Rúbaidiam

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.

Rúbaidiam
Siombail Cheimiceach	Rb
Uimhir Adamhach	37
Meáchan Adamhach	85.4678(3)  g·mol
Grúpa, Peiriad	1, 5, s
Dlús	1.532  g·cm−3
Sraith Cheimiceach	Miotail alcaileacha

Is é an rúbaidiam dúil uimhir a 37, agus é ar ceann de na miotail alcaileacha. Is í an tsiombail cheimiceach atá aige ná Rb. Is í an chumraíocht leictreonach atá aige ná 1s²2s²2p⁶3s²3p⁶3p¹⁰4s²4p⁶5s¹, agus mar sin, tá s-leictreon aonair ar an sceall is faide amuigh aige, mar is dual do na miotail alcaileacha. Cosúil leis an sóidiam agus leis an bpotaisiam, imoibríonn an rúbaidiam go millteanach leis an uisce le hiodrocsaíd a dhéanamh:

2 Rb + 2 H₂O -> 2 RbOH + H₂

Imoibríonn an rúbaidiam le hocsaigin an aeir chomh maith, agus uaireanta, loisceann sé as a stuaim féin. Mar sin, is gá gach smután rúbaidiam a chosaint go dian ar an aer agus ar an uisce.

Tá dhá iseatóp ag an rúbaidiam nádúrtha, is é sin, ⁸⁵Rb (72.2 % den rúbaidiam nádúrtha) agus ⁸⁷Rb. Tá an dara ceann acu radaighníomhach, ach tá leathré an-fhada aige (48.8 x 10¹⁰ bliain, is é sin, 48.8 billiún bliain). Mar sin féin, fágfaidh an rúbaidiam nádúrtha lorg an nochta ar ghnáthscannán grianghrafadóireachta má choinnítear an dá chuid i gcóngar dá chéile ar feadh míosa nó cupla mí.

Úsáidtear rúbaidiam sna fótaichealla, sna cloig adamhacha, i gcineálacha speisialta gloine agus sna maighnéadaiméadair. Rud soiléir is ea é go bhfuil an rúbaidiam an-dainséarach do dhuine i bhfoirm an mhiotail, nó imoibríonn sé leis an uisce i sreabha na colainne. Ní bhíonn na hiain Rb⁺ ródhíobhálach, áfach. Go bunúsach, caitheann orgánach an duine leo mar a bheadh iain photaisiam iontu, ionas go mbailítear i sreabh leictrilíteach na colainne iad. De réir a chéile, fágann siad an cholainn, agus iad ag imeacht leis an bhfual agus leis an allas. Le nimhiú rúbaidiam a tholgadh, caithfidh an duine farasbarr réasúnta mór d'iain rúbaidiam a shlogadh síos.

B'iad Robert Bunsen - an fear céanna a bhfuil dóire Bunsen ainmnithe as - agus Gustav Kirchhoff a chuir an chéad sonrú sa rúbaidiam, mar dhúil ar leith, thiar sa bhliain 1861. Chuir siad sampla leipidilíte (míoca litia) trí thine, agus d'aithin siad líne dhearg ar an speictream a sheas don rúbaidiam. As an dath sin a d'ainmnigh siad an dúil, nó is é is brí le rubidus sa Laidin ná dúdhearg.

Cé nach mbíonn ainm an rúbaidiam i mbéal an tsaoil mhóir, tá sé le fáil réasúnta flúirseach sa dúlra - níos flúirsí ná copar, agus chomh flúirseach céanna leis an tsinc. Is í an leipidilít an mianra is mó a úsáidtear mar fhoinse rúbaidiam, ach bíonn cuid mhaith rúbaidiam measctha tríd an bpotaisiam ina lán mianraí eile.