Web Analytics


https://www.amazon.it/dp/B0CT9YL557

We support WINRAR [What is this] - [Download .exe file(s) for Windows]

CLASSICISTRANIERI HOME PAGE - YOUTUBE CHANNEL
SITEMAP
Audiobooks by Valerio Di Stefano: Single Download - Complete Download [TAR] [WIM] [ZIP] [RAR] - Alphabetical Download  [TAR] [WIM] [ZIP] [RAR] - Download Instructions

Make a donation: IBAN: IT36M0708677020000000008016 - BIC/SWIFT:  ICRAITRRU60 - VALERIO DI STEFANO or
Privacy Policy Cookie Policy Terms and Conditions
Mannin - Wikipedia

Mannin

From Wikipedia

Ellan Vannin (Gaelg)
Isle of Man (Baarle)
(Brattagh) (Cowrey Cleinney)
Jarroo-raa Ashoonagh : Quocunque Jeceris Stabit
(Ladjyn: Aghterbee ceauee shiu eh, shassee eh
)
Image:BritishIslesMan.png
Çhengaghyn Gaelg, Baarle
Ard-valley Doolish
Earroo yn phobble 76,315 (2001)
Eaghtyr 572 km²
Chiarn Vanninagh Ealisaid II
Fo-chiannoort Vice-Admiral Sir Paul Haddacks
Ard-choylargh Hon. Donald Gelling MLC
Argid Punt Ellan Vannin – Ta Kishtey yn Staait Vannin cur magh e argid hene ec cormid coonree 1:1 rish Punt Sostynagh.
Emshir TMG, TCC, (TTSL+1),
Arrane Ashoonagh Arrane Ashoonagh Vannin
Blaa Ashoonagh Cushag
Ushagyn Ashoonagh Shirragh y ree as Feeagh

She ellan ayns Mooir Vannin Ellan Vannin, lesh 76 000 sleih. Cha nee çheer neuchroghagh Ellan Vannin, agh ta ram pooar politickagh ec e reiltys. She Doolish ard-valley y çheer, as ta argid Manninagh yn Punt Manninagh. Cur liorish queig çheer elley, she ashoon Celtiagh, lesh cultoor as shennaghys Celtiagh.

Contents

[edit] Shennaghys

Ard-art: Shennaghys Vannin

[edit] Shenn Traaghyn dys Jiu

Ta Mannin fer jeh'n shey ashoonyn Celtiagh as t'eh ry-akin ayns y shennaghys t'echey. Ny cleinyn kied va cummal 'sy Ellan, s'cosoyley dy vel ad nyn Brythonagh mysh 500RC, agh mysh 700 RC haink ny Yernee, er lhieu. Veih'n sleih shoh haink yn pobbyl Manninagh leah. S'leayr shen ayns caghlaa 'sy çhengey v'ad jannoo ymmyd jeh ayns cowraghyn grainnit Ogham. Ta mooinjerys foast eddyr Gaelg Manninagh, Yernish as Gaelg Albinagh.

Ec jerrey yn hoghtoo cheead, ghow ny Loghlynee toshiaght cummal ayns Mannin. Er lhimmey jeh croo Tinvaal as rheynn yn talloo, cha row caghlaaghyn mooar dys cultoor ny Manninee. Ga dy row Loghlynish gobbraghey er Gaelg, ve gyn monney bree. Ren Gorree Crovan croo yn Reeriaght Mannin as ny h-Ellanyn Loghlynagh ayns 1079. Ayns 1266, rere yn Conaant Perth, ren Ree Loghlyn Magnus VI lhiggey voish ny h-ellanyn da Nalbin. Haink Mannin fo stiurey Sostnagh 'sy jeihoo cheead as kiare, as fo Crooin Vretin Vooar ayns 1765.

