Николаев Андриян Григорьевич

Википедири материал

Андриян Григорьевич Николаев

Андриян Григорьевич Николаев — чăваш космонавчĕ. 1929 çулхи авăн уйăхĕн 5-мĕшĕнче Чăваш Енĕн Сĕнтĕрвăрри районĕнчи Шуршăл ялĕнче çуралнă. 2004 çулхи утă уйăхĕн 3-мĕшĕнче вилнĕ.

[тӳрлет] Пурнăçĕ

1947 çулта Сĕнтĕрвăрринчи вăрман хуçалăх техникумĕнчен вĕренсе тухсан Карелире «Южкареллес» трестра вăрман каснă. 1950 çулта çар хĕсметне кайнă. 1951 çулта Фрунзери çар авиаци летчикĕсен училищинче вĕренме пуçланă. 1954 çулта училище хыççăн Мускав çывăхĕнчи авиаци пайĕсенче хĕсметре тăнă. 1960 çулта совет космонавчĕсен ушкăнне чĕнсе илнĕ. «Восток» ятлă карапсем çинче вĕçев ĕçĕсене вĕреннĕ. 1961 çулхи çурла уйăхĕнче Г. С. Титов «Восток-2» космос карапĕ çинче вĕçнĕ чухне унăн дублёрĕ пулнă. 1962 çулхи авăнăн 11-15-мĕшĕсенче «Восток-3» космос карапĕ çинче хăйĕн пĕрремĕш космос вĕçевне тухнă. Тĕнчере пĕрремĕш ушкăнлă космос карапĕсен («Восток-3» и «Восток-4») вĕçевне хутшăннă. Космосра 3 талăк та 22 сехет те 22 минут вăхăт ирттернĕ. Ун хыççăн пулас вĕçевсене хатĕрленет, 1963-1968 çулсенче космонавтсен ушкăнĕн командирĕ. Ĕçленĕ чухнех 1968 çулта Çар-вĕçевçĕ инженерсен Н. Е. Жуковский ячĕллĕ академинчен вĕренсе тухнă. 1968 - 1974 çулсенче - космонавтсене хатĕрлекен Ю. А. Гагарин ячĕллĕ Тĕпĕн пуçлăхĕң çумĕ. Уйăх çине вĕçме хатĕрленнĕ. 1969 çулхи чӳк уйăхĕнче Союз-8 карапăн дубль экипажăн командирĕ пулнă. 1970 çулхи çĕртме уйăхĕн 1 - 19-мĕшĕсенче Союз-9 карапăн экипажăн командирĕ пулса Виталий Севостьянов борт-инженерпа пĕрле вăл вăхăтри чи тăсăк космос вĕçевне иртернĕ. Çĕр çине ансан космонавтсем хăйсене питĕ начар туйнă, урисемпе утайми пулнă. Çак амаклăха медицина литературинче «Николаев эффекчĕ» теме йышăннă. Вĕçевĕ 17 талăк та 16 сехет те 58 минут та 55 секунд пынă. Пĕтĕмпе космосра - икĕ хут хăпарса -21 талăк та 15 сехет те 20 минут та 55 секунд . В 1974 çултанпа - космонавтсене хатĕрлекен Ю. А. Гагарин ячĕллĕ Тĕпĕн пуçлăхĕн пĕрремĕш çумĕ.

РСФСР Аслă Канашлăвěн 6 - 11 чěнěвěсен депутачě. 1990 - 1993 çулсенче РСФСР халăх депутачě.

[тӳрлет] Хисепěсем

Совет Союзěн икě хут Паттăрě. Ленин икě орденěпе, Ěçлě Хěрлě Ялав, Хěрлě Çăлтăр орденěсемпе, медальсемпе чысланă. К. Э. Циолковский ячěллě, «Космос», де Лаво тата Ю. А. Гагарин ячěллě ылтăн медальсемпе тивěçтернě. НРБ Социализм Ěç Паттăрě. ДРВ Ěç Паттăрě. МНР Паттăрě. Георгий Димитров, Кириллпа и Мефодий (Болгари), Ялавăн бриллиантсемпе I степеньлě (Венгри), Сухэ-Батор (Монголи), Çăлтăр II класлă (Индонези), Ожерелье Нила (Египет) орденěсене парса чапланă. Даниэльпе Флоренс Гуггенхеймсен премине илме тивěç пулнă. Тěнчери астронавтика академин хисеплě членě. СССР патшалăх преми лауреачě (1981). Калуга, Смоленск, Ржев, Махачкала, Нальчик, Каспийск (Раççей), Караганда (Казахстан), Дархан (Монголия), София, Петрич, Стара-Загора, Варна, Плевен (Болгари), Карлови-Вари (Чехи), Буира (Алжир) хулисен хисеплě гражданинě. Уйăх çинчи кратера Николаев ятне панă.