ბერიტაშვილი, ივანე
ვიკიპედიიდან
ივანე სოლომონის ძე ბერიტაშვილი (* 29 დეკემბერი/10 იანვარი 1885, სოფ. ვეჯინი, ახლანდელი გურჯაანის რაიონი ― † 29 დეკემბერი, 1974, თბილისი), ქართველი ფიზიოლოგი, ფიზიოლოგიური სკოლის ფუძემდებელი საქართველოში. საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის (1941) და სსრკ მედიცინის მეცნიერებათა აკადემიის (1944) აკადემიკოსი, საქართველოს მეცნიერებათა დამსახურებული მოღვაწე (1935), სოციალისტური შრომის გმირი (1964), ი. პავლოვის სახელობის ფიზიოლოგთა სრულიად საკავშირო საზოგადოების (1970), ნიუ-ირკის მეცნიერებათა აკადემიის (1959), ტვინის გამოკვლევის საერთაშორისო ორგანიზაციის (1960), ამერიკის ელექტროენცეფალოგრაფიული საზოგადოების (1979), უმაღლესი ნერვული მოქმედების საერთაშორისო კოლეგიის (1969), ამერიკის ბიოლოგია- ფსიქიატრიის საზოგადოების (1969) საპატიო წევრი. ქართული საბჭოთა ენციკლოპედიის მთავარი სარედაქციო კოლეგიის წევრი.
[რედაქტირება] ბიოგრაფია
1910 წელს პეტერბურგის უნივერსიტეტის დამთავრების შემდეგ მუშაობდა იქვე ნ. გვედინსკის ხელმძღვანელობით (1910-1915). 1912 წელს გაგზავნილი იყო სამეცნიერო მივლინებით ქ. ყაზანში, სადაც მუშაობდა ა. სამოილოვის ლაბორატორიაში, შემდეგ ჰოლანდიაში ქ. უტრეხტში რ. მაგნუსის ლაბორატორიაში (1914 - 1915). 1915-1919 წლებში ოდესის უნივერსიტეტის პრივატდოცენტია. 1919 წლიდან მოიწვიეს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში, სადაც დააარსა ადამიანისა და ცხოველთა ფიზიოლოგიის კათედრა და გარდაცვალებამდე მისი უცვლელი ხელმძღვანელი იყო. 1935 წლიდან ამ კათედრის ბაზაზე დაარსებული ფიზიოლოგიის ინსტიტუტი დირექტორია; 1941 წლიდან საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის ფიზიოლოგიის ინსტიტუტის დირექტორი, ხოლო 1951 წლიდან მისი მეცნიერი ხელმძღვანელი.
ბერიტაშვილი ავტორია მრავალი ფუნდამენტური ნაშრომისა: კუნთოვანი და ნერვული სისტემის ფიზიოლოგიის, უმაღლეს ხერხემლიან ცხოველთა ქცევის მექანიზმებისა და მათი სივრცითი ორიენტაციის შესახებ, ხერხემლიან ცხოველთა მეხსიერების მახასიათებლების და წარმოშობის შესახებ. ბერიტაშვილს ეკუთვნის მრავალი აღმოჩენა ფიზიოლოგიის დარგში. მან დაადგინა: ზურგის ტვინის პროპრიოცეპტული, მოტორული ელემენტებისა და ჟელატინოზური სუბსტანციის როლი კიდურთა ფაზურ კოორდინირებულ მოძრაობებში (1909-1914), ჩონჩხის კუნთების რეციპროკული შეკავების რიტმული ბუნება (1912-1914), კისრისა და ლაბირინთული ტონური რეფლექსების ნერვული მექანიზმი (1914-1915), პირობითი რეფლექსების გამომუშავების დროს ორმხრივი დროებითი ნერვული კავშირების წარმოშობა (პირდაპირი და უკუქცევითი დროებითი ნერვული კავშირები; 1916-1922), პირობითი რეფლექსების წარმოშობა გაღიზიანებათა უკუშეუღლებისას (1917), ნეირონთა გარკვეული კომპლექსის აგზნების ზოგადი შეკავების ერთდროული აღმოცენება ქცევითი აქტის დროს (1927-1935), ინდივიდუალურად შეძენილი კვებითი ან თავდაცვითი ქცევის განხორციელება საკვების ან დამაზიანებელი აგენტის და მათი ადგილმდებარეობის ერთჯერადი აღქმისას და ქცევის რეგულირება საკვების ან ცხოველის მტრის ადგილმდებარეობის რეპროდუქციით (1932-1935), ხატური ფსიქონერვული მოქმედების არსებობა უმღლეს ხერხემლიან ცხოველებში და ამ მოქმედებაში ტვინის ქერქული და ქერქქვეშა ელემენტების როლი (1935, 1947, 1961, 1969), პირობითი რეფლექსის ავტომატური უნებლიე ხასიათი (1961-1969), სივრცეში ადამიანისა და ცხოველის ორიენტაციის ნერვულ-ფსიქიკური მექანიზმი (1959), ხატური და ემოციური მეხსიერება, მისი დახასიათება და წარმოშობა (1967) და სხვა.
ბერიტაშვილი დაჯილდოებულია 2 ლენინის ორდენით, 2 შრომის წითელი დროშის ორდენითა და მედლებით. იყო საქართველოს სსრ I-VII მოწვევების უმაღლესი საბჭოს დეპუტატი. 1941 წელს მიენიჭა სსრკ სახელმწიფო პრემია, 1938 წელს ი. პავლოვის სახელობის პრემია, ხოლო 1963 წელს ი. სეჩენოვის სახელობის პრემია.