Car traaghyn Loghlynagh, v'ad gra roo h-ellanyn ny Reeriaght Mannin as ny h-Ellanyn Loghlynagh Súðreyjar ny "Sudreys" (ellanyn ny jiass) soie noi ry hoi ny Norðreyjar (ellanyn ny twoie) as adsyn Orkney as Yn Sheltyn. Haink yn ennym shoh y ve Sodor. T'ad gra rish aspickys Yn Agglish Hostyn foast yn Aspickys Sodor as Mannin, ga nagh vel agh Mannin ayn. Tra screeu yn Arrymagh. W. V. Awdry, ren eh cooiney yn ellan Sodor myr ellan conrieugh as eshyn soit eddyr Mannin as slyst Chumbria.

Va ymmyd jeant jeh Mannin myr boayl son campyn Prysoonys Shivoilee Joaree rish yn Chied Chaggey Mooar as yn Nah Chaggey Mooar reesht.

[edit] Tinvaal

Ard-art: Tinvaal

Ta Tinvaal ny ardwhaill Vannin, as v'eh currit er bun ayns 979 RC dy ennymagh. Dy so-arganeagh, t'eh yn ardwhaill shinney gyn scuirr erbee 'sy teihll.[1]. Ta çhaglym bleinoil jesh-chliaghtagh foast freayll taghyrt ec Cronk Keeill Eoin ayns Jerrey Sourey er Laa Tinvaal. She laa ashoonagh yn Ellan eh, traa t'ad fockley magh ardenmyn as cur coontey giare jeh ny leighyn noa ta Quaill Tinvaal er nyannoo rish y blein roish shen.

[edit] Çheeroaylleeaght

Caslys-çheer jeh Mannin
Caslys-çheer jeh Mannin
Ard-art: Çheeroaylleeaght Vannin
Son ny smoo fys jeeagh-shiu er: Rolley ellanyn Vannin

Chammah as ellan mooar Vannin hene, ta Ellan Vannin goaill stiagh ny h-ellanyn beggey Yn Colloo, Carrick ny Kirkey as Ellan Noo Perrick.

Ta Mannin soit ayns mean yn Vooir Vannin, as ish kiangley da'n Cheayn Sheear lesh Mooir Vretin eddyr Nerin as Bretin as Kernow da'n jiass, as lesh Ammyr ny Halbey eddyr Nerin as Nalbin.

Ta Mannin ny kuse jeh ny hEllanyn Goaldagh, ellanragh faggys da slyst sheear-hwoaie Yn Europey neuellanagh. Ta'n ellan soit ayns Mooir Vannin mysh coaggys da Sostyn, Nalbin as Nerin.

Mysh 48 kilomeadar (32 meeillaghyn) er liurid, as eddyr 13 as 24 kilomeader (8 as 15 meeillaghyn) er lheead, ta boayl mysh 572 km² (221 square miles) eck.

Ta crink 'sy hwoaie as 'sy jiass, as coan meanagh rheynn yn ellan. Ta gob y hwoie ny rea dy neuchadjin. T'eh jeant seose jeh ny ren awinyn rioee cur sheese tra v'ad gleashaghey veih Nalbin Sheear rish traaghyn ny s'feayrey. Cha nel agh un slieau ny syrjey na daa housane ... (610m), Sniaull as eshyn 621m er yrjid. Rere yn shennockle, veih'n vullagh ta shey reeriaghtyn ry-akin: Mannin, Nalbin, Sostyn, Nerin, Bretin as Niau. [2][3][4] Ta kuse dy lhiegganyn cur reeriaght shiaghtoo daue: ny t'ec Manannan Mac Lir (ny Neptune, Reeriaght y Cheayn. [5][6]

[edit] Sleih

Ard-art: Manninee

Rere sleih-earroo 2006,[7] ta 80,058 sleih cummal ayns Mannin, as 26,218 jeu cummal 'sy ard-valley eck, Doolish. Rug yn chooid sloo jeh'n phobble ayns ny h-Ellanyn Goaldagh. Rug 47.6% jeu ayns Mannin, 37.2% ayns Sostyn, 3.4% ayns Nalbin, 2,1% ayns Nerin Twoaie, 2.1% ayns Pobblaght Nerin, 1.2% ayns Bretin as 0.3% ayns ny h-Ellanyn Vooir Eeaght.

