Kínamúrinn
Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
 |
Þessi grein þarfnast hreingerningar svo hún hæfi betur sem grein hér á Wikipedia. Skoðaðu sýnigreinar og grein um nafnavenjur til að bæta hana. |
Kínamúrinn (hefðbundin kínverska: 長城, einfölduð kíverska: 长城, Hanyu Pinyin: Chángchéng) er 6.350 kílómetra langur virkisveggur í Kína sem byggður var á Ming tímanum (14. til 16. öld) til að vernda Kína gegn innrásum mongólskra og tyrkneskra ættflokka.
[breyta] Saga
Byggingarsögu múrsins er yfirleitt skipt í þrjá hluta og eru þeir nefndir eftir ættum sem stjórnuðu. Það er Chin-tímbilið, Han-tímabilið og Ming-tímabilið.
Fyrir 211 fyrir krist var Kína skipt niður í furstadæmi og stanslaus stríð voru á milli þeirra. Til verndar sjálfum sér byggðu margir furstanna leir- og moldarveggi milli sín og næstu fursta. Árið 211 náði Chin-ættin undir forystu Zheng völdum yfir þessum furstadæmum og sameinaði í það sem nú er kallað Kína.
Í kjölfarið breytti hann nafni sínu og tók nafnið Shi Huangdi Tí eða „hinn fyrsti einvaldi keisari“. Til þess að Kína yrði eitt ríki lét hann sameina letur, mælieiningar og staðlaði allt. Ennfremur eyddi Shi Huangdi veggjunum milli furstadæmanna svo landið varð ein órofin heild. Nágrannar Kína voru Mongólar en þeir voru svornir andstæðingar Kína og réðust reglulega á þá. Til varnar þeim sameinaði og styrkti Shi Huangdi hluta af ytri veggjum gömlu furstadæmanna og reisti nýja og lengri.
Hann byrjaði stuttu eftir valdatökuna og múrinn varð 3700 km langur á aðeins 8 árum. Byggingarhraðinn samsvaraði því að byggt væri einn og hálfan km á dag. Þessi fyrsti múr var kallaður 10.000 Li longwall eða Gigantic Mangol og var frumgerð Kínamúrsins. Til þess að halda þessum gífurlega byggingarhraða voru hundruð þúsunda þræla notaðir í verkið og enn fleiri sjálfseignarbændur fengnir til að aðstoða og þegar mest var er talið að 20 milljónir manns hafi verið að byggja vegginn í einu. Enda er talið að tala þeirra sem létust við byggingu hlaupi á hundruðum þúsunda. Það er í raun rangnefni að kalla þetta einn múr því þetta voru margar raðir af múrum og sumstaðar urðu þeir tvöfaldir.
Shi Huangdi þótti mikill kúgari og ætlaði arftaki hans að halda því áfram en var myrtur 2-3 árum eftir dauða Shi Huangdi. Gerðist það í mikilli uppreisn árið 206 f.kr. Eftir fall Chin-ættarinnar varð barátta um stjórnun landsins og í henni var múrinn skilinn eftir ómannaður í 66-7 ár eða uns Han-ættin náði völdum. Þá hófst annar þáttur í byggingarsögu múrsins.
Han-ættin, undir stjórn Wu-ti, mannaði vegginn mun betur með því að setja ljósvita á 2,5 km fresti, turna á 5 km fresti, virki á 15 km fresti og kastala á 50 km fresti. Ef gerð var á árás á vegginn þá sendu verðirnir reykmerki frá ljósvitunum á degi að kveiktu á vitanum að nóttu og bárust skilaboð hratt eftir múrnum og komust þau til keisarahallarinnar mun hraðar heldur en ef reiðskjóti hefði verið sendur. Wu-ti bjó einnig til Silkiveginn en það var verslunarleið sem lá meðfram múrnum til vestur og varð hún mjög vinsæl en þá varði múrinn hana drjúgan hluta leiðarinnar. Fleiri meðlimir Han-ættarinnar lagfærðu og stækkuðu múrinn. Ein af merkari stækkunum ættarinnar var þegar múrinn var byggður í gegnum Gobi-eyðimörkina sem þykir illfær.
