Materiaren egoera
Wikipedia(e)tik
Fisikan eta kimikan, edozein gorputzen tenperatura eta/edo presio baldintzak aldatuz, agregazio-egoera ezberdinak erdiesten direla ikus daiteke. Materiaren egoera deritze, eta bakoitzak ezaugarri bereziak ditu.
Eduki-taula |
[aldatu] Egoera solidoa
Sakontzeko, irakurri: Solido
Tenperatura baxuan eta presioa konstante mantenduz, gorputzek egoera solidoa izan ohi dute eta atomoak elkarri lotuta egoten dira kristal-egiturak eratuz. Egoera honetan gorputzak indar handiak jasan ditzake deformatu gabe. Beraz, agregatu gogor eta erresistenteak izan ohi dira. Egoera solidoak ondoko ezaugarri hauek dauzka:
- Kohesioa (erakarpena).
- Bibrazioa.
- Forma propia daukate.
- Ezin dira konprimitu.
- Hausturekiko erresistenteak.
- Bolumen definitua.
- Organikoa edo inorganikoa izan daiteke.
[aldatu] Egoera likidoa
Sakontzeko, irakurri: Likido
Tenperatura igotzen bada, solidoa desegin egiten da, kristal-egitura desagertu egiten da eta egoera likidora iristen da. Egoera honen ezaugarri nagusia fluidoa izateko gaitasuna eta edukiontziaren formara moldatzeko ahalmena da. Kasu honetan ere atomoen arteko loturak daude, baina solidoetan baino ahulagoa da. Egoera likidoaren ezaugarri nagusiak hauek dira:
- Kohesio txikiagoa.
- Energia zinetikodun mugimendua.
- Forma definitu gabea.
- Edukiontziaren itxura hartzen du.
- Hotzarekin konprimitu egiten da, ura salbu.
- Fluidoa da.
- Barreiatu egin daiteke.
[aldatu] Egoera gaseosoa
Sakontzeko, irakurri: Gas
Tenperatura gehiago igoz, egoera gaseosoa erdiesten da. Gasaren atomoak ia erabat aske mugitzen dira eta, beraz, edukiontziaren espazio guztia betetzeko gai dira, modu uniformean hedatuz. Bere ezaugarri nagusiak hauek dira:
- Kohesio ia nulua.
- Forma definitu gabea.
- Bolumen definitu gabea.
- Erraz konprimitzen da.
- Edukiontziaren hormetan presioa egiten du.
- Aske mugitzen da.
[aldatu] Plasma
Sakontzeko, irakurri: Plasma
Plasmari "materiaren laugarren egoera" deitzen zaio, egoera klasikoetatik (solidoa, likidoa eta gaseosoa) haratago baitago. Plasman atomoak hautsita daude: elektroi negatiboak alde batetik eta ioi positiboak bestetik daude.
Behe-atmosferan, atomo batek elektroi bat galtzen duenean, berehala berreskuratzen du edo beste bat harrapatzen du. Tenperatura altuetan, ordea, gas baten molekula eta atomoak gero eta azkarrago higitzen dira, eta oso tenperatura altuetan, esaterako Eguzkian, atomoen arteko talkak elektroiak askatzeko bezain bortitzak dira. Eguzkiaren atmosferan atomo gehienak "ionizatuta" daude eta gasak plasma gisa jokatzen du.
[aldatu] Bose-Einstein kondentsatua
Sakontzeko, irakurri: Bose-Einstein kondentsatua
Bose-Einstein kondentsatua materiaren beste egoera bat da. 1924an Satyendra Nath Bose-k eta Albert Einstein-ek aurresan zuten, eta 1995ean sortu zen lehen aldiz laborategian. Egoera hau zero absolututik hurbil dauden tenperaturetan sortzen da eta bere ezaugarri nagusia da atomo guztiak leku berean daudela, superatomo bat eratuz.
