ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១

ដោយសព្វវចនាធិប្បាយសេរីវិគីភីឌា

ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១ជាស្ថាបនិកទី១កសាងរាជធានីនៅតំបន់អង្គរ។ នៅពេលព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១ឡើងគ្រងរាជ្យសម្បត្តិភ្លាម មានផ្ទុះសង្គ្រាមជាញឹកញាប់ទាំង​ក្នុង​ និងក្រៅប្រទេសប៉ុន្តែត្រូវបានព្រះអង្គធ្វើការបង្ក្រាបអោយបរាជ័យជាបន្តបន្ទាប់។ ក្រោយពីទទួលបានជ័យជំនះព្រះអង្គ បានធ្វើការកសាងប្រទេសជាតិ ពង្រីកទឹកដីអោយធំទូលាយ​ កសាង​ប្រាង្គប្រសាទ និងរាជធានីនៅលើភ្នំបាខែងមុនគេបង្អស់នៅតំបន់អង្គរ។ កេរដំណែល​របស់​ ព្រះអង្គមិនត្រឹម តែមានប្រយោជន៍សំរាប់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ នៅសម័យនោះប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែបាន​ប្រែក្លាយជាមរតកដ៏មានតំលៃសំរាប់កូនចៅខ្មែរគ្រប់ជំនាន់ ក្នុងការរួមចំណែក​អភិវឌ្ឍន៍សង្គម​ជាតិទាំងផ្នែកវប្បធម៌ កសិកម្ម និងទេសចរណ៍។

យោងតាមឯកសារប្រវត្តិ និងសិលាចារិកនានាបានបញ្ជាក់ថា ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១ឡើង​​គ្រង​រាជ្យសម្បត្តិនៅគស ៨៨៩ ដល់ ៩០០ នៅទីក្រុងហរិហល័យ បន្តពីព្រះបាទឥន្ទ្រវរ្ម័នទី១ជាព្រះ​បិតា។ ព្រះអង្គជាក្សត្រមួយអង្គដែលមានសមត្ថភាពខ្ពស់ក្នុងការធ្វើចំបាំង ទាំងលើដី លើទឹក រៀបចំកសាងប្រទេសជាតិ និងទំនុកបំរុងសាសនាអោយមានការរីកចំរើនយ៉ាងខ្លាំង ដោយមាន​កសាងប្រាសាទ និងអាស្រមសំរាប់គោរពបូជាយ៉ាងសន្ធឹកសន្ធាប់។តាមឯកសារ​ ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ខ្មែររបស់លោក រស់ចន្រ្តាបុត្រ បានបញ្ជាក់ថា ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១ធ្លាប់ធ្វើសង្គ្រាមឈ្នះទាំង​លើដីគោក ទាំងលើសមុទ្របំផ្លាញទូកសំពៅ សត្រូវអស់ជាច្រើនគ្រឿង ជាពិសេសព្រះអង្គច្បាំង​ តទល់នឹងនគរចម្ប៉ាដេញតាមវាយប្រហារទ័ពចាមចូលដល់ទីក្រុង ដោយចាប់ស្តេចចាមជា​ឈ្លើយ។បន្ទាប់មកព្រះអង្គលើទ័ពត្រលប់មកនគរវិញ តែត្រូវកងទ័ពចាម១២ក្រុម លើកកំលាំង​ពួនស្ទាក់ព្រះអង្គបានធ្វើការវាយប្រយុទ្ធកំទេច កងទ័ពសត្រូវអស់ជាច្រើនក្រុម ហើយត្រលប់មក​នគរវិញដោយសុវត្ថិភាព។ ក្នុងពេលវាយប្រយុទ្ធជាមួទ័ពចាម ប្រសិនបើគ្មានការធ្វើអន្តរាគមន៍​និងការធ្វើពលិកម្មបូជាជីវិតរបស់មេទ័ពទេនោះ ប្រហែលព្រះអង្គត្រូវរងគ្រោះអស់ព្រះជន្មផងក៏​មិនដឹង។

ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១ នៅពេលធ្វើសង្រ្គាមទទួលបានជោគជ័យគ្រប់ទិសទី ហើយព្រះអង្គបាន ​អោយកសាងអាស្រមចំនួន១០០ នៅគ្រប់ទីកន្លែងដើម្បីគោរពបូជា ធ្វើការពង្រីកទឹកដី ជីក​បារាយណ៍មួយឈ្មោះថា យសោធរតដាក ប្រវែង៧គីឡូម៉ែត្រ និងទទឹង ១,៨គីឡូម៉ែត្រដើម្បី​យកទឹកទៅស្រោចស្រពការងារកសិកម្ម។ ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១ គ្រងរាជ្យនៅទីក្រុង​ហរិហល័យ​ មិនយូប៉ុន្មានក៏លើករាជ្យធានីទៅយសោធបុរ ហើយកសាងប្រាសាទនៅលើ​ភ្នំ​បាខែង ដើម្បីឧទ្ទិសថ្វាយចំពោះ លទ្ធិព្រហ្មញ្ញសាសនា និងចង់បង្ហាញពីមហិទ្ធិឫទ្ធិ របស់ព្រះ​អង្គជាស្តេចអទិទេពដ៏ខ្លាំង ដែលមានសមត្ថភាពក្នុងការកសាងសំណង់ធំៗលើសព្រះរាជា​មុនៗ។ រាជាធានីយសោធបុរ(មហានគរ ឬ នគរធំ) ត្រូវបានព្រះមហាក្សត្រនៅសមួនគរគង់​នៅរយះពេល៦សតវត្ស ព្រមទាំងកសាងប្រាសាទយ៉ាងច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ មានសេដ្ឋកិច្ច​ រីកចំរើនរុងរឿងដល់កំពូលនៅ តំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍។ ព្រះអង្គត្រូវបានអ្នកប្រវត្តិវិទូមួយចំនួន ចាត់ទុកជាស្តេចដ៏ខ្លាំងពូកែក្នុងការធ្វើសង្រ្គាមមិនដែលចាញ់ មានសមត្ថភាពខ្ពស់ក្នុងការ​ដឹកនាំប្រទេសជាតិ ទាំងផ្នែកអាណាចក្រ និង ពុទ្ធចក្រ និងជាស្ថាបនិកទី១ ក្នុងការកសាង​រាជធានីអង្គរ ដែលកេរតំណែលទាំងនេះ បន្សល់ទុករហូតដល់សព្វថ្ងៃ រូមមានកំពែងគូទឹក​ព័ទ្ធជុំវិញរាជធានីដើម្បីការពារសត្រូវជិតឆ្ងាយ ហើយប្រឡាយទឹកជាប្រព័ន្ធធារាសាស្រ្តដ៏​ សំខាន់សំរាប់ យកទឹកប្រកបការងារកសិកម្មុ។ ស្នាព្រះហស្ថរបស់ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១ ​ត្រូវបានគេស្រាវជ្រាវឃើញមាន៖

១- ប្រាសាទបាក់ខែង ស្ថិតនៅលើកំពូលភ្នំបាក់ខែងនៅខាងឆ្វេងដៃចូលពីប្រាសាទអង្គរវត្ត​ ឆ្ពោះទៅអង្គរធំដែលកសាងក្នុងអំឡុងសតវត្សទី៩ ដើមសតវត្សទី១០ ដើម្បីឧទ្ទិសថ្វាយ​លទ្ធិព្រហ្មញ្ញសាសនាក្នុងនោះមានតំកល់លិង្គព្រះឥសូរ និងយោនីព្រះនាងឧមា។ ប្រាសាទនេះ​មានកំពូលចំនួន១០៨ និងកំពស់៤៥ម៉ែត្រ តំណាងឲភ្នំព្រះសុមេរុមាន៧ជាន់ ខ្លះថាតំណាង​ ឲឋានសួគ៌ទាំង៧ជាន់របស់ព្រះឥន្រ្ទុ។ ប្រាសាទទាំងនេះទោះបីជារងនៅការបំផ្លិចបំផ្លាញ ​អស់មួយចំនួនធំក្តី ប៉ុន្តែដោយសារអតីតរាជធានីនេះអំណោយផលផ្នែកធម្មជាតិស្រស់បំព្រង​ ខ្យល់បរិសុទ្ធលាយឡំ នឹងសំឡេងសត្វយំ ហើយទីនោះខ្ពស់ស្រលះអាចមើលឃើញទិដ្ឋភាព​នានាបាន ភ្ញៀវទេសចរពីគ្រប់មជ្ឈដ្ឋាន បាននាំគ្នាទៅទស្សនានៅទីនោះពេលថ្ងៃរៀបអស្តង្គត​ យ៉ាងច្រើនកុះករ។

