Estoniera
Wikipedia(e)tik
| Estoniera eesti keel |
||
|---|---|---|
| Non mintzatzen den: | Estonia | |
| Eskualdea: | Ipar Europa | |
| Guztira hiztunak: | 1,1 milioi | |
| Rankina: | Ez 100 mintzatuenen artean | |
| Hizkuntza familia: | Uralikoa Fino-ugrikoa Baltiko-finikoa Estoniera |
|
| Estatus ofiziala | ||
| Hizkuntza ofiziala: | Estonia, Europar Batasuna | |
| Araugilea: | Estoniera Institutua (erdi-ofiziala) | |
| Hizkuntza kodeak | ||
| ISO 639-1: | et | |
| ISO 639-2: | est | |
| ISO/FDIS 639-3: | — | |
| Oharra: baliteke orri honek NAF fonetika ikurrak edukitzea Unicoden. | ||
Estoniera (Eesti keel) uraldar hizkuntza da, Estoniako ofiziala, 1.1 miloi hiztun inguru daukana. Jatorriari dagokionez, mintzaira uraldarra da, fino-ugriko azpitaldekoa. Beraz, finlandierarekin lotuta dago, bai eta hungarierarekin ere, nahiz eta modu urrunago batez.
Eduki-taula |
[aldatu] Historia
- Hizkuntzaren lehenengo arrastoak VIII. mendekoak dira, "Cosmographia" liburuan Aethicus Ister abadearen bidez.
- XIII. mendean testu zehatzagoak idatzi zituzten, tartean estonierazko pasarteak. "Liber Census Daniae" liburuan (1219-1220) 500 leku izen inguru jaso zituzten.
- XVI. mendea: Kullamaa eskuizkribuan (1524–1528) agertzen da lehendabiziko testu osoa, bi otoitz barne hartzen duena.
- XVII. mendea: Lehen gramatikak eta hiztegiak.
- XIX. mendea: Aurreneko gramatika estonieraz idatzitakoa (1884, Karl August Hermann). Garai hartan hasi ziren estoniarrak euren buruei eesti deitzen, maarahvas ("nekazari jendea") edo maakeel ("nekazari hizkuntza") hitzak erabiltzearen ordez.
- XX. mendea: Johannes Aavik-ek ekin zion literatura hizkuntza aberastzeari, dialektoetatik eta finlandieratik. Johannes Voldemar Veski-k landu egin zituen hiztegia eta gramatika, batik bat eredu estandar batua finkatuz. 1918an kaleratu zuten lehen hiztegi arautzailea. Errusiako okupazioaren urteetan (1940-1991) hizkuntza eta nazionalismoa oso lotuta egon ziren. 1978an Jaan Krossek kaleratu zuen "Keisri hull" ("Tsarraren eroa"), bere liburu ezagunena. 1995eko apirilaren 1ean indarrean sartu zen "Hizkuntzaren Dekretua".
[aldatu] Eredu batua eta dialektoak
Eredu batua nagusiki sortu zuten Iparraldeko dialektoetatik, Hegoaldeko aldaerek (Mulgi, Tartu, Võro eta Seto) desberdintasun nabarmenak gordetzen dituzten bitartean.
[aldatu] Hizkuntza
- MUSTA LIPU VALGUSES
- Tule ümber on kogunend mõned.
- Ridva otsas must laperdav kalts.
- Ahnelt neelab mu saamatud kõned
- Sügistuule käes kahisev malts.
- Keegi sult suurt kirjaoskust ei nõua:
- Piisab, kui seinale kritseldad “A”.
- Veel plankusid lõhu, kui müüre ei jõua –
- Mu vaikiva heakskiidu pälvid sa taas
- Ja ikka ja jälle on lahus su soovid
- Sellest, mida sa tohid ja pead.
- Kui käimas on mässud ja revolutsioonid,
- Siis meiegi kohal. Me tõstame pead.
- Kui naine kord aeg avab meilegi süle.
- Öös süttivad silmad, kus peegeldus õud.
- Siis vaenlusetormid meist tuiskavad üle.
- Vihaselt rõhuvad tumedad jõud.
- Nüüd üheskoos hümni me laulame ööle,
- Sest öö meid ju varjab ja katab ka sind.
- Me laulame: “Julgesti, vennad, nüüd tööle!”
- Täis piirita ohvrimeelt leegitsev rind.
- Läbi riikluse ajastu lehvib see kangas,
- Must nagu lõpmatu maailmaruum.
- Kuni püsivad seadused, kohtud ja vanglad,
- Teil pilkavalt naeratab surnupealuu.
- Tõnu Trubetsky (Tony Blackplait)
[aldatu] Kanpo loturak
Estonierazko Institutua- Hizkuntzaz Estonica webgunean
- Uralic Page webgunea
Euskara-Estoniera hiztegia (1.000 hitzekoa)
 |
Hizkuntza honek bere Wikipedia du. Bisita ezazu. |
 |
Europar Batasuneko hizkuntza ofizialak | |
|---|---|---|
|
Alemana • Bulgariera • Daniera • Errumaniera • Eslovakiera • Esloveniera • Estoniera • Finlandiera • Frantsesa • Gaelera • Gaztelania • Greziera • Hungariera • Ingelesa • Italiera • Letoniera • Lituaniera • Maltera • Nederlandera • Poloniera • Portugesa • Suediera • Txekiera Iturria: EB webgune ofiziala |
||
