Limburgse klaanklier en spelling

Van Wikipedia

Dit artikel is gesjreve in 't Mestreechs. 't Weurt gewaardeerd óm in dit artikel 't Mestreechs aan te hauwe of aan te gaeve welk anger dialek gebroek is.

't Limburgs is èng verwant aon 't Nederlands. Dus is 't te verwachte tot me väöl vaan de Nederlandse eigehede ouch in 't Limburgs trökvint. De Limburgse grammair, vocabulair en ouch klaanklier mote hendeg op de Hollandse trèkke.

Klaank is evels meistal 't ierste wat veraandert wienie 'n nui taol gevörmp weurt, en 't lèste wat verdwijnt es 'n taol geassimileerd weurt. Dat zuut me good in 'n Hollands dialek wie 't Haogs: 't löp gaans parallel aon 't Algemein Nederlands, meh 't kint klaanke die in 't AN neet of koum veurkoume.

Veur 't Limburgs, dat väöl wijer vaan 't Nederlands steit es 't Haogs, geld dit natuurlek ouch. De klaankinventair vaan 't Limburgs is groeter es de Hollandse, en dèks weure klaanke op e meneer geïntoneerd dee 't Hollands volkome vreemp is. Daorum is 't nötteg, jeh nudig, 'ne klaankinventair op te stèlle.

't Limburgs is 'n taol mèt 'n klein traditie vaan gesjreve tekste. Wijers liert me 't neet op sjaole. Daodoor volg 'ne Limburger dee zien taol sjrijf dèks zie geveul, en de Hollandse spelregels. Dèks is zoe'n spelling neet zoe adequaat: Klaanke die väöl opein liekene, meh neet 'tzelfde klinke, weure wel 'tzelfde gesjreve. Instanties die ziech beroopsmaoteg mèt 't Limburgs bezighawwe, wie Veldeke en de Wèrkgroop AGL höbbe 'n mie taolkundege spelling oontwikkeld, die die versjèlle wel respecteert. De klaankinventair heioonder is dao-op gebaseerd.

[bewirk] Klaankinventair

[bewirk] Monoftonge (einklange)

't Limburgs kint 24 invoudige vocale.

Kort	Spelling	Veurbeeld	Laank	Spelling	Veurbeeld
[i]	ie	zie	[iː]	ie	hier
[ɪ]	i	hin	[ɪː]	ee	beer
			[eː]	e(e)	leef
[ɛ]	è	Bèlsj	[ɛː]	ae	gaer
[æ]	e	hel
[ɑ]	a	kat	*
			[aː]	a(a)	gaar
[ɔ]	o	non	[ɔː]	ao*	sjaol
[o]	ó	stóp	[oː]	o(o)	good
[u]	oe	doeg	[uː]	oe	zoer
[y]	u(u)	zuud	[yː]	uu	huur
[ʏ]	u	um	[ʏː]	eu	deur
[œ]	ö	rögk	[œː]	äö	häöm
[ə]	e	de
			[øː]	eu	sjeun

* : De digraaf ao weurt dèks örges tösse ɑː en ɔː oetgesproke. Offisjeus weurt dèks oa gesjreve es de oetspraak korter bij de lèste meugelikheid ligk.

Opm.: Alle lang vocale höbbe twie variante, namelik sliep- en stoettoen. De vaan ziechzelf korte vocale [i], [u] en [y] höbbe die meugelikheid ouch ; daan weurt de vocaal zelf laank (langer), bev. tied. De aander ech korte vocale kinne allein twei variante kriege es 'n l, m, n, ng of r drop volg. 'n Sleiptoen kin weure aongegeve met 'n ^.

De volgende klaanke weure dèks verward: e en è en i, o en ó, ö en u, äö en eu (veur r). 't Versjèl tösse dees vocale is ummer tot de twiede mie veur in de moond weurt oetgesproke, met geronde lippe. (Kiek ouch bij Limburgs in driej trepkes).