გაიოზ რექტორი
ვიკიპედიიდან
გაიოზ რექტორი (* 1746, სოფ. მაღარო, ახლანდელი სიღნაღის რაიონი ― † 20 თებერვალი, 1821, ასტრახანი), ქართველი მეცნიერი, ლიტერატორი, პედაგოგი, მთარგმნელი, დიპლომატი.
[რედაქტირება] ბიოგრაფია
მკვლევართა აზრით, გაიოზ რექტორი გვარად ბარათაშვილი, ბარათაშვილ-თაყაიშვილი, ან ვაგოშვილი იყო. 1765 წელს დაამთავრა თბილისის სემინარია. მისი მასწავლებელი იყვნენ 1765-1772 წლებში ანტონ I და ფილოსოფოსი ფ. ყაითმაზაშვილი. გაიოზ რექტორი მონაწილე იყო ანტონ I-სა და ლევან ბატონიშვილის დიპლომატიური მისიისა რუსეთში 1772 წელს, იქვე დარჩა და 1778 წელს დაამთავრა მოსკოვის სლავურ-ბერძნულ-ლათინური აკადემია. იმავე წელს დაბრუნდა საქართველოში და ერთხანს ხელმძღვანელობდა თბილისის სასულიერო სემინარიას. 1780-1782 წლებში სპეციალური დიპლომატიური მისიით იმყოფებოდა მოსკოვში. 1782 წლიდან იყო მისივე ინიციატივით გახსნილი თელავის სემინარიის რექტორი. გაიოზ რექტორმა აქტიური მონაწილეობა მიიღო გეორგიევსკის ტრაქტატის (1783) დადებაში. 1783 წელს გაემგზავრა რუსეთს და საქართველოში აღარ დაბრუნებულა. იყო ერეკლე II-ის პოლიტიკის მიმდევარი და რუსეთის მეფის კარზე საქართველოს ინტერესებს იცავდა. 1784-1793 წლებში გაიოზ რექტორი "ოსეთის სასულიერო კომისიის" წევრია. 1793-1799 წლებში იყო მოზდოკის, 1799-1808 წლებში - სარატოვისა და პენზის ეპარქიების ეპისკოპოსი, 1808 წლიდან გარდაცვალებამდე - ასტრახანის მთავარეპისკოპოსი. გაიოზ რექტორი არის ავტორი სამასზე მეტი ნათარგმნი და ორიგინ.ალური ნაშრომისა, რომელთაგან აღსანიშნავია ანტონ I-ის "წყობილსიტყვაობის" წინათქმა (იამბიკოდ), იმავე ავტორის "ღვთისმეტყველების" საძიებელი, "ქრისტიანობრივი სწავლა ანუ ჭეშმარიტი სიტყვა ღმრთისა" და სხვა.
გაიოზ რექტორის "ღრამმატიკა" (დაიწერა 1789) წარმოადგენს ქართული ენის გრამატიკის პირველ ნაბეჭდ სახელმძღვანელოს ქართულ ენაზე. გაიოზ რექტორის გრამატიკა ძირითადად ანტონ I-ის "ქართული ღრამმატიკას" მისდევს, მაგრამ მისგან განსხვავდება ნათელი სტილითა და ორიგინალური დაკვირვებით. იმ საკითხებს შორის, რომლის ორიგინალურად დამუშავება წილად ხვდა გაიოზ რექტორს, როგორც აღმზრდელსა და პედაგოგს, აღსანიშნავია: *ადამიანი და მისი დანიშნულება საზოგადოებაში;
- აღზრდის მნიშვნელობა პიროვნების ფორმირებაში;
- გონებრივი განათლების წამყვანი როლი პიროვნების ფორმირებაში;
- სკოლის როლი და დანიშნულება;
- სწავლების არსი;
- სწავლა-აღზრდის მეთოდები.
გაიოზ რექტორმა საფუძველი ჩაუყარა ოსური ანბანის შექმნას. აღსანიშნავია გაიოზ რექტორის ორიგინალური ნაშრომი "საქართველოს ისტორის" და მისი შესანიშნავი გამოსვლები თბილისსა და თელავში, რომლებიც ორატორული მჭერმეტყველების ნიმუშად არის მიჩნეული.
