Río Sarria

Na Galipedia, a wikipedia en galego.

O río Sarria , que deu o seu nome a unha terra, a un condado, a unha vila, a un marquesado, a unha xurisdición, a un Concello, a unha comarca , a dous mosteiros , a varias parroquias e a un partido xudicial, é un afluente do Neira, río este que verte as suas augas no Miño.

O Sarria fórmase coas augas que baixan dende os montes da Meda, Oribio e Albela, no concello de Triacastela, e logo de atravesa-lo concello de Samos, entra no de Sarria, e deixa á beira terras de Láncara e do Páramo, para entroncar no río Neira ntre Moscán e A Póboa de San Xiao.

Índice 1 Percorrido do río Sarria 1.1 Curso alto 1.2 Curso medio 1.3 Curso baixo 2 O nome do río 3 Anexos Documentais relacionados co Río Sarria 3.1 Delimitación dos condados lucenses no periodo suevo 3.2 Citas no tumbo de Samos 3.2.1 Tramo Triacastela - San Cristobo do Real - Renche - San Martiño 3.2.2 Mosteiro de Samos 3.2.3 Augas Samos Abaixo

[editar] Percorrido do río Sarria

Este río, de 57 quilómetros de lonxitude e 309 km² de bacía que atravesa a Terra de Sarria pola súa parte central, nace de varios regueiros e vertentes dos montes da Meda , da Albela e Serra do Oribio, que reunidos pasan polo Norte de San Cristovo do Rial, Santiago de Renche e San Martiño do Real, continuando o seu curso polo Sur de Samos e de Leste a Oeste ata o término de Castroncán; desde aquí cambean ó Norte e circundando a Lier polo Leste, Norte e Oeste baixan ó Suroeste , e entremedias de Frolláis e Fafián dirixense ó Norte buscando a ponte de Sárria, por entre Farbán e Fontao, e deixando á esquerda a capital do partido marchan rodeando a Santiago da Veiga e seguen ó Noreste ata San Pedro de Ronfe, parroquia que deixan á dereita; finalmente o Sarria pasando por entre Vilafiz e Viance vai a unirse ó Neira, despois de pasa-la ponte de San Xiao da Póboa, freguesía que queda á dereita; no seu curso agreganselle varios regueiros e ríos , mais o úneco notable é o Celeiro, que baixando de Froián e A Chanca pasa ó Oeste de Sárria e entra no Sárria un poco máis abaixo da ponte de Vilar de Sárria , no término de San Martiño de Requeixo.

Beira do río Sárria están as capitalidades dos concellos de Triacastela, Samos, Sarria e Láncara, dándolle así o carácter de elemento definidor e vertebrador da Comarca.

A bacía do río Sárria comprende a totalidade das parroquias do Concello de Triacastela, un número considerable das dos concellos de Samos e Sárria, unhas poucas do de Láncara, dúas do Páramo, e uns pequenos anacos de terreos do concello do Incio.

Parroquias que ,en todo ou en parte, verten augas ó río Sárria.

• Triacastela:Toldaos, Alfoz, Monte, A Balsa, Lamas, Cancelo, Vilavella e Triacastela.
• Samos: San Cristovo do Real, Renche, San Martiño do Real, Freixo, Lóuzara ( Lampazas), Samos, Carballo, Montán, Zóo, Lousada, Romelle, Loureiro, Pascais, Couto, Castroncán, Formigueiros, Soñide, Teivilide, Reiriz, Estraxiz, Frolláis.
• O Incio: San Salvador do Mao ( Piornedo), Pacios de Loureiro, A Cervela ( Penaxubeira).
• Sarria: Calvor, Lier, Castelo dos Infantes, Camiño ,Loureiro, San Vicenzo de Froián, Santa María da Pena, San Salvador da Pena, San Pedro de Froián, San Estevo do Mato,San Sadorniño de Froián, A Chanca, Chorente, Piñeira, Barbadelo, Meixente,Belante, Maside, Requeixo, Fafián,Cesar, Reimóndez, Farbán, Fontao, Vilar de Sárria,Betote, Frades, Goián, San Miguel de Vilapedre, San Fiz de Vilapedre, Vilar, Lousadela,San Salvador do Mato, San Xulián da Veiga, Santiago da Veiga, Rubín, Corvelle, Ferreiros, San Antoniño, Seteventos, Camiño e Louseiro.
• Láncara: Monseiro, Toldaos, Vilouzán, Río, Larín, Oleiros, Vilambrán, Ronfe, A Pobra de San Xiao.
• O Páramo: Vilafiz e Moscán.

Agás Paradela, os demais concellos da comarca ,en maior ou menor medida , aportan augas a esta bacía.

[editar] Curso alto

A bacía alta do río está sustancialmente formada polas terras de Triacastela. Son estas coma un circo arrodeado polas serras do Oribio e da Albela e polo Monte da Meda ( o Mons Serius medieval). Non se pode falar dunha fonte do río, senón que son varias as suas fontes , situadas no Concello de Triacastela, que reunindo as suas augas en pequenos regueiros, baixan dende os Montes da Albela, A Meda e O Oribio, a facer río caudal xa un bon treito antes de Pena Partida. En realidade a maior superficie de aportación de augas corresponde ás abas do Monte da Meda.

Tres son os cauces que recollen augas nas vertentes da Meda , da Albela e no monte Oribio ( O alpe Eripio medieval): O regueiro de Santalla recolle as que baixan polos de Vilave¬lla, Bezcas, Ríos e Longo ( parroquias de Monte, Alfoz, Tol¬daos, Cancelo ,Vilavella e Lamas). O ramal principal , que ten manantío na Poza da Lagoa, perto do Furco, leva primeiramente o nome de Rego de Rios, e recebe ,pola dereita en Toldaos, as augas do arroxo que baixa dende o Furco. Pouco antes, e pola esquerda, recolle as dun regacholo que ven dende o monte Xarin.

Augas abaixo danlle o nome de Río de Santalla, e un pouco máis abaixo da igrexa de Alfoz, recolle pola dereita as augas de Río Longo, que dende a Porcela e o Pico, colle as vertentes da parroquia do Monte. Pola esquerda achega as do Regueiro de Bezcas, que veñen dende a Lagoa de Reboliños, collendo as das abas da Albela, e as do Arroxo da Vilavella, que baixan da Pena Furada.

Logo de atravesa-la a ponte da estrada Triacastela-Becerreá, pasado un forte estreitamento, o Rio de Santalla entra no val de Triacastela.

O Regueiro de Valdescuro xunta as augas do Monte da Forcadura, recollidos por polo regato da Ribeira e o Arroxo do Regueiro, separados polo monte de Pena Corval.Este regueiro colle augas na parroquia da Balsa.

E, finalmente, o Río da Ribeira recolle as augas dos pequenos regueiros que teñen orixe na Serra do Oribio ,formando o Arroxo de Rosiño, o Rego de Penedo do Lobo e o Rego das Chousas, que en rápido descenso, dende as suas fontes , situadas por riba dos 1.2OO metros, baixan cara a Vila de Triacastela, que está a 665 metros de altitude.

Son as augas deses tres pequenos ríos as que reunidas na vila de Triacastela , fan nacer o cauce do río que, cando menos dende o século VI, é coñecido como Sarria.

Pasada a vila de Triacastela, pola esquerda, recebe o Sárria as augas do Arroxo de Abreiral, que, dende Pena Soá, por xunto de Abradelo, baixa en forte pendente.

A altura da Ponte de Almirón, tamén pola esquerda, recolle as augas do Arroxo do Covallo, que na cabeceira é nomeado Rego da Reigosa, coa sua orixe na Boca da Reigosa, a 1.333 metros de altitude, e que ten ruxidoiras de grande desnivel.

Antes de San Cristovo, pola dereita, recolle as augas non perennes do Regueiro das Penas Longas e do Regueiro dos Chaos.

En San Cristovo do Real ( chamada San Cristovo de Riu de Sárria na Idade Media), pola esquerda, achega as augas do Rego de Nande, que recolle as vertentes do Chao das Ferradas e do Alto de Torrentes, recebindo o nome de Rego das Chardaeiras, na parte superior.

En Lusío, tamén pola esquerda, chéganlle as augas do Río da Ferraría, que na parte alta, augas arriba de Toca, é chamado Río do Castelo, que baixa dende Piornedo e Lampazas, recollendo tamén as do Rigueiro de Augas Rubias que baixa dende Pena das Seixas. Este riacho ten unha fervenza chamada de Toca.

En Renche, e pola dereita, o arroxo de Lourido rende as augas que polo Rego das Louseiras baixan dende San Xil do Carballo, e pola Muiña e Regato de Riocabo baixan das abas do Sur da Meda ( Monte da Medorra, Os Pereiros).

