Ingväonsche Spraken
Vun Wikipedia
As Ingväonsche Spraken, egentlich Ingävonsche Spraken warrt de Spraken rund üm de süüdlich un westlich Noordsee tosamenfaat.
Inholtsverteken |
[Ännern] Tostannkamen vun den Begreep
De Begreep kümmt vun den olen Tacitus, de vun de Ingaevones schreven harr, wat de nördlichst vun de dree germaanschen Grootstämm weer. (De annern weren de Hermiones un de Istaevones.)
Tacitus schrifft: Celebrant carminibus antiquis, quod unum apud illos memoriae et annalium genus est, Tuistonem deum terra editum. Ei filium Mannum, originem gentis conditoremque, Manno tris filios adsignant, e quorum nominibus proximi Oceano Ingaevones, medii Herminones, ceteri Istaevones vocentur., wat heet: Se fiert mit olen Sang, wat bi se de enigste Oort vun dat Erinnern un Överkamen is, dat de Eer den Gott Tuisto rutbröcht harr. Em sien Söhn Mannus, weer Grundlegger un Oorsprung vun ehr Slecht, den Mannus schrievt se dree Söhns to, un ut den ehrn Naam warrn de Germanen, de an dichtesten bi den Ozean sünd, Ingaevones naamt, de middleren Hermiones un de annern Istaevones.
Al bi den röömschen Schriever Plinius de Öller gifft dat en Henwies op de Ingväonens. He schrifft vun de Ingvaeones un dat dor de Kimbern un Teutonen tohöört.
Vun dor keem dat to de Vörstellen, dat an de Noordsee de Ingvaeones seten harrn un dat dorto de Fresen, de Kimbern, de Teutonen, de Sassen, de Angeln, de Jüten un de Chaucen tohöörn deen. En Deel, sünnerlich de Angeln, de Sassen, de Jüten un ok Freesen sünd denn to dat Enn vun dat Römsche Riek na Britannien seilt, un weern denn dor to de Angelsassen tosamenfaat.
Wegen dat Plinius un Tacitus en ünnerscheedlich Schrievwies bruukt harrn, heet dat hüüt ok noch mal Ingväonen (na Plinius) un mal Ingävonen (na Tacitus).
[Ännern] Kennteken
Welk vun de Germanisten snackt vun Ingväonismen, dat sünd Markmale de düsse Spraken gemeen hebbt:
[Ännern] Luudschuven
De Ingväonschen Spraken hebbt dat twete Luudschuven nich mitmaakt. So as de Noordgermanschen Spraken, aver anners as de Hoochdüütsche Dialekten.
- d bleev d / th un nich t: Vadder, father, vader (nedersassisch, ingelsch, nederlannsch)
- p bleev p un nich pf: Pund, pound, pond;
- p bleev p un nich f: slapen, sleep, slapen; open, open, open
- t bleev t un nich ss: water, water, water; foot, foot, voet
- k bleev k un nich ch: Ik, I, ik; week, weak, week; Week, week, week; Book, book, boek
[Ännern] Anner Ingväonismen
Denn warrn as Ingväonismen naamt:
- Ersatzdehnen: fiev, five, vijf (hoochdüütsch: fünf)
- keen t bi de drütte Person Singular vun wesen: is, is, is
- keen r bi de drütte Person Mehrtall vun dat Personalpronomen: wi, we, wij
- Personalpronomen drütte Person Singular: he, he, hij
- keen Ünnerscheed twüschen Dativ un Akkusativ
- anner Hülpsverb för dat Futur: Ik schall - I shall - Ik zal un nich Ich werde
Nordneddersassisch un Engelsch hangt bi dat Partizip Perfekt eng tosamen: dat warrt jümmers ahn „ge-“ maakt, so as in de skandinaavschen Spraken: Ik hebb seggt = I have said. Anners dat Nedderlannsche, wat tosamen mit dat Westneddersassische, dat Westfäälsche un Oostfäälsche un de hooch- un oberdüütschen Dialekten dat mit „ge-“ maakt (Ik hebb gezeggt, ich habe gesagt).
