segunda República, contemplaban xa a estruturación territorial do País Valenciano en comarcas. O estoupido da Guerra Civil Española en 1936 puxo fin ó proxecto autonomista valenciano e, con iso, ó nacente valencianismo político e o seu debate territorial. No entanto, durante a ditadura de Franco seguiron suscitándose propostas comarcais, aínda que desde unha óptica exclusivamente fisiográfica, histórica, e lingüística. Dada a natureza política do réxime franquista de entón non se permitiría suscitar divisións administrativas diferentes á provincial. Así, durante esta época xurdiron as propostas de Querol Rosso en 1946, a de Vicenç Maria Rosselló en 1964, e a de Manuel Sanchis Guarner en 1966

Aínda que todas estas propostas apenas influíron no ámbito social e político, si tiveron unha importancia significativa no ámbito xeográfico e toponímico. Ademais, foron de base para as propostas posteriores a 1970, xa de carácter algo máis funcional e incluíndo o criterio demográfico, comunicativo e, xa que logo, administrativo, como o do xeógrafo Antonio López Gómez en 1970, a proposta de Joan Adoitar i Riber, nese ano, ou o de Pérez Puchal en 1979. Finalmente, é a proposta de Joan Adoitar, que se fixo coa colaboración de Sanchis Guarner e López Gómez, a que consegue maior difusión e popularidade durante o tardofranquismo desde os ámbitos político, cultural, académico, educativo e editorial do País Valenciano.

No entanto, durante a transición autonómica valenciana, a principios dos oitenta, o blaverismo afirma que a proposta é pancatalanista co argumento de que superaba os límites provinciais establecidos para establecer outra división administrativa dos Países Cataláns. En consecuencia, o blaverismo utiliza a proposta de Emili Beüt i Belenger, dez anos logo de ser publicada polo Rat Penat (que tiña como presidente entób o mesmo Beüt), en contraposición á proposta de Joan Adoitar. Paradoxalmente, a proposta orixinal de Beüt de 1934 difire lixeiramente da publicada en 1971, de maneira que na proposta orixinal as comarcas tamén esquencían os límites provinciais como, por exemplo a comarca da Calderona (núm. 15 no mapa), ou a Serranía de Alcoi (núm. 31).

Malia iso, trala creación do Ente Preautonómico do País Valenciano en 1978 e a comunidade autónoma en 1982, a proposta de Adoitar utilízase como base para a conformación de partidos xudiciais, publicacións estatísticas oficiais, áreas de saúde, mapa escolar, etc... Coa aplicación práctica desa proposta por parte da Generalitat Valenciana, púxose de relevo defectos estruturais por mor, principalmente, dunha aplicación abusiva do criterio lingüístico e histórico, en detrimento de criterios urbanísticos e económicos. Co intento de superar esas deficiencias, xorden as propostas de Mª José Ribeira e Bernardí Cabrer en 1979, de PREVASA en 1981, ou de José Honrubia en 1982.

Todas estas últimas propostas non reformulan integralmente o concepto tradicional da "comarca" como unidade territorial, senón que, aínda coincidindo nunha perspectiva marcadamente economicista en detrimento do criterio lingüístico e histórico, parten fundamentalmente da proposta de Adoitar, que vai adquirindo un carácter case definitivo. Non pasa así con outra proposta, a suscitada en 1987 por V. M. Rosselló, Josep M. Bernabé e B. Cabrer, no que se define un concepto territorial diferente ó tradicional da comarca, polo que para evitar confusións conceptuais a unidade denomínase como "gobernación", evocando unha entidade administrativa que existiu na época foral valenciana. Con todo, aínda así, as delimitacións desas "*gobernacións" resultan ser, a grandes liñas, agrupacións das comarcas propostas por Adoitar, pero unha división por "gobernacións" teoricamente resultarían ser máis funcionais para unha eventual descentralización administrativa, aínda que ten importantes limitacións en canto a cohesión territorial desde o punto de vista sociopolítico.