[edit] Cultoor

Son ny smoo fys jeeagh-shiu er: Kiaull Vannin

Ta kiangley mooar ayn eddyr kiaull Mannin as kiaull Jernish as Loghlynagh. Lurg baase Ned Maddrell ayns 1974 va kiaull as cultoor Manninagh gowit toshiaght reesht ec Yn Çhruinnaght ayns Rhumsaa. Ayns y tra t'ayn, ta monney kiaulleyderyn ayn myr The Mollag Band, King Chiaullee as Paitçhyn Vannin ta cloie kiaull ayns Gaelg.

[edit] Shennaghys yn ennym

Ta bunnys yn ennym Vannin neuchronnal. T'ad cur er yn Ellan Mannin ny Ellan Vannin. Yn kied cummey jeh'n ennym as fys er, t'eh Manu ny Mana[8]. Ta shen cur yn ennym gienneydagh Manann as eshyn çheet dy ve Mannin.

Rish amm Julius Caesar, as eh cur shilley er Yn Vretin Vooar rish 55 as 54 RC, ren eh screeu mychione "ellan as ad cur Mona jee", as eshyn soit ayns mean ny marrey ta rheynn Yn Vretin Vooar veih Nerin.'[9]

[edit] Çhengaghyn

Son ny smoo fys jeeagh-shiu er: Gaelg

Ta çhengaghyn oikoil Ellan Vannin Gaelg as Baarle. Ta abbyrt Vaarle goll er loayrt, as ad cur Baarle Manninagh j'ee. She çhengey Goidelagh Celtiagh Gaelg, as ish ny fer jeh ny Çhengaghyn ellanagh Celtiagh ta goll er loayrt ayns ny h-Ellanyn Goaldagh. Ta ennym oikoil er Gaelg myr çhengey ardjynagh dooie rere yn Conaant son Çhengaghyn Ardjynagh ny Fo-hengaghyn. Ren yn Reeriaghyn Unnaneyssit shickyraghey eh er 27 Mart 2001 ass lieh reiltys Vannin.

Ta faggys-mooinjerys eddyr Gaelg Manninagh, Gaelg Albinagh as Yernish. Ec mean yn feedoo cheead, cha row agh beggan loayrteyderyn dooie faagit. Hooar y fer s'jerree jeu, Ned Maddrell, baase er 27 Mee ny Nollick, 1974. Roish shen va aavioghey er ngoaill toshiaght ny vud ny sleih, as va ram jou gynsaghey Gaelg myr nah hengey. Ta ny loayrteyderyn dooie Gaelg (daa-hengagh marish Baarle) rish shimmey blein er jeet rish: paitçhyn hie er troggal liorish ayraghyn as moiraghyn as Gaelg oc. Ta ynsee bunscoill ry-gheddyn veih reiltys Vannin: neayr 2003, ta'n Bunscoill Gaelgagh er yannoo ymmyd jeh'n shenn troggal Scoill St John's. Ta keimyn 'sy Ghaelg ry-gheddyn veih Colleish Ellan Vannin as Laare-studeyrys Manninagh. Ta possanyn-cloie Gaelg ayn neesht, as ta brastyllyn Gaelg ry-gheddyn ayns scoillyn 'syn Ellan. Rere kione-earroo 2001, ren 1,689 veih 76, 312, ny 2.2% jeh'n phobbyl, aggyrt dy row Gaelg oc. Cha row Gaelg flaaoil ec dagh fer jeu, fodmayd goaill ass laue.

Ta ymmyd cadjin jeant jeh ny bannaghtyn moghrey mie as fastyr mie. Chammah as shen ta traa dy liooar ry-chlashtyn dy cadjin, as shen soilshaghey barel beaynchrooagh veh'n ymmyrkey bea Manninagh.

[edit] Cowraghyn

Tree cassyn Ellan Vannin.
Tree cassyn Ellan Vannin.

Rish cheeadyn, ta cowrey yn Ellan er ve yn shenn tree cassyn Ellan Vannin: tree cassyn lhoobit, dy cheilley ry lheayst, as jialg vrasnee ec dagh jeu. Cha nel lhieggan oikoil jeh'n Tree Cassyn; ta jalloogyn anchasley ec clouyn yn reiltys, argid, brattaghyn, Boayrt Failt as fir elley.