២-ប្រាសាទលលៃ ស្ថិតនៅអតីតទីក្រុងហរិហល័យក្បែរប្រាសាទព្រះគោ និងប្រាសាទបាគង​ដែលកសាងក្នុងអំឡុងឆ្នាំ៨៩៣ ដើម្បីឧទ្ទិសថ្វាយព្រះឥសូរ និង ព្រះបិតារបស់ព្រះអង្គ កាលនោះ​ប្រាសាទនោះ ស្ថិតនៅកណ្តាលបារាយណ៍ឥន្ទ្រតាដាក បច្ចុប្បន្នទីនេះក្លាយទីរមណីយដ្ឋានប្រវត្តិ​ សាស្រ្តជាទីចាប់អារម្មណ៍ របស់អ្នកទេសចរ។

៣-ប្រាសាទព្រះវិហារ ស្ថិតនៅភូមិជ្រុះ ឃុំកន្ទួត ស្រុកជាំក្សាន្ត ខេត្តព្រះវិហារ ស្ថិតនៅលើជួរភ្នំ​ដងរែក ជាប់ព្រំប្រទល់ប្រទេសថៃ។ ប្រាសាទនេះមានទំហំ៨០០ម៉ែត្រ គុណនឹង ៤០០ម៉ែត្រ កំពស់ ៦២៥ម៉ែត្រដើម្បីថ្វាយព្រះសិវះ ក្នុងលទ្ធិព្រហ្មញ្ញសាសនាហើយប្រាសាទនេះត្រូវបាន​ ប្រទេសកាន់កាប់នៅ សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង។ ប៉ុន្តែក្រោមការដឹកនាំរបស់ប្រមុខ​ រាជរដ្ឋាភិបាល និងការទាមទាររបស់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ប្រាសាទព្រះវិហារត្រូវបានតុលាការ​ អន្តរជាតិទីក្រុឡាអេ សំរេចប្រគល់ឲកម្ពុជា នៅថ្ងៃទី១៥ មិថុនា ឆ្នាំ១៩៦២។ រមណីដ្ឋានប្រវត្តិ​ សាស្ត្រដ៏ល្បីល្បាញមួយនេះ បានក្លាយជាទីចាប់អារម្មណ៍របស់អ្នកទេសចរពីគ្រប់មជ្ឈដ្ឋាន ​នាំគ្នាទៅទស្សនា ព្រោះមានប្រពន្ធគមនាគមន៍ចេញចូលបង្កលក្ខណះងាយស្រួលដល់ប្រជា​ពលរដ្ឋ និងអ្នកទេសចរចំរុះជាតិសាសន៍។

តាមរយះស្នាព្រះហស្ថរបស់ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១ ដែលមានប្រាសាទថ្ម បារាយណ៍​សោធរតដាក អាស្រមសំណាក់ធម៌ ទាំងផ្នែកព្រហ្មញ្ញសាសនា និងព្រះពុទ្ធសាសនា និង​អតីតរាជធានីមហានគរ ដែលត្រូវបានព្រះរាជាជំនាន់ក្រោយៗគង់នៅរយះពេល៦សតវត្ស​ នោះ​ធ្វើអោយប្រទេសជាតិ មានការរីកចំរើនរុងរឿងខ្លាំងទៀតផង។ កេរតំណែលរបស់ព្រះអង្គ​ត្រូវបានសិក្សាស្រាវជ្រាវសន្និដ្ឋានថា ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១ជាស្តេចមួយអង្គដែលមាន​ប្រាជ្ញា​ ឈ្លាសវៃក្នុងការដឹកនាំប្រទេសជាតិ ទាំងផ្នែកអាណាចក្រ និងពុទ្ធចក្រ និងមានស្នាព្រះហស្ថ​ខ្លាំងពូកែក្នុងការធ្វើសឹកសង្គ្រាមមិនថាក្នុងប្រទេស ឬ ក្រៅប្រទេសនោះទេ^[១]៕

[កែប្រែ] ឯកសារយោង