En Arxiís, pola esquerda, recolle as augas do regueiriño que baixa do Alto de Nogueiros.

En Freituxe ( Fruitux de Sárria, na Idade Media ), pola dereita, recolle augas dun regueirolo que baixa de Loureiro do Real.

En San Martiño do Real ( San Martiño de Sárria, na Idade Media), pola esquerda, verte augas o Arroxo de Vilar que baixa por Freixo desde o monte do Piorno.

Na vila de Samos , tamén pola esquerda, baixa dende a Serra do Edramo, e polo monte do Carballal, un regueiriño de escaso caudal. O Río Sarria bica os muros do cenobio benedictino, facendo realidade a ampla referencia documental que sinala a súa ubicación nas inmedacións do río .

En Teiguín, pola esquerda, colle as augas do Regueiro de San Cobade. O Rego de Castroncán, pola esquerda, verte as suas augas arriba da Ponte Nova de Pascais.

Pola dereita , en Pascais, colle as que baixan polo cauce chamado O Arroxo, e as de outro regueiro que baixa de perto de Gontán. Nas inmediacións de Gorolfe, pola esquerda, colle as augas do Regueiro de Vilachá.

Tamén pola esquerda, e xunto da Veiga , recebe as augas do rego de Reiriz. E moi perto , pola dereita, as do antigo Rio Melle , que deu nome á parroquia de Romelle.

No seu ramal principal leva hoxe os nomes de Río de Mogo e Rego de Montán. Pola dereita colle as augas do Rego de San Román, e pola esquerda, o do Regueiro de Lamas.

Augas arriba de Estraxiz, pola dereita, baixa cara o Sárria o Río de Nabares, tamén chamado nun treito Arroxo de Barxelas, Mon da Veiga, e no cauce superior, riba de Zóo, Arroxo de Agrelo, tendo éste a sua nacencia na Fonte do Fondo do Taro. Abaixo de Sivil, pola dereita, baixan dende Pintín as augas do Arroxo de Portocelo.

[editar] Curso medio

Pasado Sivil, o estreito val ábrese na fermosa veiga de Perros e de Lier. Augas abaixo da Ponte de Frollais, pola esquerda, entra no Sárria o Río das Chousas, que é o "Sarambello" medieval, que recolle na sua bacía as augas que baixan dende o Monte do Couso e das parroquias de Pacios, Loureiro, Mato e as duas Penas. Recolle este rielo as augas do rego de Monelo, que ten por afluentes os ramais que baixan do Caritel e de Vilaesteva e o rego de Castelo de Loureiro. Dende a parroquia de Pacios de Loureiro ( O Incio) perto da igrexa, baixa cara Lavandeira un arroxiño que se xunta co que baixa dende o Monte de Santa Mariña. Tamén pola esquerda, en forte descenso, dende Arxivide, baixa un regueiro que verte augas perto do muiño de Regueiro. Na Fonte da Serra ten nacemento o Rego das Lagas , do que é afluente o regueiro que nace na Fonte dos Remedios, e axuntadas estas augas baixan cara As Aceas. Entre Fafián e Cesar-Reimóndez, o río atravesa apreixoado polos tesos veciños, en estreitas voltas, inzadas dunha vizosa vexetación. A fermosa paisaxe de As Aceas, paraxe de protección natural, constitúe un dos treitos más escollidos do Sárria. Tamén pola esquerda recebe o Sárria as augas do Rego de San Fiz, perto da Acea de Abaixo. Nas Aceas están as estacións elevadoras de augas para o consumo da área de O Oural e da vila de Sárria.

Abaixo da vila de Sárria recebe o río Celeiro ,que tamén é coñecido como Pequeno ou Mazadoiro, e tamén Río das Vacas ,ou Río da Estación, e que recibíu na Idade Media o nome de río Barbadelo. Algúns autores ,sen fundamento algún, tamén lle teñen chamado Sárria, considerándoo como o seu ramal occidental . A sua bacía é de considerable superficie, e comprende parte da terra de Froián ( San Sadorniño e San Pedro), e as parroquias de Chorente, A Chanca, Albán, Ortoá, Maside, Requeixo , San salvador de Sarria e Arxemil, e parte das de A Cervela, Loureiro, Piñeira, Barbadelo, Farbán ,Meixente e Betote. Dende Santa Icía , ata augas abaixo do Oural, o Rego de Barbadelo é unha pervivencia do nome medieval, e xunto co Rego da Laxe constitúe un dos ramais orixinarios do Río Celeiro. O outro ramal ten orixe no Carreonzo, perto da Poza e de Penaxubeira ( A Cervela- O Incio) e na Fonte das Laxes , que forman o regueiro que hoxe se chama da Estación do Oural. Podemos considerar que o Río Celeiro xa se forma propiamente por baixo de Vilar de María, e axiña recebe as augas do Regueiro da Valiña, pola dereita, e do Rego do Portiño, que baixa dende O Cotarelo , pola esquerda. Tamén pola esquerda, e dende O Torrón, chegan as augas do rego de Vilameá, e máis abaixo, pola dereita as do Rego de Lamparte. Dende as abas do monte de Rebordelo, e da agra de Lamalonga, pola esquerda, baixa a engrosar o seu caudal o Rego de San Martiño, e perto da Rañoá, pola esquerda, achega as augas do Rego de Paredes ou de Vilei. Pouco máis abaixo, xunto do Castro de San Miguel, dende as estribacións do Monte do Páramo, baixa o hoxe chamado Rego de Cervos ou Rego de Río, que é o medieval "Río Bao", que xunta augas en Meixente, Ortoá, Maside e Barbadelo.

Xa na vila de Sárria, xunto da estación do ferrocarril, onde no século pasado lle foi desviado o curso, chegan as augas do Rego do Mazo, que trai o seu caudal dende o Monte de Xaneiras. O pequeno Rego do Mazadoiro, tamén pola esquerda, aporta as augas que xorden no monte de Santa Cristiña e nas inmediacións de Treilán. Ó río Celeiro tamén lle chamaron algúns Río da Chanca,durante o seu paso pola vila de recibe o Sárria a aportación do rego de Vigo de Sarria.

Antes de se xuntaren o Sárria e o Celeiro, o río Sárria presenta a curiosa formación dunha illa moi alongada, inzada de vizosa vexetación, a carón da Estación Depuradora de Augas Residuais, que é un marco de incomparable beleza. No século XVI está documentada a existencia doutra illa en Pacios-Farbán, onde agoran din "Prado do Lago".

Segue o Sárria separando as parroquias de Betote e de San Xulián da Veiga. A Veiga ou Val de Sárria , cun estreitamento entre Piñeiro e a Cha de Santa Marta, é unha ampla planicie, na que o Sárria leva o seu curso sempre perto das estribacións de Santa Cristiña, e logo do Monte da Chá, cun curto recorrido libre de elevacións, á altura do estreitamento da veiga. En Rubín recolle o Sárria, pola dereita, as augas do antigo Río Erizón, hoxe Río de Corvelle ou de Ferreiros, formado por dous ramais que baixan dende a Meda. O Probeiro fórmase da unión dos regueiros de Fonte de Egua, Represa e Vilouzán. O Rego de Toldaos, co Arroxo de Mandreiras e co Arroxo de Moretín, forman o Rego de Louseiro, que se xunta en Corvelle co que baixa de Vilouzán, non lonxe da desembocadura no Sárria. En Santiago da Veiga chegan ó Sárria as augas do Rego de Betote. Pasado o lugar de Céltigos , augas abaixo do Muiño da Reza, entra no Sárria o Arroxo das Cabanas ( pola dereita), e un pouco máis abaixo en Vilambrán, dende o Agro do Castro, baixa un regueiro de curto recorrido.

[editar] Curso baixo

Augas abaixo de Céltigos, en Ronfe, remata a Veiga de Sárria, e ábrese a Veiga de Vilapedre, constituíndo o Curso Baixo do Sárria, en tramo definido polo estreitamento entre Vilafiz e Viance e a apertura ó Val do Neira. O Río de Crecente recolle augas das abas do Monte do Páramo e Santa Cristiña. Dende a Serra de Goián o Rego da Lama, o Rego de Frades ou das Solas, e o Rego de Padriñán, forman o Río de Crecente, que tamén recolle as augas dos regueiros de San Mateu e de Merlán, constituindo o último afluente do Sárria, de certa consideración. Dende o Monte Novo e polas abas do Monte Porqueiro xorde un arroxiño de augas non perennes, que atravesa a estrada C-546 e rende as augas perto da ponte do ferrocarril,na Póboa de San Xiao. Neste treito final , o río vai encaixado entre o Monte de Castelbelo e A Chaira, quedando ás suas beiras unha estreita veiguiña, que se abre , pasado Agreimonde ó amplo Val do Neira, deixando á dereita a Pobra de San Xiao. O Rego de Moscán, baixa dende o Monte Albaredo, deixando á esquerda Castro, e verte augas no Sárria xa moi perto da desembocadura deste no Neira. Completa o seu recorrido servindo de separación entre os concellos de Láncara e O Páramo, rendendo o seu caudal ó Neira, que nese punto separa estes dous concellos do de O Corgo.