Ta mooinjerys eddyr ny tree cassyn as jarroo-raa ny hEllan, as hie eshyn er doltey anmagh er e hennaghys: Quocunque Jeceris Stabit, ny 'sy Ghaelg, Aghterbee ceauee shiu eh, shassee eh. Dy mennick, t'ad soilshaghey yn jarroo-raa dy chur trimmid er beayn-hassooaght. Ta ram scoillyn caghaa yn jaroo-raa beggan dys greinnaghey lhiantyn rish as gobbraghey dy creoi.

Ta bun ny Tree Cassyn Ellan Vannin shenn-skeeal Manninagh, as eshyn gra ren Manannan castey soiagh liorish caghlaa eh hene dys cummey ny tree cassyn as queeylley neose y chronk orroo.

Ta'n tree cassyn goll er jannoo foast reesht er cowraghyn cleinney lesh crouwyn y lught-thie ooasle Loghlynagh va reilley Mannin derrey yn treeoo cheead jeig . Yn lhieggan shoh, s'lesh yn crouw Skancke eh, as nyn ennym çheet veih'n 'ockle Loghlynagh "shank", ny "cass" 'sy Ghaelg. Hannee lught-thie reeoil Vannin er yn Ellan rish kuse dy vleeantyn lurg baase Magnus III as toshiaght reill Albinagh. Cha ren ad arraghey ersooyl derrey eab jerrinagh liorish ny Manninee, ayns 1275, ny shenn reeraghtys Sudreyar erash y chur lhein. Ren ad irree magh noi ny h-Albinee, agh she cragh v'eh, as keeadyn jeh sleih geddyn baase (goaill stiagh yn Ree Loghlynagh jerrinagh Vannin Godred IV Magnuson) tra hie ad fo haart ec Caggey Roonysvie, faggys da Balley Chastal. Hie ny fir ooasle dys Loghlyn as stiagh 'syn chooyrt reeoil, raad hooar ad ard-cheimyn fo'n chrooin dy tappee.

[edit] Feayn-skeeallyn as beeal-arrish

Rere feayn-skeeallydaght Manninagh, hie yn Ellan er reill liorish Manannan mac Lir. Cha nel skeeallyn ayns coardailys my row eh ny jee ny ny fer obbee niartal, agh v'eh ny ard-reiltagh giastyllagh as choadee eh yn Ellan noi dagh ooilley noidyn. Foddee eh ceau cloagey kay mygeayrt yn Ellan dys follaghey ee veih ruegeyderyn.

Rish beeal-arrish Manninagh, ta shimmey skeeal mychione cretooryn as sleih far-skeealagh. T'ad goaill stiagh ny Buggane – spyrryd olk goanlyssagh, ren sheidey ersool mullagh cheeill Trinian Noo fo fergey. T'ad gra dy 'oddee eh caghlaa eh hene dys moddey mooar doo, ny gruagagh, ny ram jallooghyn elley, dys cur aggle er peiagh. Chammah as eshyn ta'n Fynoderee, fer mooar as geayshteenagh; yn Glashtyn ta caghlaa dys cabbyl as geabbey baih sleih; as yn Moddey Doo, baagh neuheiltagh va ny hooyl trooid corradoyryn as boallaghyn Chashtal Purt ny h-Inshey.

Ny cumaltee smoo ard-ghooagh Vannin, t'ad ny Mooinjer Veggey, as sleih cur 'ad hene' orroo dy mennick. Ec Droghad Skylley Vraddan, t'ad gra dy vel eh drogh aigh mannagh vel shiu cur failt er ad hene lesh moghrey mie ny fastyr mie.

Ta shenn skeeal Yernagh gra dy hie Lough Neagh er jannoo rish caggey ayns Nerin eddyr yn foawr ard-ghooagh Yernagh, Finn Mac Cooil, as foawr ruy Albinagh. Hooar Finn yn varriaght, as chouds va'n foawr Albinagh hea ersooyl, goaill greim er croaglagh yn thalloo Nerin as ceau eh er. Ren eh coayl, as huitt yn ceab thalloo stiagh 'sy Vooir Vannin, as shen yn aght hie Mannin er croo.

