Gautama Buddha
Minn Wikipedija, l-enċiklopedija ħielsa.
[[User:{{{1}}}|{{{1}}}]] qed jieħu ħsieb dan l-artiklu u poġġa dan l-avviż f'din il-paġna. Bħala kortesija, jekk jogħġbok, timmodifikax dan l-artiklu sakemm tara dan il-messaġġ u tissenjalax l-artiklu bħala stub. Tagħmilx modifiki jekk il-modifika hija riċenti (anzi, ikun aħjar jekk tikkuntattja l-utent qabel xejn).
Siddhārtha Gautama (Sanskrit; Pali: Siddhāttha Gotama) kien għalliem spiritwali mill-Indja antika u l-fundatur storiku tal-Buddiżmu. Huwa rikonoxxut minn kull Buddist bħala l-Buddha Suprem ta' żminijietna. Id-dati eżatti tat-twelid u l-mewt tiegħu m'humiex magħrufa; ħafna storiċi moderini ta' tmiem is-Sekli XIX u l-ewwel nofs tas-Seklu XX isostnu li Buddha għex bejn il-563 BCE sal-483 BCE. Riċentement imma, il-maġġor parti ta' l-iskulari jaqblu li Buddha miet f'xi żmien bejn l-410 u l-400, avolja ħafna skulari jipprferi jżommu d-dati l-antiki tal-mewt tiegħu.
Gautama, magħruf ukoll bħala Shakyamuni (“għaref tax-Shakya”), huwa l-ikbar figura fil-Buddiżmu u wara mewtu, id-dettalji tal-ħajja, diskorsi u r-regoli monastiċi tiegħu ġew memorizzati mis-sangha. Dawn imbagħad, ġew mxerrda bit-tradizzjoni mitkelma, it-Tripitaka. Kollezzjoni ta' bosta diskorsi ta' Gautama, ġew miktuba madwar 400 sena wara.
[editja] Ħajjet Buddha
Peress li huma ftit biss dawk id-dettalji dwar il-ħajja ta' Buddha li jistgħu jiġu verifikati, huwa diffiċli ħafna biex wieħed jassigura l-korrettezza ta' dawn id-dettalji. Il-fonti prinċipali ta' informazzjoni dwar il-ħajja ta' Siddhārtha Gautama, huma t-testi Buddisti.
[editja] Konċepiment u twelid
Skond it-tradizzjoni, Siddhārta twieled iktar minn 200 sena qabel ir-renju tar-re ta' Aśoka tal-Maurya (273–232 QK).
Siddhartha twieled f'Lumbini, in-Nepal tal-lum. Missieru kien ir-Re Suddhodana, il-kap tan-nazzjon Shakya, wieħed mill-ħafna tribujiet antiki fl-istat ta' Kosala; Gautama kien il-kunjom tal-familja. Ommu, ir-Reġina Maha Maya (Māyādevī) u mart Suddhodana, kienet prinċipessa Koliyana. Fil-lejl meta Siddhartha ġie konċeput, ir-Reġina Maya ħolmot li iljunfant abjad b'sitt isnien twal daħal f'ġenbejha l-lemini, u wara għaxar xhur lunari, Siddhartha twieled minn ġenbejha l-lemini (ara l-istampa fuq il-lemin). Bħalma kienet titlob it-tradizzjoni Shakyana, meta r-Reġina Maya nqabdet tqila, kienet bi ħsiebha tmur lura fir-renju ta' missierha biex twelled hemm. Iżda wara li ħalliet Kapilavastu, hija u sejra, kellha tieqaf biex twelled f'Lumbini, fi ġnien, taħt siġra tas-sal.
Il-ġurnata tat-twelid ta' Buddha hija ċċelebrata fil-pajjiżi tat-Theravada bħala l-Vesak. Ħafna fonti jsostnu li omm Buddha mietet waqt il-ħlas, oħrajn li mietet ftit ġranet wara u oħrajn li mietet sebat ijiem wara l-ħlas. It-tarbija ġiet imsemmija Siddhartha (Pāli: Siddhatta), li jfisser “dak li jilħaq l-għan tiegħu”. Waqt iċ-ċelebrazzjonijiet tat-twelid, il-profeta eremita Asita, niżel mill-muntanja fejn kien joqgħod u annunzja li dit-tarbiha kellha xi darba ssir waħda mill-ikbar rejiet (chakravartin) jew inkella bniedem qaddis kbir. Dan seħħ wara li Siddhartha poġġa saqajh f'xagħar Asita u Asita ralu l-marki tat-twelid tiegħu. Suddhodarna għamel ċerimonja fil-ħames ġurnata, u stieden tmien skulari brahmin biex jaqrawlu l-futur. Kollha bassru li t-tarbija kellha ssir jew re kbir, jew inkella raġel qaddis. Kaundinya (Pali: Kondanna), l-iżgħar, li iktar 'il quddiem kellu jkun l-ewwel arahant, kien l-uniku wieħed li inekwivokabilment bassar li Siddhartha kien ser ikun Buddha.