[editar] O nome do río

Dende Triacastela a Moscán o río foi sempre coñecido como río Sarria, o que non priva que a nivel coloquial, os ribeiraos lle teñan chamado Río de Triacastela, Río de Renche, Río de Samos, Río de Frollais, Río da Veiga, Río de Ronfe ou Río da Pobra, segundo o tramo referencial a que aludisen os falantes.

Isto é así , da mesma maneira que se dí " fumos ó Río de Rábade" ou ó "Río de Portomarín", sen que iso supoña menoscabo para o nome histórico do río Miño.

A nivel coloquial, na vila de Sárria, é tamén coñecido como Río Grande, e duns anos para acó , por mor da existencia da Praia Fluvial, tamén se refiren moitos a el como " O Río do Chanto".

Nos anos 196O tencionóuse mudarlle o nome ó río, coa afirmación de que era un río con tres nomes : Triacastela-Samos-Sarria.

O nome Sarria , entroncado coas mesmas voces indoeuropeas que Sar, Sarela, Sor, Sarre, Sarría, Sarreaus, Sardeu, ... alude, segundo cosntante interpretación, a "corrente fluvial", co que dalgún xeito podera parecer que, cando se di Río Sárria estamos a dicir río duas veces.

De certo o condado suevo Sarriense, tomóu o nome do río, e o mesmo sucedéu coas seguintes denominacións : ( Nalgúns documentos do século XV vemos que escrebían "Sarrea", e é tamén doado atopar en documentos do século XVIII, que o río aparece chamado " Río de la Sárria ", cecais como unha pervivencia do nome feminino que, como ribeira, se lle daba na Idade Media ).

a).- Terra de Sárria.- Nome que na Idade Media recibía o conxunto dalgunhas parroquias de unha e outra banda do Río Neira: Berselos, San Salvador de Sárria ou de Francos, Bande, Guisalle ( Vilaleo), Armeá, Larín, Ferreiros, Touville...

b).- Comes in Sarria.- Título que recibían os "tenentes" do Condado sarriense, vencellado ó de Lemos, chamados tamén " Comes in Elarin", por estar a cabeceira do Condado en Larín.

c).- San Antoniño de Sárria.- Era o nome que recibía o mosteiro de San Antoniño, perto de Corvelle e de Goimil. Hoxe parroquia de San Antoniño.

d).- San Martiño de Sárria.- Era o nome medieval de San Martiño do Real (Samos)

e).- San Cristovo de Sárria.- Era o nome medieval de San Cristovo do Real ( Samos)

f).- San Sadorniño de Sárria.- Era a actual parroquia de San Sadorniño de Ferreiros.

g).- Veiga de Sárria.- Na Idade Media levaba ese nome a aldea de Veiga de Louseiro. Tamén se lle chama Veiga de Sárria ,ou Val de Sárria, ó terreo delimitado pola Meda, Santa Marta e as estribacións de Santa Cristiña, que comprende parroquias dos concellos de Sárria e Láncara.

h).- San Salvador de Sárria.- Ata o século XII .Era a actual parroquia de San Salvador de Francos en Baralla. En Larín, tamén adicado a San Salvador, estaba o lugar de residencia dos meiriños reais e do "Comes in Larin".É erro habitual pretender que a actual parroquia de San Salvador de Sárria sexa anterior ó século XIII.

i).- Freituxe de Sárria.- Recibiu este nome a aldea de Freituxe, perto de Samos, para distinguila de Freituxe de Lemos, tamén pertencente á Abadía de Samos.

l).- Vilanova de Sárria.- Foi o nome que recibiu a vila fundada polo rei Alfonso IX, beira do Río Sárria, cando trasladóu a capitalidade do Condado desde Larín ó actual emprazamento da vila de Sárria.

ll).- Pobra de Sárria.- Foi o nome que recibíu a actual vila de Sárria nos séculos XV a XVII.

m).- San Salvador de Sárria.- Nome dunha das parroquias da vila , dende o século XIII.

n).- Santa Mariña de Sárria.- Nome dunha das parroquias da vila ,dende o século XIII.

ñ).- San Brais de Vilanova de Sárria.- Nome dunha capela que houbo no solar do mosteiro da Madalena.

o).- Santa María Madalena de Sárria.- Nome dun mosteiro suxeito á orde agostiña , ermitaños primeiro, regulares despois,, dende o século XIII.

p).- San Salvador de Vilar de Sárria.- Levou ese nome para distinguila dos demais "Vilar" da comarca, e por estar na beira do río.

q).- Nosa Señora do Rosario de Sárria.- Nome da nova igrexa parroquial de Sárria, situada na parte baixa en Formigueiros (1992).

r).- Condado de Sárria.-O Condado herditario de Sárria permaneceu vencellado , caseque sempre, ó Condado de Lemos.

s).- Marquesado de Sárria.- O vinculeiro do Conde de Lemos, levaba o título de Marqués de Sárria, por concesión de Carlos V. O Marquesado abranguía as xurisdicións da Pobra de Sárria, da Pobra de Triacastela, da Pobra de Adai, da Pobra de Neira de Susao e de San Xulián da Pobra.

t).- Arciprestado de Sárria.- Comprendeu sempre parroquias de entre Neira e Sárria, hoxe dos concellos de Láncara e Sárria. E na actualidade , coa denominación de Arciprestado de Sárria-Tricastela está integrado polas parroquias de Sárria, Samos, Triacastela e algunhas de Láncara.

u).- Xurisdición de Sárria.-Era unha das que formaban o Marquesado de Sárria, e integrábana os Partidos de Andaduría do Camiño Francés, Froián, Sobre da Riba ou Sorriba e Ferreiros.

v).-Concello de Sárria.- Formouse por vez primeira en 182O, e consolidóuse en 1840 con parroquias das Xurisdicións de Sárria, Samos, Castelo dos Infantes, Torre de Domiz, Vilapedre e Goián.

x).- Partido Xudicial de Sárria.- Logo dun complexo proceso de consolidación acabou estando integrado polos concellos de Láncara, O Páramo, Paradela, Rendar ( O Incio) ,Samos e Sárria.

z).- Comarca de Sárria.- Formada polos concellos de Sárria, O Páramo, Láncara, Paradela, Samos, O Incio e Triacastela.

[editar] Anexos Documentais relacionados co Río Sarria

[editar] Delimitación dos condados lucenses no periodo suevo

( O condado sarriense recibíu o nome do río ).

O CONDADO SARRIENSE.- O cuarto condado é o de Sárria e vai por Pena Maior, Pando, Monte Narón, Meizarán, ó Cebreiro, Padorne¬lo, Pena Cabalar , á Fonte do Búmua , ( e corre por este río ata a Ponte de Vilafranca ), e todo o de Valcarce é da Diócese de Lugo, ata que entra no Sil, e ven a Pena Aguiar ,ata o Monte das Xestas.

O CONDADO PARAMENSE: O quinto Condado é Páramo, e ten dende onde entra o Sárria no Neira, Pena Aguiar, Castro Pedroso, Monte Masidi, Froián , Montes Moroso e Agudo, ata Queiroga. Pola outra parte vai por Salvadur, Castro de Chavaga, Pedroso, Baamorto, Pena Aguda, Castro da Guítara, ata o río Sil , na Barca de Pombeiro . Ano 572.- CONCILIO DE LUGO.- NO REINADO DE TEODOMIRO II.

[editar] Citas no tumbo de Samos

As referencias documentais contidas no Tumbo de Samos son moi numerosas, en especial con relación á fixación do emprazamento do cenobio. Emporiso son tamén frecuentes as referencias a outros lugares e parroquias, por onde o río Sárria pasa, e que agora recollemos aquí, para que servan de refrendo á fixación de toda a traxectoria deste curso fluvial, dende a Meda, a Albela e o Oribio, ata o río Neira.

Facemos traducción por " Río da Sárria ", xa que na Idade Media tiña consideración de ribeira (feminino) e non de río, mantendo esta denominación ata o século XVIII, aparecendo citado como "Río de la Sárria", igual que apareecía documentado "Río de la Neira".