[Ännern] Översicht
- Olsassisch
- Freesch
- Ingelsch
- Plattdüütsch
- Neddersassisch
- Nordneddersassisch (wat de mehrsten Neddersassisch Snackende snackt)
- Platt in de Elvmarschen
- Westnedersassisch (Ollnborger Platt u. a.)
- Schleswigsch
- Holsteinsch (u. a. Reinfelder Platt)
- Hamborger Platt
- Heidjer Platt
- Bremer Platt
- Oostfreesch Platt
- Emslänner Platt
- Westfäälschet Platt
- Ostfäälschet Platt
- Nordneddersassisch (wat de mehrsten Neddersassisch Snackende snackt)
- Ostnedderdüütsch
- Neddersassisch
- Nedderfranksch
- Nederlannsch
- West-Vlaams
- Zeeuws
- Hollandsch
- Oost-Vlaams
- Brabants
- Südgeldersch Niederrheinisch, Oostnedderfranksch)
- Limborgsch (Niederrheinisch, Oostnedderfranksch)
- Afrikaans
- Kaapse Afrikaans
- Oosgrensafrikaans
- Oranjerivier-Afrikaans
- Nedderlandsch-neddersassisch
- Grunnengs un Noord-Drents
- Midden-Drents
- Zuid-Drents
- Twentsch
- Twents-Graafschaps
- Stellingwarfs
- Veenkoloniaals
- Gelders-Overijssels en Urks
- Achterhoeks
- Sallands
- Veluws
- Noord-Veluws
- Oost-Veluws
- Kollumerlands
- Nederlannsch
[Ännern] Kritik
Dat Konzept vun de Ingväonschen Spraken is ünner Stried in de Wetenschop. Kloor is, dat de Syntax vun Nedderlannsch un Neddersassisch mehr mit dat Hoochdüütsche gemeen hett as mit dat Engelsche un Freesche.
Bi all dat Överleggen, woans de Spraken tosamenhangt, mutt jümmers an dacht warrn, dat dor all de Tiet bannig veel Kontakt weer. De Franzosen harrn vun 1066 op dat Engelsche inwarkt, un in de Franzosentiet ok op dat Plattdüütsche. Middelnedderdüütsch weer de Spraak vun de Hanse un dorvun is en Slag bi de skandinaavschen Spraken hangen bleven. De Dänen harrn Sleswig un Holsteen ünner sik, de Sweden harrn dat Rebeet twüschen Elv un Werser un ok Pommern besett. Dat geev wedder skandinaavschen Inwarken op dat Noordneddersassische. Plattdüütsche Seilers weern in de britische Marine togang un bröchen Wöör hen un trüch.
De histoorsche Quellenlaag is nich so doll. Dat fangt mehrst in dat Middelöller an. Indirekt is aver kloor, dat dat Ooltnedderfranksche wieder weg vun dat Ooltsassische weer as Ooltsassisch vun dat Angelsassisch. Dat markt wi doran, dat dat to de Tiet vun Karl den Groten mehrst allens angelsassische Missionaren weern, de na Sassen güngen to dat Missioneren. Franken weern dor mehrst nich dorbi. Un dat Ooltsassisch weer ok dicht bi de olen Skandinaavschen Spraken. Dorüm harr de Hillige Ansgar, de en Franke weer, ok toeerst Sassisch lehrn müsst (in't Klooster Corvey). Dat harr blots Sinn maakt, wenn Sassisch un de Skandinaavschen Spraken dichter bienanner weern as to dat Nedderfranksche.
[Ännern] Weblenks
- Cornelius Tacitus: DE ORIGINE ET SITU GERMANORUM (latiensch)
- Ingvaeonic (engelsch)