[edit] Çheeroaylleeaght

Ta Ellan Vannin ayns Mooir Vannin, er gerrey da ellanyn elley ny h'Ellanyn Goaldagh, as ta tree ellanyn eck: Mannin, Yn Cholloo as Ellan Noo Perick. Er yn ellan smoo, ta slieau 'sy twoaie, as crink beg 'sy Jiass.

[edit] Baaghyn

Rere baaghyn çheeragh, ta'n chayt Manninagh y fer as fys ec cagh er. Ta'n ennym cadjin echey Stubbin. Ta'n cheyrrey loaghtyn ny keyrrey nagh vel ry-akin raad elley, as ee jeh sliught kirree bunneydagh Nalbin.

Ta'n scraayl ny ushag varrey, Manx shearwater 'sy Vaarle er y fa dy row coloin mooar scraaylyn er Yn Cholloo. Ren yn kynney parail er coontey ny roddanyn haink 'syn ellan veih lhong-vrishey anmagh 'sy hoghtoo cheead jeig. Ny yei shen, ta ny roddanyn er ngoll er scughey veih'n Cholloo er y gherrid, as myr shen ta earrooyn ny scraaylyn bishaghey. Ta'n caaig ny olteyr jeh sheel y fannag as gob jiarg baghtal echey.

[edit] Baljyn as baljyn beggey ayns Mannin

She Doolish ard-valley Vannin neayr's 1863, as Balley Chashtal v'eh roish shen. Ta Tinvaal çhaglym ayns Doolish er-lhimmey jeh Laa Tinvaal tra t'eh ny hoie ec Cronk Keeill Eoin. Ta'n ard-hiamble ynrical 'syn Ellan ayns Purt ny hInshey, as rere shen ta sleih gra dy vel eh ny "ard-valley ynrican Vannin". Shoh thie Aspick Hodor as Vannin.

Baljyn elley 'syn Ellan, t'ad goaill stiagh Rhumsaa, Laksaa, Purt le Moirrey, Purt Chiarn, Balley Beg, Balley Sallagh, Balley Drine, Forsdal, Balley Keeil Eoin, Kione Droghad, as Creneash.

[edit] Bee as jough

She bee ashoonagh yn Ellan skeddan as praasyn. Va ny Manninee gee ad rish eashyn, as adsyn nyn croiteyr as eeasteyryn son y chooid smoo. Ga nagh vel eeastyn cho scanshoil da bea yn Ellan nish, ta ram eeast goll er ee liorish ny Manninee foast.

Rish ny bleeantyn shoh chaie ta'n eeastey traghtee er ngoll shymley, agh ta meeryn-vlastal goaill stiagh skeddan jiarg veih thieyn jaagh Phurt ny hInshey. Jiu t'ad jannoo ymmyd jeh skeddan y Vooir Hostyn son y chooid smoo. T'ad jannoo sur-vee elley myr braddan jaaghit as bagoon myrgeddin.

Ta partan, gimmagh as roaganyn goll er eeastey dy traghtee, as ta mynroagan nyn meeryn-vlastal er lheh, as blass millish, eddrym oc. Ta bioddagh as breck ry-gheddyn veih keayn, awinyn as loghyn yn Ellan, lesh cooney guirrlan eeast yn Reiltys ec Cornaa.

Ta ollee, kirree, mucyn as eeanlee ooilley goll er gerinagh, as ta eayn chrink Vannin ny lhongey cadjin. Ta feill mea ec yn Loaghtan, as ard-choagyryn foayragh da er Masterchef er y BBC.

Ta bainney as caashey goll er jannoo liorish keylann IOM Creameries. Haink caashey Vannish lesh er lheh, ayns sorçhyn jaaghit as blast losseree, as t'eh ry-gheddyn ayns shimmey ard-vargey yn RU.

Ta thieyn imbyl Okells Brewery as Bushy's Brewery imbyl lhune dy traghtee.

