Domhnach

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.

Is é An Domhnach an lá sa seachtain idir an Satharn agus an Luan. Is é an chéad lá den tseachtain é de réir traidisiún na Críostaíochta, ach mar gur lá saoire é is é an dara lá den deireadh seachtaine é go coitianta. Rinneadh lá saoire de ionas go mbeadh Críostaithe in ann freastal ar an Aifreann (Caitlicigh) nó ar shearmanais chomaoineach agus urnaí.

San fhéilire Greagórach, ní thosaíonn aon chéad ar an Domhnach. San fhéilire Eabhrach, ní thosaíonn aon bhliain ar an Domhnach. Bíonn Aoine an 13ú in aon mhí a thosaíonn ar an Domhnach.

I seanthaidisiún Giúdach, is é an Sathairn an tsabóid. Ina lán teangacha, is ionann na focail do 'Satharn' agus 'sabóid'. Déanann eaglaisí ceartchreidmheacha idirdhealú idir Dé Sathairn agus lá na sabóide. Is annamh a thugann Caitlicigh an tSabóid ar an lá, ach is nós le go leor Protastúnach 'an tSabóid' a thabhairt ar an Domhnach.

Ina lán thíortha, an chuid is mó den Eoraip agus Meiriceá Theas(seachas an Bhrasaíl) san áireamh, is é an Domhnaigh an lá deireanach na seachtaine. I dtíortha eile, na S.A.M. san áireamh, is é an chéad lá é, dearcadh traidisiúnta a tháinig ó na Seanghiúdaigh, na Seanéigiptigh agus an Impireacht Naofa Romhánach. De réir an ISO 8601, is é Dé Luain an chéad lá agus is é Dé Domhnaigh an seachtú lá.

Dar le aicmí áirithe Críostaí, atá ceartchreidmheach nó piúratánach ina ndearcadh, ní dhéantar mórán oibre nó fiú nithe ar nós carr a thiomáint, bád a sheoladh, garraíodóireacht, éadaí a ní ná aon ghníomhaíochtaí fhisiciúla dá leithéid ar an Domhnach. Déantar eisceachtaí i gcás nithe a bhaineann le freastal ar an teampall nó i gcás práinne

Is lá mór spóirt é an Domhnach. Sna S.A.M, imrítear Peil Meiriceánach Dé Domhnaigh de ghnáth, ach imrítear é freisin Dé Sathairn agus Dé Luain. Imrítear peil choláisteach ar an Sathairn de ghnáth agus peil meánscoile ar an Aoine. Imrítear formhór na gcluichí Gaelacha (peil, iomáint agus camógaíocht) ar an Domhnach, agus is minic a athraítear am freastail sna séipéil nuair a bhíonn cluiche tábhachtach á imirt.

Ar fud na coda den domhan a tháinig faoi anáil na Críostaíochta, is gnách go mbíonn oifigí stáit, rialtais áitiúil, cúirteanna agus eile dúnta ar an Domhnach. Ní fada ó bhí sé ina raic sa Bhreatain nuair a chinn an rialtas go mbeadh cead ag láithreacha trádála oscailt ar an Domhnach, ach ní hiondúil go mbíonn an dearcadh céanna sna tíortha ina bhfuil traidisiún Caitliceach. Bíonn uaireanta oscailte níos giorra ag siopaí de ghnáth ar an Domhnach i SAM agus ar fud na hEorpa.

Craolaíonn a lán staisiúin teilifíse Meiriceánacha agus Briotanacha a gcuid clár polaitiúla Dé Domhnaigh. Foilsíonn a lán nuachtáin laethúla eagráin níos toirtiúla ar an Domhnach, bíonn iris lándaite agus forlíonta spóirt agus cultúir leo go minic .