Vegna þess hve jörðin í Gobi-eyðimörkinni er snauð varð efnisnotkun öðruvísi en áður hafði verið. Í stað þess að þjappa mold og leir í 10 cm háa viðarramma, þá var sett í botninn á viðarrömmunum reyrstafi og ofan á það fíngerður sandur og vatn sem var þjappað vel.
Eftir að Han-ættin var rekin frá völdum liðu yfir 1000 ár þar til byggt var eitthvað að ráði við múrinn aftur. Þó skipti múrinn áfram gífurlega miklu máli fyrir Kínversku þjóðina. Árið 423 byggði Ming-shuan um 1000km af veggi á eftir honum kom Tai-wu sem byggði þunnan vegg utan um höfuðborgina. Árið 552 voru fengnir 1,8 milljón manns til að gera við og stækka múrinn. Eftir að Súí-ættin náði völdum var byggt við og gert við hann 7 sinnum. Tang-ættin náði völdum 618 og hófst þá mikil þensla í Kína og datt Kínamúrinn upp fyrir og endaði með því að Mongólar réðust á Kína, tóku hana á sitt vald 1279 og réðu henni í ríflega 100 ár en þá kom Ming-ættin til sögunnar og með henni fylgdi gulltímabil Kínamúrsins. Ming-ættin náði aftur ríkinu og ákvað að aldrei aftur skildu Mongólar ráðast á Kína og hóf því að byggja mun rammgerðari múr en áður hafði verið. Múrinn var í þetta sinn aðallega úr stein ólíkt því sem hafði verið úr mold, leir og sandi. Ming-múrinn er sá múr sem við þekkjum í dag sem Kínamúrinn. Þegar Ming-ættin byggði múrinn fékk hún hæfa steinverkamenn í stað þrælanna áður og borgaði þeim í silfri. Ming-ættin endurbyggði drjúgan hluta af múrunum og bætti ennfremur við hann.
Min-ættin byggði nálægt höfuðborginni annan múr samsíða hinum svo um tvöfalda vörn væri að ræða og var þá skipt í syðri og nyrðri múr. Ming-ættin var ein duglegasta ættin í byggingu múrsins og bætti hún hann ekki aðeins heldur lengdi einnig mikið. Árið 1644 var Ming-ættin rekin frá völdum og Ching-ættin tók til valda og lagði hún mikla áherslu á að sameina Mongolíu, Tíbet og aðrar þjóðir í kring og því var engin ástæða fyrir því að halda múrnum við og því var múrnum ekki haldið við í árhundruð.
Í upphafi síðustu aldar var múrinn eyðilagður í kringum höfuðborgina. Einnig hefur verið gerð göt í gegnum vegginn fyrir vegi. Árið 1970 gekk þetta meira að segja svo langt að hluta af múrnum var eyðilagður fyrir byggingarefni. Í dag er litið á þetta öðrum augum og hlutinn sem var eyðilagður 1970 hefur verið endurbyggður og vissir hlutar af múrnum verið gerðir upp fyrir ferðamenn.
[breyta] Lýsing
Múrinn er að meðaltali 7-8 metra hár og fer mest í 10 metra. Hann er 6 m breiður og hægt er að ganga ofan á múrnum og eru 1 m háir kantar ofan á múrnum svo hestar og menn falli ekki af honum. Tröppur liggja upp á múrinn og á 200-300 metra fresti kemur svo upphækkaður stallur sem gaf góða sýn yfir bardagann þar uppi kemur svo reglulega ljósviti eða skjól fyrir hermennina í stormum. Stundum var stallurinn á 2-3 hæðum og geymd vopn og skotfæri þar inni.
Kínamúrinn er allt í allt 7300 km langur, ef tvöföldun er ekki tekin með þá er hann um 6700 km langur. Mörg merk ummæli hafa verið látin flakka um þennan múr þegar Nixon heimsótti Kína sagði hann: „This is a Great Wall and only a great people with a great past could have a great wall and such a great people with such a great wall will surly have a great future.?“
[breyta] Tengill
