Түрк тилдериниң жакындыгы
Wikipedia дан
[оңдоо] Сөз салыштырмасы
ü: ү, ç: ч, ñ: ң
| Түрк атабыздын тили | Türkiye Türkçesi |
Türkmence | Tatarca | Казакша | Özbekçe | Uygurca | Yakutca | Çuvaşca | |
| ата | ata | ata | ota | ||||||
| ана | anne | ene | ana | ana | ona | ana | an'n | ||
| огул | oğul | oğul | ul, uğıl | ul | o'gil | oghul | uol | yvul | |
| эр(кек) | erkek | erkek | ir | yerkek | erkak | är | er | ar | |
| кыз | kız | gyz | qız | qιz | qiz | qiz | ky:s | χe'r | |
| киши | kişi | kişi | keşe | kisi | kihi | ||||
| келин | gelin | geli:n | kilen | kelin | kelin | kelin | kylyn | kilen | |
| Түрк атабыздын тили | Türkiye Türkçesi |
Türkmence | Tatarca | Казакша | Özbekçe | Uygurca | Yakutca | Çuvaşca | |
| jürek | yürek | ýürek | yöräk | zhürek | yurak | yüräk | süreq | ||
| qan | kan | ga:n | qan | qan | qon | qan | qa:n | jon | |
| baš | baş | baş | baş | bas | baş | bas | puš | ||
| qyl | kıl | qyl | qıl | kyl | kyl | kyl | kyl | χe'le'r | |
| köz | göz | göz | küz | köz | ko'z | köz | kos | kör | |
| kirpik | kirpik | kirpik | kerfek | kirpik | kiprik | kirpik | kirbi: | χurbuk | |
| qulqaq | kulak | gulak | qolaq | qulaq | quloq | qulaq | gulka:k | χo'lga | |
| burun | burun | burun | borın | murιn | burun | burun | murun | ||
| qol | kol | gol | qul | qol | qo'l | qol | χol | ||
| el(ig) | el | el | ili: | ala' | |||||
| barmak | parmak | barmak | barmaq | barmoq | barmaq | ||||
| tyrnaq | tırnak | dyrnaq | tırnaq | tιrnaq | tirnoq | tirnaq | tynyraq | ||
| tiz | diz | dy:z | tez | tize | tizza | tiz | tüsäχ | ||
| baltyr | baldır | baldyr | baltır | baldyr | boldyr | baldir | ballyr | ||
| adaq | ayak | aýaq | ayaq | ayaq | oyoq | ataq | |||
| qaryn | karın | garyn | qarın | qarιn | qorin | qor(saq) | qaryn | χyra'm | |
| Түрк атабыздын тили | Türkiye Türkçesi |
Türkmence | Tatarca | Казакша | Özbekçe | Uygurca | Yakutca | Çuvaşca | |
| at | at | at | at | at | ot | at | at | ut | |
| siyir | sığır | sygyr | síır (sıyır) | siyιr | sigir | ||||
| yt | it | it | et | iyt | it | it | yt | jyda | |
| balyq | balık | balyk | balıq | balιq | baliq | beliq | balyk | pola' | |
| bit | bit | bit | bet | biyt | bit | pit | byt | pyjda | |
| Түрк атабыздын тили | Türkiye Türkçesi |
Türkmence | Tatarca | Казакша | Özbekçe | Uygurca | Yakutca | Çuvaşca | |
| ev | ev | öý | öy | üy | uy | öy | av | ||
| otag | otağ | otaq | otaq | otoq | otu: | ||||
| yol | yol | yo:l | yul | zhol | yo'l | yol | suol | sol | |
| köprüq | köprü | köpri | küpar | köpir | ko'prik | kövrük | kürpe | ||
| oq | ok | ok | uk | o'q | oq | oχ | ugu | ||
| ot | ot | ut | ot | o't | ot | uot | vot | ||
| kül | kül | kül | köl | kül | kul | kül | kül | kö'l | |
| suv | su | suw | syw | suw | suv | su | ui | syv | |
| kemi | gemi | gämi | kimä | keme | kema | kim | |||
| köl | göl | köl | kül | köl | ko'l | köl | küöl | ||
| atov | ada | ada | atan | aral | orol | aral | ută | ||
| küneš | güneş | gün | qoyaş | kün | kün | kün | χĕvel | ||
| bulut | bulut | bulut | bolıt | bult | bulut | bulut | bylyt | pĕlĕt | |
| yulduz | yıldız | ýyldyz | yoldız | zhuldιz | yulduz | yultuz | sulus | şăltăr | |
| topraq | toprak | toprak | tufraq | topιraq | tuproq | tupraq | toburaχ | tăpra | |
| töpü | tepe | depe | tübä | töbe | tepa | töbö | tüpe | ||
| yağac | ağaç | agaç | ağaç | ağaš | jyvăş | ||||
| tenri | tanrı | taňry | täñre | tängri | tanara | tură | |||
| Түрк атабыздын тили | Türkiye Türkçesi |
Türkmence | Tatarca | Казакша | Özbekçe | Uygurca | Yakutca | Çuvaşca | |
| uzun | uzun | uzyn | ozın | uzιn | uzun | uzun | uhun | vărăm | |
| yany | yeni | yany | yaña | zhanga | yangi | yengi | sana | şĕnĕ | |
| semiz | semiz | semiz | simez | semiz | semiz | semiz | emis | samăr | |
| tolu | dolu | do:ly | tulı | tolι | to'la | toluq | toloru | tulli | |