Indicamos: a).- Data. b).- Outorgante.-c.- Referencias xeográficas.

[editar] Tramo Triacastela - San Cristobo do Real - Renche - San Martiño

1).- 27 DE XUÑO DO 1002.- PEXITO E ESPASANDO.- .... MONASTERIO SAMANOS. SECUS FLUVIUM SARRIE, SUBTUS MONTE ERIBIO... PER TERMINUM DE RIO DE SARRIA.(SAN BREIXO DE TRIACASTELA). ( O mosteiro de Samos, na beira do río da Sárria, baixo do Monte Oribio )/..../ polo termo de Río de Sárria ( Río de Sárria era entón o nome que recebía San Cristovo do Real)

2).-14 DE OUTUBRO DO 1053.- MUNIO IUSTIZ.-... RIPA FLUUII SARRIE ,CIMITERIO SAMANOS, SUB ALPE ERIBIO.... PER TERMINOS DE LAUZARELA, PER TERMINOS DE SARRIA, PER TERMINOS DE MONTE SERIO, PER TERMINOS DE NAVIA ( Demarcación de TRIACASTELA)....na ribeira do río da Sárria , o mosteiro de Samos, baixo do Monte Oribio.../...... Polos termos de Louzarela, pola extrema de Sárria, pola extrema do Monte da Meda e polos termos de Navia.

3).- 24 DE MARZO DO 1080.- ONEGA VERMUDEZ.-... VILLAM QUAM DICUNT VILLARCI, TERRITORIO SARRIE, LOCO PREDICTO TRIACASTE¬LLA.

...A vila que chaman Vilarce , no territorio de Sárria, no lugar antedito , Triacastela. Vilarce.-Baixo do Monte da Albela (Triacastela).

4).- (SEN DATA).... DE RIO DE SARRIA (SAN CRISTOVO DO REAL).

...DE SANCTO MARTINO DE SARRIA (SAN MARTIÑO DO REAL)....De San Cristovo do Real ... de San Martiño do Real.

5).- 28 DE XANEIRO DO 1195.- BISPO DON MARTIÑO DE BRAGA.- .."SANCTI CRISTOFORI DE RIU DE SARRIA"..."SANCTI MARTINI DE SARRIA"....San Cristovo do Real.... San Martiño do Real....

6).- 4 DE SETEMBRO DO 1175.- PAPA ALEXANDRE III.- ..."IN RIVO DE SARRIA ECLESIAM SANCTI CHRISTOPHERI, ECLESIAM SANCTI IACOBI DE RAINCHE , ECLESIAM SANCTI MARTINI." "EX ALIA PARTE RI¬VI....".....No río da Sárria a igrexa de San Cristovo, a igrexa de Santiago de Renche, a igrexa de San Martiño ...e da outra parte do río....

7).- 1O38/1O57.- INVENTARIO.- FRUITUX DE SARRIA (FREITUXE) ...PRESIT MULIEREM IN SARRIA.....Freituxe de Sárria... "tomóu muller en Sárria...".( Este Freituxe de Sárria en oposición ó Freituxe de Lemos tamén dependente de Samos ).

8).- 11 DE MARZO DO 973.- MENENDO DIAZ.- ... RIPA FLUVIO SARRIE, MONASTERIO SAMANOS.... AD SANCTUM CHRISTOFORUM RIPA SARRIE,VI ª IN IPSA RIPA SARRIE UBI DICUNT VILLA NOVA SUBTUS ECCESIE SANCTI IACOBI.....Na ribeira do río da Sárria ,o mosteiro de Samos... / a San Cristovo de Río da Sárria, VIª. E na ribeira da Sárria onde din Vila Nova , baixo da igrexa de Santiago. ( en Renche).

9).- 24 DE ABRIL DO 1100.- PAIO, SANCHO E DIEGO.- ... IN TERRITORIO SARRIE, PROPE SAMANOS, SUBTUS MONTE ERIBIO, DISCU¬

RRENTE RIVULO SARRIA, SUB SIGNUM SANCTE MARIE DE LAURARIO, VILLA QUE VOCITANT RAGEFREDI (ROXOFREI) ... PER TERMINOS DE SARRIA, ET FIGIT SE USQUE IN REGEPREDI....No territorio de Sárria, perto de Samos, baixo do Monte Oribio, discurrente o río Sárria , baixo do sino de Santa María de Loureiro, a vila que chaman Roxofrei ... polos termos de Sárria e vai rematar en Roxofrei.

1O).- SEN DATA.- SUNIEMIRO.-... SACNTI IACOBI APOS¬TOLI IN VILLA QUAM VOCITANT PONPEIANI, TERRITORIO GALLECIE, SUB ALPE ERIBIO, SECUS FLUMEN SARRIE.... ET IN OMNI CIRCUITU, PER LITORA

SARRIE......San Iago Apóstolo na vila que chaman de Pompeán, no territorio de Galicia,, baixo do Monte Oribio, xunto do río de Sárria..../ en todo o circuito , pola madre do Sárria (RENCHE).

11).- CARA 1058.- VOTO DE SANTIAGO.- SANCTO MARTINO DE SARRIA....San Martiño de Sárria.