[edit] Reiltys

Jalloo cruinlagh Ellan Vannin
Jalloo cruinlagh Ellan Vannin

Ta'n Reeriaght Unnaneyssit freggyrtagh son coadey yn Ellan, as son reiltys mie dy jerrinagh. Chammah as shen t'eh loayrt son yn Ellan rish cooishyn eddyr-ashoonagh, choud's ta reiltys Vannin hene stiurey dagh cooish Manninagh.

[edit] Troggal

Ard-art: Leagh Vannin

She Tinvaal ardwhaill Vannin, as eshyn goaill toshiaght ayns RC 979. T'eh ny ardwhaill shinney gyn brishey 'sy teihll. Ta quaill daahamyragh ec Tinvaal: yn Kiare as Feed (dagh oltey er ny reih liorish teiy cadjin) as yn Choonseil Slattyssagh (jeant seose veih olteyn trooid oik ny adsyn t'er ny reih dy neuyeeragh). Ta ny daa phossanyn shoh çhaglym ry-cheilley dy hoie myr Tinvaal.

Ta crouw kianoortagh yn reiltys yn Cooinseil Choyrlee Ellan Vannin. T'eh jeant seose veih olteynyn Hinvaal. Ta Ard-Choyrlagh Ellan Vannin ny ard-chione echey; ec y traa t'ayn nish shen Tony Brown OKF.

Ta'n Fo-Chiannoort Ellan Vannin jannoo currymyn fo-reeoil.

[edit] Mooinjerys Çheumooie

Rere leigh Vretin Vooar, cha nel Mannin ny rheynn yn Reeriaght Unnaneyssit. Ny yei shen, ta'n RU goaill kiaral jeh ny cooishyn çheumooie as ny ta bentyn rish coadey. Chammah as shen, ta ard-niart ec yn RU da jannoo slattys son yn Ellan.

[edit] Seyraanaght

Ta seyraanaght Vannin rere leigh yn Reeriaght Unnaneyssit, as ta Manninee coontit myr seyranee Vretin Vooar. Ny ta gyn shenn ayr ny shenn vooir va ruggit 'syn RU (as adsyn gyn cummal rish queig bleiney ny smoo 'syn RU gyn brishey), cha nel ny kiedyn cheddin oc myr oc seyranee Vretin Vooar elley, bentyn rish gobbraghey as cummal ayns yn Unnaneyns Europagh.

[edit] Unnaneyns Europagh

Cha nel olteynys ny co-olteynys yn Unnaneyns Europagh ec Mannin. Ta Reill Tree chonaant goll stiagh y Reeriaght Unnaneyssit lhiggey da sleih dellal cooidjyn Manninagh gyn keesh.[10] Ry-cheilley marish Conaant Custym as Maail rish yn RU, t'eh cur raad da dellal seyr rish yn RU. Ga dy nod cooidjyn Manninagh goll er arraghey dy seyr sthie yn UE, cha nod sleih, bun-argid ny shirveishyn. Foddee seyranee yn UE troailt as cummal 'syn Ellan gyn lhiettalys.

[edit] Poblaght Ashoonyn

Cha nel Mannin hene ny oltey yn Poblaght Ashoonyn. Er coontey e mooinjerys rish yn RU, t'eh goaill ayrn ayns kuse dy commyn yn Poblaght Ashoonyn, goaill stiagh yn Çheshaght Ardwhaillagh yn Phoblaght Ashoonyn as ny Gammanyn yn Phoblaght Ashoonyn.

[edit] Politickaght

Sheadinyn Ellan Vannin
Sheadinyn Ellan Vannin
Ard-art: Politickaght Ellan Vannin

Ta'n chooid smoo jeh politickeyryn Manninagh cur stiagh son reihys myr fir gyn partee. Cha nel ad nyn ynnydee parteeyn politickagh. Ga dy vel parteeyn ayn, cha nel ny cummaght oc cho lajer as t'ayns Reeriaght Unnaneyssit.

Ta'n partee politickagh smoo yn Partee Libraalagh Vannin, noa currit er bun, as eshyn aggyrt ny smoo seyrsnys da Mannin as ny smoo freggyrtys 'sy Reiltys. Ta daa olteynyn Tinvaal ec y PLV, goaill stiagh yn Ard-chione Peter Karran OKF.

