Iompar

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.

Tá córais iompair againn ó shuigh an chéad fhear ar chrann in abhainn, nó nuair a d'iompair an chéad bhean a leanbh.

Tá trí mhodh bunúsach ann le hiompar, cuma an daoine nó rudaí atá i gceist. Is é sin, iompar ar uisce, iompar ar talamh agus iompar san aer.

[athraigh] Iompar ar uisce

Báid an ghnáth mhodh iompair in uisce. Bhí báid ag iompar daoine, bídh agus ábhar tís i bhfad sula raibh modhanna cearta iompair ar thalamh ar chuid mhór den domhan, fiú in Éirinn sular leagadh formhór na bhforaiseacha. Agus tá tábhacht mhór ag iompar ar uisce fós ar an bhfarraige, cé nach bhfuil an oiread feidhme á bhaint as na haibhneacha agus na feadáin uisce. Ach bhí tábhacht mhór acusan i dtús Ré na Tionsclaíochta, nuair nach raibh na bóithre iarainn ar nós na bóithre atá inniu ann.

Is féidir taisteal ar barr an uisce nó faoin uisce. Is ghnáth do dhaoine taisteal in árthaigh ar barr an uisce i mbád ar nós long, barc, naomhóg, luamh agsu mar sin de. Ach is féidir taisteal faoin uisce freisin i bhfó-mhuirí. Is le cabhlaigh agus taiscéalaithe formhór na bhfó-mhuirithe ar domhain. Is annamh a bhíonn an deis ag an gnáthdhuine taisteal i bhfó-mhuirí.

[athraigh] Iompar ar thalamh

Tá an-tábhacht le hiompar ar thalamh leis na tionscail mhóra ar domhain, agus fiú le mionrudaí a ndáiltear trína ndíol i ndíolbothanna nó thar an Idirlíon. Inniu, seachas daoine bheith ag iompar rudaí dóibh féin ina lámha nó ar a ndroim, déantar an chuid is mó den iompar ar talamh i gcóracha iompair éagsúla. Ina measc siúd tá rothair, gluaisteáin, agus leoraithe. Tá tábhacht le scuaintí freisin, go háirithe ag daoine bheith ag taisteal go rialta, ach freisin in áiteanna fós in iompar guail, ola, agus gach cineál ábhar bia, tí, tionscail agus feirmeoireachta. Tá tábhacht fós le riancharranna i go leor cathracha, m.sh., i Heilsincí agus i San Franciscó cé gur baineadh de na sráideanna iad sa chuid is mó de mhórchathracha an domhain. Tugadh ar ais riancharranna go Baile Átha Cliath i mbliana i riocht an Luas, a thugann taistealóirí ó Shráid Fhearchair go Ath na Gainneamha. Féach Bóithre agus mótarbhealaí in Éirinn mar tuilleadh eolas faoi iompar bóthar in Éirinn.

[athraigh] Iompar san aer

Chuaigh céad bliain tharainn ó thosaigh eitleáin ag taisteal san aer, agus tá fás i gcónaí sa mhodh seo taistil daoine. Baintear feidhm as aerlasta, freisin, leis an bpost a iompar go hidirnáisiúnta, agus le hábhair práinneacha a iompar do thionscail. Baintear feidhm as eitleáin, freisin, le bianna áirithe, go háirithe torthaí a lobhann go mear, a iompar thar muir agus thar tír. I dtíortha móra ar nós Stáit Aontaithe Mheiriceá nó an Bhrasaíl, baintear feidhm as eitleáin le haistir fada a thógfadh leathlá nó níos mó ar thalamh. Agus baintear feidhm as ingearán le daoine a thabhairt isteach nó amach ó lár cathrach, go háirithe lucht gnó mór nó polaiteoirí i ndeifir. Ach coinníonn a chostas an modh seo taistil ón ngnáth dhuine.