Varaforseti Bandaríkjanna
Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Varaforseti Bandaríkjanna er efstur á lista embættismanna, sem tekur við forsetaembættinu, ef forseti Bandaríkjanna deyr, segir af sér eða er á einhvern annan hátt leystur frá störfum. Stjórnarskrá Bandaríkjanna kveður á um, að varaforsetinn sé einnig forseti öldungardeildar Bandaríkjaþings og megi greiða oddaatkvæði ef atkvæðagreiðsla fellur á jöfnu. Núverandi varaforseti Bandaríkjanna er Richard Cheney.
[breyta] Kjörgengi
Tólfta stjórnarskrárbreyting bandarísku stjórnarskrárinnar segir, að varaforseti verði að uppfylla sömu skilyrði og forseti, þ.e. að vera 35 ára, að vera fæddur bandarískur ríkisborgari og að hafa búið síðustu 14 árin í Bandaríkjunum, til að vera kjörgengur. Kjörtímabil varaforsetans er hið sama og forsetans. Þeir sverja embættiseið sama dag, varaforsetinn fyrst og síðan forsetinn. Samkvæmt stjórnarskránni er forsetanum óheimilt að sitja lengur en tvö kjörtímabil. Engar slíkar reglur gilda um varaforsetann; hann má sitja eins lengi og hann kýs, eða hefur fylgi til.
[breyta] Hlutverk og skyldur
Formleg völd og hlutverk varaforseta Bandaríkjanna eru ekki mikil. Um þau segir í stjórnarskrá, að auk þess að taka við forsetaembætti við fráfall eða afsögn forsetans, þá sé hann forseti öldungardeildar þingsins.
Sem forseti öldungardeildarinnar hefur varaforsetinn einkum tvö hlutverk: Annars vegar að greiða oddaatkvæði, ef demókratar og repúblikanar greiða akvæði að jöfnu (50-50) og hinsvegar að hafa umsjón með og staðfesta talningu atkvæða sem kjörmenn hafa greitt í forsetakosningum. Auk þessa, er varaforsetinn yfirmaður NASA og situr í stjórn Smithsonian stofnunarinnar.
Óformegt vald varaforsetans ræðst fyrst og fremst af sambandi hans við forsetann. Hann er náinn ráðgjafi forsetans og getur því haft töluverð áhrif á gang mála. Hann er oft talsmaður út á við og talar þá fyrir ríkisstjórn landsins.
Dick Cheney er t.d. einn af nánustu ráðgjöfum George Bush forseta og Al Gore var mikilvægur ráðgjafi Bill Clinton þegar sá síðarnefndi var forseti, 1993 – 2001, og voru það einkum utanríkismál og umhverfismál, þar sem Clinton reiddi sig á ráðgjöf hans.
Þar sem bandaríski forsetinn er bæði þjóðhöfðingi og æðsti maður ríkisstjórnarinnar lenda oft viðhafnarverk tengd því fyrrnefnda á varaforsetanum. Hann mætir gjarnan í jarðarfarir annarra þjóðhöfðingja fyrir hönd forsetans, hittir háttsetta erlenda embættismenn, þjóðhöfðingja o.fl.
Á seinni tímum hefur í auknum mæli verið farið að líta á embættið sem stökkpall til framboðs í forsetaembættið. Í 13 forsetakosningum á milli 1956 og 2004, var í níu tilfellum annar frambjóðandinn sitjandi forseti, en í fjórum sitjandi varaforseti (1960, 1968, 1988 og 2000). Fyrrum varaforsetar voru tvisvar á þessum tíma í framboði, Walter Mondale 1984 og árið 1968, þegar Richard Nixon keppti við sitjandi varaforseta, Hubert Humphrey.
Síðan 1974 hefur varaforsetinn ásamt fjölskyldu sinni haft eigin embættisbústað til umráða, er nefnist á ensku Number One Observatory Circle í Washington D.C..