| aq | ak | ak | aq | aq | oq | aq | |||
| qara | kara | gara | qara | qara | qora | qara | χara | χura | |
| qyzyl | kızıl | gyzyl | qızıl | qızıl | qizil | qizil | kyhyl | χĕrlĕ | |
| kök | gök | gök | kük | kök | ko'k | kök | küöq | kăvak | |
| Sayılar | Түрк атабыздын тили | Türkiye Türkçesi |
Türkmence | Tatarca | Казакша | Özbekçe | Uygurca | Yakutca | Çuvaşca |
| 1 | bir | bir | bir | ber | bir | bir | bir | bi:r | pĕrre |
| 2 | eki | iki | iki | ike | yeki | ikki | ikki | ikki | ikkĕ |
| 4 | tört | dört | dö:rt | dürt | tört | to'rt | töt | tüört | tăvattă |
| 7 | yeti | yedi | yedi | cide | zheti | yetti | yättä | sette | şiççĕ |
| 10 | on | on | o:n | un | on | o'n | on | uon | vunnă |
| 100 | yüz | yüz | yü:z | yöz | zhüz | yuz | yüz | sü:s | şĕr |
бул таблода Түрк тилдерин сөйлөм түзүлушүнүн бирдей калганын көрсөткөн мысал:
| диалекттер | сөйлөм түзүлүшү |
|---|---|
| Гагавуз Түркчөсү | Uşaklar şkolada / okulda dilimizi latin alfavitindä yazêr. |
| Анадолу Түркчөсү | Çocuklar okulda dilimizi latin alfabesi ile yazıyor. |
| азербайжан Түркчөсү | Uşaqlar məktəbdə dilimizi latin əlifbası ilə yazır. |
| Түркменстан Түркчөсү | Çagalar mekdepde dilimizi latyn elipbiýi bile(n) ýazýar. |
| Өзбек Түркчөсү | Bolalar maktabda tilimizni latin alifbosi bilan / ila yozadi. |
| Уйгур Түркчөсү | Balilar mektepte tilimizni latin elipbesi bilen yazidu. |
| Казак Түркчөсү | Balalar mektepte tilimizdi latin alfavitimen jazadı. |
| кыргыз Түркчөсү | Балдар мектепте тилибизди латын алфавити менен жазат. |
| татар Түркчөсү | Balalar mäktäpdä telebezne latin älifbası bilän / ilä yaza. |
Түрк тилдеринде Үн уйуму бар. (Өзбекче тышында ) ,жазууда сөздөр сон уланды алып узат жана сөйлөм түзүлүшү өзнө-нерсе-жүктөм катары менен болуптур. Казакша жана Түркчө мысалы:
- jaz (yaz)
- jaz.u (yazı)
- jaz.u.şı (yazıcı/yazar)
- jaz.u.şı.lar (yazıcılar)
- jaz.u.şı.lar.ım (yazıcılarım)
- jaz.u.şı.lar.ım.ız (yazıcılarımız)
- jaz.u.şı.lar.ım.ız.da (yazıcılarımızda)
- jaz.u.şı.lar.ım.ız.da.ğı (yazıcılarımızdaki)
- jaz.u.şı.lar.ım.ız.da.ğı.lar (yazıcılarımızdakiler)
- jaz.u.şı.lar.ım.ız.da.ğı.lar.dan (yazıcılarımızdakilerden)
[оңдоо] Кыргызча - байыркы Түрк тили (Түрк атабыздын тили) салыштырмасы
[оңдоо] Кыргызча-казакча салыштырмасы
[оңдоо] Кыргызча- Түркчө(түркия диалектиги) салыштырмасы
[оңдоо] Түрк тилдердин географиясы
[оңдоо] Түрк элдердин колданган тамгалар
- Түрк элдердин өз тамгалары- жазуулары орхүн-Энесай жана Туран тамгалары.
- согд тамгалар
- Араб тамгалар (араб алфавити)
- Кириль тамгалар
- Латын тамгалар
[оңдоо] Түрк тилдери
40 диалектти болгон Түрк тилин 200 милион Түрк элинин ене тили. Алтай тилдери тобуна кирет. Дүйнөдө 7. катарда.
[оңдоо] Түрк тилдериндеги айырмалар жана чара
Кыргызчада ж тамгасы менен баштаган сөздөр "түркчө,Азербайжанча,Түркмөнчө, Өзбекче ж.б. "й" тамгасы менен баштат. Байыркы Кыргызчада й менен жазылган. жазууда й менен баштап болсо жакш болмок.
[оңдоо] Түрк тилдердин географиясы
[оңдоо] мысал обондор
| Түрк диалекттери | өрнөк |
|---|---|
| Azərbaycan dili | Z.Xanbabayeva - Azerbaycan |
| Türkmence | Çınar Övezowa -Dinle |
| Özbekçe | Şahzoda - Kelasan |
| Uygurca | Şahrizoda - Oynasun |
| Қазақша | NNBek -кыздар ай |
| Başkırca | Zemfira - Qayda |
| Кыргызча | Hepsi -Jalgan (Yalan), = Saparbek Isakov - Tutamas |
| Tatarça | TNV - Tatar tarixı |
| Karakalpakça | Nargiza -Sensiz |
| Nogayca | Nogay Orda |
| Sakaça | SakaTV |
| Tuvince | Тыва Шамандары |
| Çuvaşça | Чуваш бир бала Америлис гүлүндү билдирүү |
- Түрк диалекттер Сөздүгү (Түркжө)
- Түрк тилдеринин сүйлөшүлгөн аймактардын картасы (English)
- Ernst Kausen, Türkçe, Moğolca ve Tunguzcanın sınflandırmaları (Almanca)
- Ernst Kausen, Түрк тилдерин орток сөздөрдүн салыштырмасы
- Түрк тилдери менен байланыштар (English)
- Түрк диалекттери менен байланыштар(2) (English)