[editar] Mosteiro de Samos

:1).- 17 DE ABRIL DE 857.- ORDOÑO II.-..."CONCEDIMUS VOBIS MONASTE¬RIUM ,QUOD EST IN SAMANOS CIRCA RIVULUM SARRIE." Condedémosvos o mosteiro que está en Samos , perto do río da Sárria. :2).- 19 DE MARZO DE 951.-ORDOÑO III.- " BASELICE SITE SUNT GALLECIE IUXTA FLUVIUM SARRIE UBI MODO DICUNT SAMANOS"...." as basilicas que sitas son xunto do río da Sárria, onde doutro xeito din Samos..." :3).- 25 DE XULLO DO 872.- INVENTARIO DE OFILON.- "BASELICA AC MONASTERIUM SITUM EST PROVINCIA GALLECIE , TERRITORIO LAUSA¬TA, CIRCA RIVULUM SARRIE, DISCURRENTE DE ERIBIO VEL MONTE SERIO"...... a Basilica e Mosteiro que está situado na provincia de Galicia, no territorio de Lousada perto do río da Sárria, que baixa do Oribio e do Monte da Meda. :4).- 14 DE MAIO DO 997.- VERMUDO II.- "... CUIUS CIMITERIUM SITUM EST CIRCA RIVULUM SARRIE SUB ALPE ERIBIO SAMANOS NUNCU¬PATO....."......cuio mosteiro, Samos tamén chamado, está perto do río da Sárria baixo do monte Oribio. :5).- 17 DE NOVEMBRO DO 989.- ODUARIO MENENDEZ.- ..."TERRITORIO LUCENSE IUXTA FLUUIM SARRIE VOCABULO MONASTERIUM SAMANOS"...No territorio lucense , a carón do río da Sárria, o Mosteiro chamado Samos. :6).- 1 DE XUÑO DO 933. GONCINA.- "... DINOSCITUR CIMITERIO SAMANOS SECUS RIVULU SARRIE SUBTUS MONTE SERIO"...Coñecido como Mosteiro de Samos, xunto do río da Sárria, baixo do Monte da Meda. :7).- 16 DE NOVEMBRO DE 1O2O.- VANDILANO..." IN LOCUM SAMANOS TERRITORIO GALLECIE CIRCA RIVULUM SARRIE".......No lugar de Samos, no territorio de Galicia, perto do río da Sárria. :8).- 5 DE XANEIRO DO 982.- LUCITO LUCIDIZ. " DINOSCITUR TERRI¬TORIO SAMANOS SUBTUS MONTE ZEBRUARIO VEL ERIBIO ".... No territorio de Samos baixo do Monte Cebreiro e do Oribio. :9).- 25 DE XANEIRO DO 993.- LUCITO.- "... CIMITERIO IUXTA RIVULUM SARRIE VOCABULO LOCI IPSIUS SAMANOS"....Mosteiro que está xunto do río da Sárria neste lugar de Samos. :1O).- 11 DE OUTUBRO DO 981.- MENENDO MENENDEZ.- "... MONASTE¬RIUM SAMANOS IUXTA FLUVIUM SARRIE SUB URBE LUCENSE". Mosteiro de Samos na beira do río da Sárria, baixo da urbe lucense. :11).- 31 DE XANEIRO (POST. A 986). ADOSINDA.- "... MONASTERIO SAMANOS, IUXTA FLUVIUM SARRIE, SUBURBIO LUCENSE". O mosteiro de Samos , a carón do río da Sárria, baixo da urbe lucense. :12).- 31 DE AGOSTO DO 932.- RAMIRO II.- "... QUORUM BASELICA SITA EST PROVINCIA GALLECIE, RIPA FLUVIO SARRIE ,UBI MODO DICUNT SAMANOS"....De quen a basílica está situada na provincia de Galicia, na ribeira do río da Sárria, onde doutro xeito dín Samos. :13).- 11 DE XUÑO DO 811.- ALFONSO II.- " IN LOCUM SAMANOS IUXTA FLUVIUM SARRIE"....No lugar de Samos xunto do río da Sárria. :14).- 1 DE ABRIL DO 922.- ORDOÑO II.- "...IN RIPA DE FLUVIO SARRIE, UBI SUNT BASELICE FUNDATE VOCABULO SANCTI IULIANI ET SANCTE EUFEMIE"....Na ribeira do río da Sárria, onde están fundadas as basilicas chamadas de San Xulián e Santa Eufemia :15).-17 DE XUÑO DO 962.- SANCHO O CRASO.- " ...IN PROVINCIA GALLETIE IUXTA FLUVIUM SARRIE , UBI MODO DICUNT SAMANOS"...Na provincia de Galicia ,xunto do río da Sárria, onde por outra maneira chaman Samos. :16).- 13 DE AGOSTO DO 993.- VERMUDO II.- "... SITE SUNT PROVIN¬CIE GALLETIE IUXTA FLUVIUM SARRIE ,UBI MODO DICUNT SITERIO SAMANOS"...Que están situadas a carón do río da Sárria , onde de outro xeito din Mosteiro de Samos :17).- 13 DE XULLO DO 853.- ORDOÑO I.- "QUEM DICUNT SAMANOS, UBI MONASTEIRUM EST SANCTI IULIANI IUXTA FLUVIUM SARRIE"...Que chaman Samos, onde está o Mosteiro de San Xulián, a carón do río da Sárria. :18).- 31 DE MAIO DO 938.- ABADE ADELFIO.- " MONASTERIUM SITUM EST PROVINCIA GALLECIE, TERRITORIO LAUSATA, IUXTA RIVULUM SARRIE DISCURRENTE DE ERIBIO VEL MONTE SERIO"...Mosteiro que está situado na provincia de Galicia, no territorio de Lousada a carón do río da Sárria que baixa do Oribio e do Monte da Meda. :19).- 15 DE XUÑO DO 1125.- ABADE PEDRO FROILAZ.- ..." TERRI¬TORIO GALLECIE, RIPA RIVULO SARRIE. No territorio de Galicia, na ribeira do río da Sárria :20).- 26 DE XULLO DO 988.- VERMUDO II.- "...LOCO PREDITO MONAS¬TERIO SAMANOS, TERRITORIO GALLECIE, DISCURRENTE RIVULO SA¬RRIA".......no antedito lugar do mosteiro de Samos, no territorio da Galicia, discurrente o río da Sárria. :21).- 16 DE NOVEMBRO DO 1020.- VANDILA.- "...IN LOCUM SAMANOS, TERRITORIO GALLETIE ,CIRCUM RIVULUM SARRIE"..... No lugar de Samos, no territorio da Galicia, cerca do río da Sárria. :22).- 27 DE FEBREIRO DO 1064.- MARIÑA.- "CIMITERIO SAMANOS SECUS RIBULO SARRIE, SUBTUS MONS ERIPIO"....Mosteiro de Samos na beira do río da Sárria, baixo do monte Oribio. :23).- 18 DE AGOSTO DO 1O11.- ABADESA FERNANDA.- "IN LOCO SAMO¬NENSI CIRCA FLUVIUM SARRIE, TERRITORIO GALLECIE "....No lugar samonense perto do río da Sárria, no territorio da Galicia. :24).- 15 DE MAIO DO 1O54.- NEPOCIANO.- " RIPA FLUVIO SARRIE SUB ALPE ERIBIO CIMITERIO SAMANOS".......na ribeira do río da Sárria, baixo do Monte Oribio, no Mosteiro de Samos.... :25).- 25 DE FEBREIRO DO 1O72.- CONDE VERMUDO VERMUDES.- " TERRITORIO GALLECIE SECUS FLUVIUM SARRIE SUB ALPE ERIBIO LOCUM SAMANOS NUNCUPATUM"....No territorio da Galicia, xunto do río da Sárria, baixo do monte Oribio, o nomeado lugar de Samos. :26).- 25 DE MAIO DO 1O1O.- XELVIRA "DEO VOTA".- "QUORUM BASELI¬CA SITA EST HIC IN SAMANOS IUXTA RIVULUM SARRIE, PROVINCIA GALLECIE , SUB URBE LUCENSE FUNDATA"...De quen a basilica está situada aquí en Samos, a carón do río da Sárria, na provincia da Galicia, fundada baixo da urbe lucense. :28).- 22 DE ABRIL DO 1057.- RODRIGO FANIZ.- "RIPA FLUVIO SARRIE SUB ALPE ERIBIO CIMITERIO SAMANOS"..."PER TERMINO DE SARRIA"...Na ribeira do río da Sárria, baixo do monte Oribio , no mosteiro de Samos..../..... Na ribeira do río da Sárria... :29).- 9 DE OUTUBRO DO 1O11.- DONA ERMESENDA DIEGUEZ.- " IN LOCO NOMINATO QUI DICITUR SAMANOS, DISCURRENTE FLUVIO SARRIE". No lugar nomeado a quen se chama Samos, discurrente o río da Sárria. :30).- 24 DE SETEMBRO DO 1028.- GUDESTEO.- " CIMITERIO SAMANOS , SECUS FLUVIUM SARRIE, SUBTUS MONTE ERIBIO"..... No mosteiro de Samos, a carón do río da Sárria, baixo do Monte Oribio. :31).- 9 DE XULLO DO 1074.- XELVIRA ORDOÑEZ.- " IN URBE GALLECIA , IUXTA FLUMEN SARRIE VOCABULO SAMANOS"....Na urbe da Galicia, xunto do río da Sárria, ( no lugar) chamado Samos. :32).-. 22 DE NOVEMBRO DO 1OO7.