Ta possan broo ashoonagh Mec Vannin coyrlaghey cur er bun pobblaght neuchroghagh.

[edit] Gurneilys ynnydagh

Ard-art: Gurneilys ynnydagh ayns Mannin

Ta gurneilys ynnydagh er yn Ellan soit er ny shenn skeeryn. Ta tree sorçhyn jeh lughtyn-reill ayn: balley corpagh, coyrlyn valjey as coyrlyn skeerey.

[edit] Farrys

She farrys injil-cheesh Mannin, gyn keesh cosnaghyn bun-argidagh, keesh berçhys, keesh chlouag ny keesh eiraght[11]. Ta keesh çheet stiagh er 10% as 18%; keesh traght er 0%. [12][13]

Ta banceyraght, jeantys as turrysaght nyn rheynnyn mooar yn farrys. Eirinaght as eeasteyraght, bun-chlaghyn y farrys dy row, ta ny symmyn dy vel ad cur dys Slane Troar Thie (STT/GDP) leodaghey.

Son y chooid smoo, ta'n Ellan dellal rish y Reeriaght Unnaneyssit.

Ta reiltys Vannin greinnaghey jannoo filmyn 'syn Ellan trooid cur da costyssyn jannoo.

[edit] Arraghey

Ta 800km jeh raadyn theayagh 'syn Ellan, as ad slane pheamadit. Cha nel cagliagh bieauid ec ram jeu.

Ta baatyn cadjin dys as veih yn Reeriaght Unnaneyssit as yn Pobblaght Nerin. Ta ny baatyn ooilley goll er obbyr liorish yn Isle of Man Steam Packet Company.

Ta'n purt-aer traghtee ynrican er yn ellan Purt-aer Ellan Vannin ec Roonysvaie.

[edit] Spoyrtyn

She cammag yn spoyrt ashoonagh, ta gollrish iomain Nerin ny shinty Nalbin. Roish v'eh ny spoyrt smoo cadjin 'syn Ellan, agh haink jerrey er ec toshiaght yn feedoo cheead. Er y gherrid t'eh er ngoll er aavioghey as ta troddyn ayn dagh blein ec Balley Keeil Eoin.

She spoyrt mooar gleash-wheeylaght, as ta'n TT Vannin er haghyr roish 1907. Ta fwirran ashoonagh as commeeys bluckan coshey ec Ellan Vannin, agh cha nel ad ayns FIFA kyndagh rish e cheimeeaght politickagh.

Ta Mannin goaill ayrn ayns Gammanyn yn Phoblaght Ashoonyn as Gammanyn ny hEllanyn, as bee ee ny h-olteyr da ny IV Gammanyn Aeg yn Phoblaght Ashoonyn ayns 2011. Hug yn Ellan toshiaght er yn Çheshaght Gammanyn Ellanyn Eddyr-ashoonagh ayns 1985.

[edit] Ratçhal roar-bree

Son ny smoo fys jeeagh-shiu er: TT Ellan Vannin

Yn cruinnaght smoo eddyr-ashoonagh roar-bree ta bentyn rish yn Ellan, she yn TT Ellan Vannin eh. Hug ad bun er ayns 1907, as t'eh taghyrt anmagh ayns Mee Boaldyn. Ta Grand Prix Vannin ny cruinnaght roar-bree da ancheirdee as yeearreyderyn gyn oik ta jannoo ymmyd jeh'n coorse 37.73 meeilley Sniaul cheddin anmagh ayns Mee Luanistyn as leah ayns Mean Fouyir.

[edit] Cummaltee Ard-ghooagh

Ard-art: Cummaltee Ard-ghooagh Vannin

[edit] Hie er ruggey ny troggal 'syn Ellan

  • Ny Bee Gees
  • Mark Cavendish, daawheeylleyder.
  • Charles Kerruish, yn chied Manninagh dy ve ny Chione y reiltys ayns 1961.
  • Illiam Dhone, va ec kione irree magh noi reill Sostnagh er yn Ellan. Hug ad baase er ayns 1663.
  • Nigel Kneale, screeudeyr-film far-skeealyn sheanse as scoagh.


