Kongó-Kinsásá

Un article de Wikipedia.

Republiki ya Kongó Demokratiki
République Démocratique du Congo
Repubilika ya Kongo Demokratika
Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo
Ditunga dia Kongu wa Mungalaata

(Bɛndɛ́lɛ) (Bilembo-nkita)
Mokáno mwa ekólo : Justice – Paix – Travail (Lifalansé): Bosémbo - Bobóto - Mosálá
Loyémbo-lokúmu : Debout Congolais
Mbóka-mokonzi	Kinsásá
Engumba monɛ́nɛ koleka	{{{engumba_monɛ́nɛ}}}
Nkótá ya lɛ́ta	Lifalansé
Nkótá ya ekólo	Lingála, Kiswahíli, Ciluba, kikɔ́ngɔ
Mokonzi Mokonzi wa ekólo	Republiki Joseph Kabila
dipanda dipanda na Bɛ́lɛjika	30. Sánzá ya motóbá, 1960
Etando  • Nyɛ̂  • Mái (%)	2 345 410 km² (ya 12) 3.3
Mito  • 2006 ndakisa-mitúya  • 1984 botángi  • Bato na etando	62 660 551 (23) 29,916,800 27/km² (ya 182)
BOTIBO (BOZIBI)  • Nyɛ̂  • moto na moto	2003 ndakisa-mitúya 35,798 (ya 7) ya 189 (ya 189)
Mosɔlɔ	Falánga ya Kongó (CFR)
Ngonga  • Summer (DST)	UTC (UTC+1 na +2) - (UTC-)
Internet TLD	.CD
Calling code	+243

Republiki ya Kongó Demokratiki ezalí esé ya Afríka ya Mambénga, ezwamí lipandá o sánzá ya motóbá mikɔlɔ 30 1960.

Etápe 1 Lokótá 2 Lisapo 3 Bato 4 Bitúká bya Kongó-Kinsásá 5 Politíki 6 Mambí ma mabelé 7 Ekonomi 8 Tála mpé 9 Mankásá o libándá

[kokoma] Lokótá

Na ekólo Kongó elobamí nkótá kama míbalé. Nyɔ́nsɔ wâná elakísí boyébí bwa bato ya bomɛngo etondi mabelé. Ciluba, kikongo, lingála mpé kiswahíli izalí nkótá ínei inɛ́nɛ ya ekólo, kasi nkótá nkámá míbalé balobaka na ekólo Kongó.

Míngi sé na káti ya nkótá ya ekólo bokoyéba etando ya bikelá, mabelé, nyama mpé nzeté.

Bamɔ́ngɔ bazalí na nkómbó míngi ya nzeté ya mbíla na maye manso basálelaka. Sɔ̂lɔ, nzeté ya mbíla eyébaní káka mpó na mafúta na masanga tɛ̂. Eyébaní lokóla nkísi ekosílisa makɔnɔ, naye mpé bakosála bitúnga mpé bikila kila.

[kokoma] Lisapo

Ekakoli ya molái : Lisapo lya Kongó-Kinsásá

Tálá mpé: Ntángo ya banɔ́kɔ́ (Kongó-Kinsásá), Bɛndɛ́lɛ ya Kongó-Kinsásá, Bilembo-nkita ya Kongó-Kinsásá

Zaïre ezalákí banda 1971 te 1999 nkómbó óyo ebêngámákí « Republiki ya Kongó Demokratiki », mfalanga ya ekólo wâná, mpé ebale óyo epésáká ekólo Kongó ebimélí na yě see mɔ̌kɔ́ na mayi-mozindo Atalantiki.

Congo belge elongákí lipanda na 1960, o nkómbó ya « Republiki ya Kongó », nkómbó nsé mɔ̌kɔ́ na kolonia ya kala ya Falansia - Kongó-Brazzaville. Nkómbó ya « Republiki ya Kongó Demokratiki » ezwamákí na 1966, kasi bikólo bíbalé basilákí koyébana míngi-míngi, mpé kokesana na nkómbó ya bingúmba-mikonzi bya bangó, mpɔ̂ na komíbêngama Kongó-Léopoldville (mpé Kongó-Kinsásá na nsima 1965), na Kongó-Brazzaville.