- QUINDULFO E GONTRODE.- " TERRI¬TORIO GALLECIE SUBTUS MONTE ERIBIO IUXTA FLUVIUM SARRIE SUB URBE LUCENSE LOCO PREDICTO SAMANOS"....No territorio da Galicia, baixo do Monte Oribio, na beira do río da Sárria , baixo da urbe lucense, no antedito lugar de Samos. :33).- 3O DE XULLO DO 991.-" SITA EST PROVINCIA GALLECIE IUXTA RIVULUM SARRIE UBI DICUNT SAMANOS."....Que está sita na provincia da Galicia, a carón do río da Sárria ,onde din Samos. :34).- 26 DE FEBREIRO DO 1O42.- DIEGO GUTIERREZ.- " SUB MONTE ERIBIO DISCURRENTE RIVULO SARRIA, SAMANOS NOMINATUM"....baixo do monte Oribio , discurrente o rio Sárria, (lugar) chamado Samos. :35).- 17 DE ABRIL DO 97O.- XENOBREDA "CONFESA".- "CUIUS BASELI¬CA FUNDATA EST RIPA RIVULI SARRIE VOCABULO MONASTERIUM SAMA¬NOS NOMINATUM....De quen a basilica está fundada na ribeira do río da Sárria, o nomeado mosteiro chamado Samos. :36).- 28 DE AGOSTO DO 1O31.- VIMARA DANIELIZ.- QUORUM BASELICA FUNDATA ESSE DIGNOSCITUR RIPA FLUVII SARRIE MONASTERIO SAMA¬NOS....De quen a basilica é coñecida cousa está fundada na ribeira do río da Sárria, no Mosteiro de Samos. :37).- 18 DE DECEMBRO DO 983.- QUENDULFO.- "BASELICA FUNDATA EST RIPA RIVULI SARRIE VOCABULO MONASTERIO SAMANOS"....a basilica está fundada na ribeira do río da Sárria, no chamado Mosteiro de Samos. :38).- 28 DE XANEIRO DO 1069.- PINIOLO BERMUDEZ.- " BASELICA FUNDATA ESSE DIGNOSCITUR RIPA SARRIE FLUVIO, MONASTERIO SAMANOS"....Coñecido é que a basilica está fundada na ribeira do río da Sárria, no Mosteiro de Samos. :39).- 28 DE DECEMBRO DO 1045.- VIMARA SUAREZ.- "RIPA SARRIE FLUVIO MONASTERIO SAMANOS"....Na ribeira da Sárria , o Mosteiro de Samos,... :40).- 3O DE MARZO DO 982.- FELIX CITIZ.- " LOCUM SITUM SAMANOS DISCURRENTE FLUVIO SARRIA, URBIS LUCENSE"....Lugar sito en Samos, discurrente o río Sárria, na urbe lucense. :41).- 31 DE MAIO DO 1112.- RAIÑA DONA URRACA.- TERRITORIO GALLECIE, DISCURRENTE FLUUIO SARRIA"....No territorio da Galicia, discurrente o río da Sárria. :42).- 8 DE FEBREIRO DO 931.- ELARINO E GUNDILO.- "SITA EST IN RIPA SARRIE, MONASTERIO VOCABULO SAMANOS"...Que esta sita na ribeira da Sárria, no mosteiro chamado Samos. :43).- 24 DE XULLO DO 1O7O.- RODRIGO QUINTILAZ.- "DOMUS FUNDATA EST TERRITORIO GALLECIE , SUBTUS MONTE ERIBIO, DISCURRENTE RIVULO SARRIA, LOCUS QUI DICITUR SAMANOS...Casa que está fundada no territorio da Galicia, baixo do Monte Oribio, discurrente o río Sárria, no lugar que é chamado Samos. :44).- 2O DE NOVEMBRO DO 1O86.- OSORIO CITIZ.- " QUORUM BASELICA SITA EST IN TERRITORIO GALLECIE, RIPA FLUVIO SARRIE, SUB ALPE ERIBIO"....De quen a basilicia situada está no territorio da Galicia, na ribeira do río da Sárria, baixo do Monte Oribio. :45).- 3O DE DECEMBRO DO 1O64.- RODRIGO QUINTILAZ.- " TERRITORIO GALLECIE ,DISCURRENTE RIVULO SARRIA SUB ALPE ERIBIO, SISTERIO SAMANOS"...No territorio da Galicia, discurrente o río da Sárria, baixo do Monte Oribio, no mosteiro de Samos. :46).- 28 DE OUTUBRO DO 1O5O.- PEDRO GUTIERREZ.- TERRITORIO GALLECIE ,RIPA RIVULO SARRIE....No territorio da Galicia, na ribeira do río da Sárria. :47).- 25 DE FEBREIRO DO 978.- ERMEXILDO E ELDONZA.- " IN LOCO PREDICTO SAMANOS, TERRITORIO GALLECIE, DISCURRENTE RIVULO SARRIA, SUB AULA LUCENSI"..." IN VALLE DE SARRIA"....No antedito lugar de Samos, no territorio da Galicia, discurrente o río da Sárria, baixo da Aula Lucense...No Val de Sárria... :48).- 18 DE XANEIRO DO 1084.- ONEGA VERMUDEZ.- ...QUORUM BASE¬LICCA SITA EST TERRITORIO GALLECIE , SUB ALPE ERIBIO, IUXTA RIVULUM SARRIE, LOCUM DICTUM SAMANOS....De quen a basílica está situada no territorio da Galicia, baixo do Monte Oribio, xunto do río da Sárria, no lugar dito Samos. :49).- 19 DE MARZO DO 1098.- PEDRO GARCIA.- ....QUORUM BASELICA FUNDATA EST IUXTA RIVULUM SARRIE, SUB ALPE ERIBIO, MONASTERIO SAMANOS....De quen a basílica está fundada xunto do río da Sárria, baixo do monte Oribio, no Mosteiro de Samos. :50).-3 DE OUTUBRO DO 1076.- GONTRODE.- .. QUORUM BASELICA EX ANTIQUO FUNDATA ESSE DINOSCITUR RIPA FLUVIO SARRIE....De quen a basilica de antigo coñecida cousa é estar fundada na ribeira do río da Sárria.. :51).- CARA O 1080.- PAIO VELASCO.-...CIMITERIO SAMANOS SECUS FLUVIUM SARRIE, SUBTUS ALPE ERIBIO....No mosteiro de Samos á beira do río da Sárria, baixo do Monte Oribio. :52).- 29 DE XUÑO DO 1098.- PAIO ODOARIO.- ... TERRITORIO GALLE¬CIE, SECUS FLUVIUM SARRIE, SUB ALPE ERIBIO, ARCISTERIUM SAMA¬NOS...No territorio da Galicia, á beira do río da Sárria, baixo do Monte Oribio, o Mosteiro de Samos. :53).- 5 DE MAIO DO 1030.- GONTRODA.- ...CIMITERIO SAMANOS, IUXTA FLUVIUM SARRIE, SUBTUS ALPE ERIBIO....No Mosteiro de Samos, xunto do río da Sárria, baixo do monte Oribio. :54).-16 DE MAIO DO 992.- ABADE MANDINO.-... CIMITERIO SAMANOS, IUXTA FLUVIUM SARRIE, SUB ALPE ERIBIO....No mosteiro de Samos, xunto do río da Sárria, baixo do Monte Oribio. :55).- 8 DE MAIO DO 1028.- VERMUDO.- ...MONASTERIO SAMANOS IUXTA FLUVIUM SARRIE, SUB URBE LUCENSI....No mosteiro de Samos xunto do río da Sárria, baixo da urbe lucense. :56).-983.- XEMENO.- IN QUORUM HONOREM FUNDATUM EST MONASERIUM SAMANOS .....ERA RIVULUM SARRIE....Na honra de quen fundado está o Mosteiro de Samos... perto do río da Sárria. :57).- 28 DE SETEMBRO DO 993.- GUNDISALVA.- .. RIPA FLUVIO SARRIE, VOCABULO SAMANOS....Na ribeira do río da Sárria, no (lugar) chamado Samos :58).- 12 DE NOVEMBRO DO 969.- VILIFONSO.-... RIPA RIVULUM SARRIE, MONASTERIUM SAMANOS....Na ribeira do río da Sárria, o Mosteiro de Samos. :59).- 17 DE XANEIRO DO 1119.- AFONSO MONIS.-... FUNDATUM EST SUB MONTE ERIBIO, RIPA RIVULI SARRIE...Fundado está baixo do Monte Oribio, na ribeira do río da Sárria :60).- 23 DE FEBREIRO DO 1009.- LEDEGUNMDIA.-...CIMITERIO SAMA¬NOS, IUXTA RIVULUM SARRIE....No mosteiro de Samos, xunto do río da Sárria. :61).-6 DE FEBREIRO DO 988.- ABADESA GONTINA.-.... TERRITORIO GALLECIE , RIPA RIVULO SARRIE, MONASTERIUM SAMANOS....No territorio da Galicia, na ribeira do río da Sárria, o Mosteiro de Samos. :62).-9 DE DECEMBRO DO 1023.-SENDINA.- ...MONASTERIO SAMANOS ,IUXTA RIVULUM SARRIE TERRITORIO LUCENSE....No mosteiro de Samos , xunto do río da Sárria, no territorio lucense. :63).- 8 DE FEBREIRO DO 1O41.- GUDINA.- ... TERRITORIO GALLECIE , RIPA RIVULO SARRIE....No territorio da Galicia, na ribeira do río da Sárria. :64).