[edit] Haink dys yn Ellan

  • Jeremy Clarkson, earisheyr as fer çhellveeish.
  • Neil Hodgson, reih Superbike as World Superbike 2003.
  • Sir Norman Wisdom, cloiedeyr as fer aitt.
  • John Rhys Davies, cloiedeyr.
  • Andy Kershaw, DJ.

[edit] Artyn Elley

Gaelg, Tinvaal, Ned Maddrell, Collish Ree Illiam, Reiltys Ellan Vannin, Kiare as Feed, Choonseil Slattyssagh Ellan Vannin, Mec Vannin.

[edit] Jeeagh er neesht

  • Baljyn Ellan Vannin
  • Laa Tinvaal
  • Rolley reeghyn Vannin
  • Rolley ashoonyn gyn lane seyrysnys
  • Blaanid as beiyn Vannin



[edit] Imraaghyn

  • Russel, G. 1988. Distribution and development of some Manx epiphyte populations. Helgolander Meeresunters. 42: 477 - 492.

[edit] Kianglyn çheumooie


Çheeraghyn europagh
Steatyn: Albaan, yn | Andorra | Ard-Valley yn Phaab | Armeian, yn | Asserbajaan, yn | Austeyr, yn | Bosnia as Herzegovina | Yn Çhorshey | Chroit, yn | Clovackey, yn | Clovean, yn | Danvarg, yn | Eeslyn, yn | Ellan Coobyr | Elveeish, yn | Esthoin, yn | Fynlann | Ghermaan, yn | Ghreagh, yn | Iddaal | Kosovo | Latvey, yn | Liechtenstein | Litaan, yn | Lucsemburg | Malta | Moldova | Monaco | Montenegro | Norlann | Ollan, yn | Ookraane, yn | Pholynn, yn | Phortiugal, yn | Pobblaght Nerin | Pobblaght Sheckagh | Rank, yn | Reeriaght Unnaneyssit | Roomaain, yn | Roosh, yn | San Marino | Serb, yn | Spaainey, yn | Toolyn, yn | Turkee, yn | Ungaar, yn | Vasseeydoan, yn | Velaroosh, yn | Velg, yn | Vulgeyr, yn
Ardjyn kerçheenagh: Akrotiri as Dhekelia | Ellanyn ny Geyrragh | Jibraltey | Guernsey | Jan Mayen | Jersey | Mannin | Svalbard
Çheeraghyn neu`er enney: Abkhazia | Nagorno-Karabakh | Oyseit Jiass | Transnistria | Pobblaght Turkagh dy yn Chyprys Hwoaie
Ashoonyn gyn steat: Aragon, yn | Bretin | yn Chatalooin/Çheeraghyn catalonagh | Chashteel, yn | Chorn, yn | Chorsickey, yn | Çheer Bascagh | Ellanyn ny Geyrragh | Flandyryn, yn | Ghaleesh, yn | Greenlyn | Karelia | Laplan, yn | Mannin | Nalbin | Nerin | Occitania | Oyseit | Sostyn | Tardeen, yn | Tseisnia, yn | Valloyn, yn Vepsia | Vritaan, yn
Static Wikipedia 2008 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu -

Static Wikipedia 2007 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu -

Static Wikipedia 2006 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu -

Sub-domains

CDRoms - Magnatune - Librivox - Liber Liber - Encyclopaedia Britannica - Project Gutenberg - Wikipedia 2008 - Wikipedia 2007 - Wikipedia 2006 -

Other Domains

https://www.classicistranieri.it - https://www.ebooksgratis.com - https://www.gutenbergaustralia.com - https://www.englishwikipedia.com - https://www.wikipediazim.com - https://www.wikisourcezim.com - https://www.projectgutenberg.net - https://www.projectgutenberg.es - https://www.radioascolto.com - https://www.debitoformtivo.it - https://www.wikipediaforschools.org - https://www.projectgutenbergzim.com