Nkómbó ya kala	Nkómbó ya sika (1965)
Léopoldville	Kinsásá
Stanleyville	Kisangani
Élisabethville	Lubumbashi
Jadotville	Likasi
Albertville	Kalemie
Cocquilhatville	Mbándáká
Costermansville	Bukavu
Bakwanga	Mbuji-Mayi
Luluabourg	Kananga
Nouvelle Anvers	Makanza
Port Francqui	Ilebo
Banningville	Bandundu
Paulis	Isiro
Thysville	Mbanza-Ngungu
Leverville	Lusanga
Baudoinville	Moba
Ponthierville	Ubundu
Banzyville	Mobayi-Mbongo
Élisabetha	Lukutu
Charlesville	Djokupunda

[kokoma] Bato

Ekakoli ya molayi : fr:Démographie de la République démocratique du Congo

est.	bato	source
1990	37 405 000	(UNHCR Bikólo ya Molɔngɔ)
1991
1992
1993
1994
1995	45 453 000	(UNHCR Bikólo ya Molɔngɔ)
1996	46 812 000	(UNHCR Bikólo ya Molɔngɔ)
1997	48 040 000	(UNHCR Bikólo ya Molɔngɔ)
1998
1999
2000	51 390 000	(globaldefence.net)
2001	53 624 718	(yuli; CIA World Factbook)
2002	55 225 478	(yuli; CIA World Factbook)
2003	56 625 039	(yuli; CIA World Factbook)
2004	58 318 000	(CIA World Factbook)
2005	60 085 804	(yuli; CIA World Factbook)

[kokoma] Bitúká bya Kongó-Kinsásá

Ekakoli ya molayi : Bitúká bya Kongó-Kinsásá

Biteni mikonzi bya Kongó-Kinsásá mibengami Bitúká (Provinces ya Lifalansé). Kinsásá ezalí mboka mokonzi ya ekólo mpé efándeli ya bitúlúká bya ekólo. Ezalí na makokí ma engumba. Bingumba mpé bitúká biyángélámí, bizwí makokí ma koyángela yangó mɔ̌kɔ́ na mobéko mpé bikambémí na bato baye bazwamí na bitúká bike bya mbóka. Bitúká biina bia bonsɔ́mí bizalí mbóka mondɛ́lɛ́, komine, seketele mpé sefeli. Bitúká bya Kongó-Kinsásá bazalí:

Nº Nkombo ya Etúká Engumba Mokonzi na Etúká Kala Bitúká 1 Kinsásá Kinsásá Mbóngwáná tɛ́ 2 Kongo central Matadi Bas-Congo 3 Kwango Kenge Bandundu 4 Kwilu Kikwit Bandundu 5 Mai-Ndombe Inongo Bandundu 6 Kasaï Luebo Kasai ya Límbe 7 Lulua Kananga Kasai ya Límbe 8 Kasaï Oriental Mbuji-Mayi Kasai ya Monyɛlɛ 9 Lomami Kabinda Kasai ya Monyɛlɛ 10 Sankuru Lodja Kasai ya Monyɛlɛ 11 Maniema Kindu Mbóngwáná tɛ́ 12 Sud-Kivu Bukavu Mbóngwáná tɛ́ 13 Kivu du Nord Goma Mbóngwáná tɛ́ 14 Ituri Bunia Monyɛlɛ 15 Wɛlɛ ya Likólo Isiro Monyɛlɛ 16 Tshopo Kisangani Monyɛlɛ 17 Wɛlɛ ya Nsé Buta Monyɛlɛ 18 Ubangi du Nord Gbadolite Mambénga 19 Mongala Lisala Mambénga 20 Ubangi del Sur Gemena Mambénga 21 Équateur Mbándáká Mambénga 22 Tshuapa Boende Mambénga 23 Tanganyika Kalemie Katanga 24 Haut-Lomami Kamina Katanga 25 Lualaba Kolwezi Katanga 26 Haut-Katanga Lubumbashi Katanga

[kokoma] Politíki

Ekakoli ya molayi : Politíki bya Kongó-Kinsásá

Mobéko-likonzi :

• (fr) Mobéko Likonzi
• (ln) Lois en français, constitution en lingála

Bakambi-ekólo :