- 12 DE ABRIL DO 1025.- ADOSINDA.- ...RIPA SARRIE, FLUVIO DISCURRENTE, MONASTERIO SAMANOS....Na ribeira da Sárria, río discorrente , no Mosteiro de Samos. :65).- 11 DE XULLO DO 981.- HELIAS.-... SITUM MONASTERIUM SAMA¬NOS ,IUXTA RIVULUM SARRIE, TERRITORIO LUCENSE...Está sito o mosteiro de Samos, xunto do río da Sárria, no territorio lucense. :66).- 1024.- ODOARIO DIAZ.-... CIMITERIO SAMANOS, IUXTA FLUVIUM SARRIE, SUBTUS ALPE ERIBIO....No Mosteiro de Samos, xunto do río da Sárria, baixo do Monte Oribio. :67).- 2 DE XUÑO DO 1074.- URRACA DIAZ.-... TERRITORIO GALLECIE ,IUXTA RIVULUM SARRIE, VOCABULO SAMANOS...No territorio da Galicia, xunto do río da Sárria, no ( lugar) chamado Samos. :68).- 17 DE SETEMBRO DO 997.- GUNDISALVO REVELIZ.- IUXTA RIVULUM SARRIE, VOCABULUM CIMITERII SAMANOS....xunto do río da Sárria, o lugar chamado Mosteiro de Samos. :69).- 2 DE NOVEMBRO DO 1122.- ANUALDO.- ... LOCUM SITUM SAMANOS , DISCURRENTE RIVULO SARRIA. URBE LUCENSE....o lugar sito en Samos, por onde discorre o río da Sárria, baixo da urbe lucense. :70).- 23 DE MARZO DO 1029.- ARXILO.- ... RIPA FLUMINIS SARRIE, CIMITERIO SAMANOS....Na ribeira do río da Sárria, no mosteiro de Samos. :71).- 11 DE OUTUBRO DO 1O99.- ... OVECO E EILONI.- ... TERRITO¬RIO GALLECIE ,DISCURRENTE RIVULO SARRIE, SUB ALPE ERIBIO, ARCISTERIO SAMANOS....No territorio da Galicia, por onde discorre o río da Sárria, baixo do Monte Oribio, no Mosteiro de Samos. :72).- 11 DE XULLO DO 1079.- BALTAR FROILAZ.-.... CIMITERIO SAMANOS ,TERRITORIO GALLECIE, SECUS FLUVIUM SARRIE, SUB ALPE ERIBIO....No mosteiro de Samos, no territorio da Galicia, xunto do río da Sárria, baixo do monte Oribio. :73).- 2 DE MAIO DO 1013.- GONTRODE.-... LOCI SANCTI SAMANOS, DISCURRENTE FLUVIO SARRIA, SUR URBE LUCENSE....do santo lugar de Samos, por onde discorre o río da Sárria, baixo da urbe lucense. :74).- 30 DE MARZO DO 982.- FELIX CITIZ.-... LOCUM SITUM SAMANOS , DISCURRENTE RIVULO SARRIA, URBE LUCENSE....o lugar sito en Samos, por onde discorre o río Sárria, baixo da urbe lucense. :75).- 22 DE ABRIL DO 1075.- ERMESENDA NUNES.- ... TERRITORIO GALLECIE, RIPA RIVULO SARRIE, SUB ALPE ERIBIO, URBE LUCENSE.... No territorio da Galicia , na ribeira do río da Sárria, baixo do Monte Oribio, na urbe lucense. :76).- 24 DE FEBREIRO DO 1070.- AFONSO OSORIZ.- ... RIPA FLUVIO SARRIE, SUB ALPE ERIBIO, CIMITERIO SAMANOS....na ribeira do río da Sárria, baixo do Monte Oribio, no mosteiro de Samos. :77).- 8 DE ABRIL DO 982.- ODOARIO.- ... IN URBE GALLECIE , IUXTA RIVULUM SARRIE, MONASTERIUM SAMANOS .....na urbe da Galicia, xunto do río da Sárria, o Mosteiro de Samos. :78).- 6 DE MAIO DO 1011.- XULIA, HONORIA.- ... MONASTERII SAMONENSIS, RIPA SARRIE....do mosteiro samonense, na ribeira da Sárria. :79).- 19 DE DECEMBRO DO 1020.- CONDE SARRACINO SILIZ.-... SAMANOS, TERRITORIO GALLECIE . LITUS RIPA SARRIE, NON PROCUL A MONTE ERIBIO....Samos, no territorio da Galicia. Na beira da ribeira da Sárria, non lonxe do Monte Oribio :80).- 17 DE SETEMBRO DO 973.- CAXITO.- ... IN TERRITORIO GALLECIE , SECUS FLUVIUM SARRIE, SUB ALPE ERIBIO, MONASTERIUM SAMANOS...No territorio da Galicia, xunto do río da Sárria, baixo do Monte Oribio, o Mosteiro de Samos. :81).- 21 DE ABRIL DO 1087.- MUNIO ERIZ.- QUORUM BASELICA SITA EST IXTA FLUVIUM SARRIE, SUB ALPE ERIBIO, CIMITERIO SAMANOS....De quen a basilica está situada xunto do río da Sárria, baixo do monte Oribio, no Mosteiro de Samos :82).- 23 DE SETEMBRO DO 1085.- OVECO SANCHEZ.-...MONASTERIUM SAMANOS, DISCURRENTE RIVULO SARRIA, SUB ALPE ERIBIO....o mosteiro de Samos, por onde discorre o río da Sárria, baixo do monte Oribio. :83).- 6 DE MAIO DO 1063.- PEDRO PELAEZ.-... SAMANOS, TERRITO¬RIO GALLECIE, SUBTUS MONTE ERIBIO....Samos, no territorio da Galicia, baixo do monte Oribio. :84).- 13 DE ABRIL DO 1029.- EILEVA.-...MONASTERIUM SAMANOS, IUXTA RIVULUM SARRIE, TERRITORIO LUCENSE.....No Mosteiro de Samos, xunto do río da Sárria, no territorio lucense. :85).- 29 DE XULLO DO 1067.- GUNTRODA BIZOIZ.-... SAMANOS, IUXTA RIVULUM SARRIE.....Samos, xunto do río da Sárria :86).- 31 DE DECEMBRO DO 1043.- GODO.- ... SECUS FLUVIUM SA¬RRIE......perto do río da Sarria :87).- 18 DE SETEMBRO DO 1064.- MENENDO MONIS.- ... SECUS FLUVIUM SARRIE, SUB ALPE ERIBIO ARCISTERIO SAMANOS......perto do río da Sárria, baixo do monte Oribio , no Mosteiro de Samos. :88).- 6 DE ABRIL DO 1067.- VIMARA.-... SECUS RIVULUM SARRIE, SUB ALPE ERIBIO, ARCISTERIUM SAMANOS......a carón do río da Sárria, baixo do monte Oribio, o Mosteiro de Samos. :89).- 25 DE XANEIRO DO 1103.- MARTIÑO RODRIGUEZ.- ... IN PROVINCIA GALLECIE, AD RADICEM MONTIS ERIBII. SECUS FLUVIUM SARRIE......Na provincia da Galicia, ó pé do monte Oribio, xunto do río da Sárria. :90).- 27 DE DECEMBRO DO 1077.- MUNIO FROILAZ.- .. IN URBE GALLECIE, IUXTA FLUVIUM SARRIA, MONASTERIUM SAMANOS......Na urbe da Galicia, xunto do río da Sárria, o Mosteiro de Samos. :91).- 9 DE XUÑO DO 985.- FERNANDA TEDONIZ.- ... TERRITORIO GALLECIE, DISCURRENTE RIVULO SARRIE, SUBTUS MONTE ERIBIO.... No territorio da Galicia, por onde discorre o río da Sárria, baixo do Monte Oribio. :92).- 1 DE AGOSTO DO 922.-ORDOÑO II.-...TERRITORIO SARRIENSE, IN EJUSDEM RIPA FLUENTIS UBI MODO DICUNT SAMMANOS. No territorio sarriense, onde a mesma ribeira flue, e doutro xeito din Samos. :93).- 31 DE MAIO DO 1061.- EILONI.- FUNDATUM EXTAT MONASTE¬RIO SAMANOS DISCURRENTE RIVULO SARRIE...Fundado está o Mosteiro de Samos, discorrente o río da Sárria. :94).- 17 DE MARZO DO 1072.- GUNTINA.- ...IN URBIS GALLECIE SEGUS FLUVIO SARRIE ET MONASTERIO SIC NOMINANTE SAMANOS SUB ALPE ERIPIO.... " Na urbe lucense a carón do río da Sárria e o mosteiro así chamado Samos, baixo do Monte Oribio". :95).- 3 DE AGOSTO DO 1074.- URRACA.- ... IN HURBE GALLEZIE IUXTA FLUMINE SARRIE VOCABULO SAMANOS...Na urbe da Galicia, xunto do río da Sárria, no lugar chamado Samos. :96).- 30 DE NOVEMBRO DO 1098.-VERMUDO AFONSO.- ... CUIUS BASELICA FUNDATA EST IUXTA..... SUB ALPE ERIPIO MONASTERIO SAMANOS.......cuia basílica está fundada xunto do río da Sárria baixo do Monte Oribio, no Mosteiro de Samos. :97).- 25 DE ABRIL DO 1148.- ALFONSO VII.- ... PROUINCIE GALLE¬CIE , IUSTA FLUIUM SARRIE, UBI MODO DICUNT SAMANOS.... na provincia da Galicia, xunto do río da Sárria, onde doutro xeito din Samos.

