Sjotland
Van Wikipedia
Dit artikel is gesjreve in 't Mestreechs. 't Weurt gewaardeerd óm in dit artikel 't Mestreechs aan te hauwe of aan te gaeve welk anger dialek gebroek is.
Sjotland is e land mèt eige parlemint in 't noorde vaan Groet-Brittannië en volges de naom eine vaan de hoofpielers oonder 't Vereineg Keuninkriek. Te zuie grèns 't aon Ingeland.
[bewirk] Geografie
Sjotland besteit oet geografisch drei deile: de Uplands, de zuidelike heuvele; de Lowlands, de relatief diechbevolkde vlakker len in 't midde, en de Highlands, 't bergland in 't noorde, wat 't groetste oppervlak besleit meh hendeg dun bevolk is. Neve 't vasteland kint Sjotland nog meenstens drei archipelle: de Hebride, de Orkney-eilen en de Shetland-eilen. Sjotland is deil vaan 'n aw bergformatie oet 't Paleozoïcum. Erosie heet gezorg veur depe klouve, die dèks tot mere oetgreujde. 't Dudelikste veurbeeld daovaan is Loch Ness, tientalle kilometers laank en 230 meter deep.
Sjotland heet Edinburgh es hoofstad. Glasgow is evels de groetste stad. Aander stei zien Aberdeen, Dundee en Stirling.
[bewirk] Historie
In de ajdheid woort Sjotland bewoend door de Picte, die de Roemeine noets onderwerpe kóste. In de zesde iew vele de (christelike) Sjotte oet Ierland 't land binne en verdreve de Picte nao de hoeglen. Wie vaanoet 't zuie ouch Angele kaome opdringe, vestegde de meiste Kelte (Sjotte én Picte) ziech in de Hoeglen. Nao väöl oonderling twiste tösse keuninge en clans lökde 't Kenneth MacAlpin de Sjotse troen te bezette en de Noormanne te were, die evels wel de Shetland- en Orkney-archipel bezetde.
In 1290 waor zien keuningshoes oetgestorve en plaatsde de Ingelse keuning 'ne nuie keuning op de Sjotse troen: John Balliol. In 1295 sloot deze mèt Frankriek en Noorwege e verbond tege Ingeland, wat de Sjotte op Ingelse bezetting kaom te stoon. In 1306 kaom 't land daotege in opstand, oonder Robert the Bruce, die in 1334 de independentie wis te herstelle.
In 1603 woort keuning Jacobus de VI van Sjotland keuning Jacobus I van Ingeland, door e verstandshouwelik en 't touwval tot 't hoes Tudor in mennelike lijn oetstorf. Zoe begós de Stuart-periode in Ingeland. De twie len waore nog 'n iew oonaofhenkelik vaanein en allein in personeel unie vereineg, mer in die unie kraog Ingeland ummer mier de euverhand en in 1706 woorte de parleminte vaan Ingeland en Sjotland oontbonde en 't Vereineg Keuninkriek opgeriech, mèt 't machcentrum natuurlek in Londe.
In 1999 woort 't Sjots parlemint nui opgeriech, nao e referendum in opdrach vaan Tony Blair.
[bewirk] Cultuur en Toerisme
Sjotland is cultureel in twie gebejer in te deile: de Lowlands en de Highlands (de Uplands hore cultureel tot de Lowlands). In de diechbevolkde Lowlands sprèk me vaanajds Sjots, in de Highlands Sjots Gaelic, al weure bei door 't Ingels bedreig. 't Gaelic is nog 't dominants op de Hebride.
De Highlands stoon bekind um de erfstökker vaan hun Keltisch cultuur, wie doedelzakke, tweed, whisky en de traditioneel kilts. Väöl Sjotte zien nationalistisch en gebroeke dees kinmèrke es nationaal symbole. Ouch Halloween en Hogmanay höbbe hun orizjien in Sjotland. 't Toerisme is 'ne veurnaome bron vaan inkomste.