• 1960 - 1965 Joseph Kasavubu
• 1965 - 1997 Mobutu Sese Seko
• 1997 - 2001 Laurent-Désiré Kabila
• 2001 - lɛlɔ́. Joseph Kabila

Bakambi Lɛ́ta :

• 1960 - 1960 Patrice Lumumba
• 1961 - 1961 Joseph Iléo
• 1961 - 1964 Cyrille Adoula
• 1964 - 1965 Moïse Tshombe
• 1965 - 1965 Evariste Kimba
• 1965 - 1966 Léonard Mulamba
• 1966 - 1977  ?
• 1977 - 1979 Mpinga Kasenga
• 1979 - 1980 Bo-Boliko Lokonga Mihambo
• 1980 - 1981 Jean Nguza Karl-I-Bond
• 1981 - 1982 Joseph Untube N'singa Udjuu
• 1982 - 1986 Kengo Wa Dondo
• 1987 - 1988 Mabi Mulumba
• 1988 - 1988 Sambwa Pida Nbagui
• 1988 - 1990 Kengo wa Dondo
• 1990 - 1991 Lunda Bululu
• 1991 - 1991 Mulumba Lukoji
• 1991 - 1991 Étienne Tshisekedi
• 1991 - 1991 Bernardin Mungul Diaka
• 1991 - 1992 Jean Nguza Karl-I-Bond
• 1992 - 1993 Étienne Tshisekedi
• 1993 - 1994 Faustin Birindwa
• 1994 - 1997 Kengo Wa Dondo
• 1997 - 1997 Étienne Tshisekedi
• 1997 - 1997 Likulia Bolongo
• 2007 -  ???? Gizenga Antoine

[kokoma] Mambí ma mabelé

Ekakoli ya molayi : Mambí ma mabelé ma Kongó-Kinsásá

• Tálá mpé : Zamba o ntando ya ebale Kongó | Molɔngɔ́ mwa bingumba bya Kongó-Kinsásá

[kokoma] Ekonomi

Ekakoli ya molayi : Ekonomi ya Kongó-Kinsásá

Tala mpe : Coltan

[kokoma] Tála mpé

• Santé en République démocratique du Congo

[kokoma] Mankásá o libándá

• Carte du Congo (1958)
• Informations d'Amnesty International
• Site du Gouvernement
• Site de l'ambassade à Bruxelles
• Site du Ministère des Finances
• Site de la Banque Centrale du Congo
• Site du Ministère de la santé
• Site du Ministère des mines
• Site du Comité de Coordination des Ressources Extérieures
• Site de l'Unité de coordination du Projet
• L'Avenir - Basango na Lingala

Bisé ya Afríka

Bisé ya Afríka ya Méditeranéa : Aljeria · Ejipte 1 · Libîya · Marɔkɛ 3 · Tunisia Bisé ya Afríka ya Wɛ́sita : Bénin · Burkina Faso · Cap-Vert 2 · Kotdivuar · Gambie · Ghana · Gine · Gine-Bisau · Liberia · Mali · Moritani · Nizer · Nizeria · Senegale · Sierra Leone · Togo Bisé ya Afríka ya Katikati : Kamerun · Santrafríka · Kongó-Brazzaville · Kongó-Kinsásá · Gabɔ́ · Gine-Ekwatorial · Santu Tome mpé Príncipe · Tshadi Bisé ya Afríka ya Ɛ́sita : Burundi · Djibuti · Elitré · Etiopi · Kenya · Uganda · Rwanda · Seyshel 2 · Somalia · Sudani · Tanzania Bisé ya Afríka ya Sidi : Sidafríka · Angola · Botswana · Komori 2 · Lesoto · Madagasikari 2 · Malawi · Morisi 2 · Mozambíki · Namibia · Swaziland · Zambia · Zimbabwe

Bisé mosusu : Sahara ya Limbɛ 4 · Somaliland 1 ezalí kaká eténi ya Afríka ndámbo    2 ekólo óyo ekútání o káti ya mái-mozindó    3 ezalí eténi ya Lisangá ya Afríka te    4 endimámí na bikólo niɔ̌nsɔ ya molɔngɔ́ tɛ́, kasi ezalí eténi ya Lisangá ya Afríka