[editar] Proposta oficial

O Estatuto de Autonomía valenciano contempla a creación dunha Lei de Comarcalización, polo que a Generalitat, nun principio, encarga un estudo a unha comisión formada por expertos xeógrafos e economistas, do que se fixeron varias propostas para o que sería a primeira proposta comarcal oficial. Con todo, esas propostas non atopan a suficiente vontade política dos gobernos autonómicos que se suceden a partir de 1987, con Joan Lerma de presidente, e a día de hoxe a lei de comarcalización segue pendente.

Como proba diso, no decreto nº. 170 de 28 de outubro de 1985, a Generalitat pide un informe á Consellería de Administración Pública para unha eventual "creación de demarcacións funcionais con incidencia no territorio da Comunidade Valenciana". Ese informe publicaríase dous anos máis tarde, en 1987, e establécense unhas Demarcacións Territoriais Homologadas (DTH) de tres rangos, sen utilizar en ningún caso a denominación de "comarca" nin de "*gobernación", as DTH de primeiro grado coinciden en gran medida coas comarcas resultantes de Adoitar, con engadidos da proposta de V.M. Rosselló, sobre todo para a provincia de Alacante, mentres que as de segundo rango coincide en gran medida co concepto de "gobernación" de Rosselló, agrupando as DTH de primeiro grado. As DTH de terceiro grado coinciden coas delimitacións provinciais.

Con todo, malia a publicación da proposta de demarcacións (a primeira oficial), desde a Generalitat aínda non se aprobou unha lei de comarcalización, polo que a consecuencia práctica desas demarcacións, de momento, limitouse como referencia para a descentralización administrativa dos diferentes servizos da Generalitat, como a educación, a sanidade, ou a agricultura. Non existe aínda, xa que logo, a "incidencia territorial" prevista, é dicir, o establecemento de órganos políticos ou administrativos de nivel comarcal, como sucede en Cataluña cos Consells Comarcals, senón que as competencias compartidas entre diversos concellos artéllanse mediante unha mancomunidade, podéndose superar as delimitacións comarcais actuais aínda que non as provinciais.

[editar] Propostas

Primeira proposta comarcal, de Felip Mateu i Llopis en 1933.	Comarcas xeograficamente naturais segundo Emili Beüt i Belenguer, 1934.	Comarcas do País Valenciano segundo Manuel Sanchis-Guarner, 1966	Proposta de Joan Soler i Riber, 1970.
Comarcas do Reino de Valencia segundo Emili Beüt no ano 1934 (versión de 1971)	Proposta de Bernardí Cabrer e Mª. José Ribera, 1979.	DTH segundo informe da Generalitat Valenciana (1989).

[editar] Bibliografía

• El País Valencià, Felip Mateu i Llopis, Ed. L'Estel, València 1933.
• Contribució al nomenclàtor geogràfic del País Valencià, Manuel Sanchis i Guarner, IEC, Barcelona 1966.
• L'estrutura econòmica del País Valencià, diversos autors. Ed. 3i4, València 1970.
• Geografia elemental del Regne de València, Emili Beüt i Belenguer. Lo Rat Penat, València 1971 (Ed. Autor-Editor 12, Valencia 1980, ISBN 84-400-5386-X).
• Los desequilibrios espaciales: Una comarcalización del Pais Valenciano, Mª José Ribera Ortún, Bernardí Cabrer Borrás. Edita Institut de Estudios de Administración Local. València, 1979.
• Estudios básicos para la ordenación del territorio del País Valenciano, Promociones Económicas Valencianas (PREVASA). València 1981. ISBN 84-7521-000-7.
• Proposta de demarcacions territorials homologades, Direcció General d'Administració Local, Valencia, D.L. 1988. Conselleria d'Administracions Públiques. ISBN 84-7579-587-0.
• Geografia de les comarques valencianes, Juan Piqueras. Foro Ediciones SL, Valencia 1995. ISBN 84-8186-018-2.