[editar] Augas Samos Abaixo

GOROLFE

:1).- 26 DE XANEIRO DO 964.- VILLAM EI CONSIMILEM , QUE EST IN RIPA SARRIE, SUBTUS ECCLESIA SANCTI CHRISTOFORI , UBI DICUNT BERULFI. ...... , que esta na ribeira da Sarria , baixo da igrexa de San Cristovo, onde din Gorolfe...

ESTRAXIZ

:2).- 29 DE XUÑO DO 930.- COLONOS DE ESTRAXIZ.-... ECCLESIAM QUAM VOCANT SANCTUM IACOBUM, QUE SITA EST IN COMISSO DE LAUSA¬TA, IN PREFATA VILLA ASTRAGIS HAUT PROCUL ANNIS SARRIE...A igrexa que chaman de San Iago, que está situada no condado de Lousada , na antes nomeada vila de Estraxiz, non lonxe do río da Sárria.

CALVOR

:3).- 24 DE ABRIL DO 785.- ADILAN.- ... IN ILLAM ECCLESIAM ,QUE FUNDATA EST TERRITORIO MONTIS SERI, DISCURRENTE RIVULO SARRIA , SUPER CASTRO ASTORICA ET VILLA CALVARIA, INTER TERMINOS CENOBIUM SAMONENSE......na igrexa que está fundada no territorio do Monseiro, discurrente o río da Sárria, riba do castro Astórica e a vila de Calvor , dentro dos termos do cenobio samonense.

BARXELA

:4).- 29 DE MARZO DO 958.- CARTAMIRO E VIDIRILLI.- RIPA FLUVIUM SARRIA MONASTERIO SAMANOS. "VILLA QUE EST RIPA SARRIE, UBI DICUNT VARZENELLA"....A vila que está na ribeira da Sárria, onde din Barxela.

BARXA

:5).- 18 DE XUÑO DO 1O74.- PLEITO DE BARXA.- " PRO MONASTERIO DE VARZENA ,QUOD EST SITUM TERRITORIO GALLECIE ,RIPA FLUVIO SARRIE, SUB AULA LUCENSI"...A favor do mosteiro de Barxa, que está situado no territorio da Galicia , na ribeira do río da Sárria, baixo da Aula lucense.

BARXELA DE LIER

:6).- 28 DE ABRIL DO 1052.- ALDONZA.- QUORUM BASELICA FUNDATA ESSE AGNOSCITUR MONASTERIUM SAMANOS IUXTA FLUVIUM SARRIE, SUBURBIO LUCENSI.... IN TERRITORIO MONTERGIO IUXTA RIVULUM SARRIE VILLA VOCABULO VARZENELLA.... ... De quen a basílica está fundada ,onde din mosteiro de Samos, xunto do río da Sárria, no suburbio lucense ....no territorio de Monseiro, a carón do río da Sárria, na vila chamada Barxela...

BARXELA

:7).- 6 DE AGOSTO DO 112O.- RAIÑA DONA URRACA.- SAMANOS RIPA FLUVII SARRIE SUBTUS ALPE ERIBIO PROPE MONTE ET CASTRO QUE DICITUR OMER... VILLAM UNAM QUE EST IN TERRITORIO SARRIE , QUAM VOCITANT VARZENELLA, RIPA FLUVIO SARRIE, ET EST INTER CASTELLO ET SACNTA MARIA DE LIER... DEINDE PER LAMA CUBIDI ET INDE INTRAT IN IPSA AQUA DE SARRIA, ET SIC VADIT PER ILLA AQUA DE IPSO FLUVIO DE SARRIA . USQUE DUM INGREDITUR IN SARAM¬BELLO. ...Samos na ribeira do río da Sarria, baixo do Monte Oribio, perto do monte e castro que chaman Omer... Unha vila que está no territorio de Sárria, que a chaman Barxela, na ribeira do río da Sárria, e está entre Castelo e Santa María de Lier... e logo por Lama Cubide e logo entra no río da Sárria , e vai así pola madre deste río da Sárria, ata que chega ó río Sarambelo ( Río que baixa de Soñide ata Frolláis).

MONSEIRO

:8).- 16 DE MARZO DO 1003.- BALTAR RANDINIZ.- ... LOCO SANCTIS¬SIMO SAMANOS, IUXTA FLUMEN SARRIE.... IN TERRITORIO GALLECIE, IN VALLE SARRIA, VILLAM QUAM VOCITANT MONTESERIO ,SUB EODEM MONTE....no santísimo lugar de Samos, a carón do río da Sárria...no territorio da Galicia, a vila que chaman Monseiro, baixo do mesmo monte.

FERREIROS

:9).- 16 DE XULLO DO 1026.- SADORNIÑO E AUFILI.-... QUORUM BASELICE FUNDATE SUNT RIPA FLUVIUM SARRIE, SISTERIO SAMANOS NUNCUPATUM.... IN LOCO PREDICTO VALLE SARRIE, TERRITORIO MONTE SERIO, DISCURRENTE RIVULO ERIZON , VILLA VOCABULO FERRARIOS. ET EST IPSA VILLA PROPE ECCLESIA SANCTI SATURNINI. ... de quen as basílicas están fundadas na ribeira do río da Sárria, no chamado Mosteiro de Samos... No lugar antedito do Val de Sarria, no territorio de Monseiro, discurrente o río Erizón ( ramal de Ferreiros) , na vila chamada Ferreiros, e está esta vila perto da igrexa de San Sadorniño.

TEIXEIRO ,DE SAN XOAN DE MURO

:1O).- 25 DE NOVEMBRO DO 1059.- FROILA OVEQUIZ.- " ...INTER FLUVIUM NARIE ET SARRIE A SANCTO IOHANE DE MURO IN LOCO PREDICTO TEXARIO (TEIXEIRO)"..."PER TERMINUN DE SARRIA". ...Entre o río da Neira e o río da Sárria en San Xoán de Muro no lugar antedito de Teixeiro... "... Polo término de Sárria".

VILAPEDRE.- MOSTEIRO DE SAN MATEU

:11).- 17 DE MAIO D0 960.- EXEREDO E ROSULA.-... SUB URBE LUCENSI, PROVINCIA GALLECIE, DISCURRENTE RIVULI SARRA, SITERIO SAMANOS.... TERRITORIO GALLECIE ,COSTA MONS PARAMO ,DISCURREN¬TE FLUVIO SARRIE, VILLA QUAM NUNCUPANT VILLA PETRI, ET ECCLE¬SIE SANCTI MATHEI....baixo da urbe lucense, na provincia da Galicia, discorrente o río da Sárria, no mosteiro de Samos... No territorio da Galicia, na costa do Monte do Páramo, discorrente o río da Sárria, na vila que chaman Vilapedre, e da igrexa de San Mateu. :12).- 3 DE MARZO DO 961.- LEODEGUNDIA.- FUNDATA EST TERRITORIO SARRIE, COSTA MONTE PARAMO, UILA UOGABULO PETRI (VILAPEDRE)... que está fundada no territorio de Sárria, na costa do monte do Páramo, na vila chamada Vilapedre.

---

OS ACORDOS DO CONCELLO DE SARRIA EN 1965

• • • • • Sesión do Pleno en 9 de xuño de 1965.-..." V.- Variante de nombre del río Sárria. El Sr. Alcalde propone a la Corporación cambiar el nombre del río Sárria por el de Oribio, a fin de evitar todo género de confusiones, pues se le conoce también por el de río Samos, Triacastela y otros, y estima que debe tomar el nombre del monte en que nace, que es precisamente el Oribio.

El Concejal D. Julio Rodríguez González, se opone a la ante¬rior propuesta, por estimar que tal río toma su nombre de la villa de Sarria ( 1 ), cuyo término cruza, y que por su relativa importancia presta al nombre de la villa cierto relieve. Otros señores Concejales se pronuncian en parecidos términos , y considerando la Presidencia suficientemente debatido el asunto, lo somete a votación dando el resultado siguiente :

Votos positivos.....3

Votos negativos....3

En blanco...........2

Resultando empate y no siendo declarado de urgencia el asunto, se acordó quede sobre la Mesa, cuya votación se repetirá en la sesión siguiente"......

• • • • • Sesión do 3O de xuño de 1965:

V.- Variante de nombre del río Sárria. Resultando empate y no siendo declarado de urgencia el asunto referido a la variante del río Sárria, dejado sobre la Mesa, en sesión extraordinaria celebrada por este Ayuntamiento Pleno, con fecha nueve de los corrientes, se repitió la votación , de conformidad con lo dispuesto en el artículo 226-4 del Reglamento de Organización, Funcionamiento y Régimen Jurídico de las Corporaciones Locales, dando el siguiente resultado:

Votos a favor de la variante de nombre o positivos....... 2

Votos en contra o negativos.............................. 8

Votaron a favor los señores Alcalde y Concejal D. Tomás Castellano Rodríguez, y en contra votaron los señores Concejales Vicente Chaos Montero, Emilio López Somoza, Julio Rodríguez González, Dositeo R. Vázquez Armesto, Ramiro Gallego Ares, Laureano Alvarez Armada, Luis Daga López y Alejandro López Sánchez. Queda por tanto desestimada la propuesta de variante de nombre del río Sárria.

(1).- En realidade é a vila quen tomóu o nome do río : Vilanova de Sarria.