Nō Wikipedia Māori
Ko te pīwari o ngā kāwana o New South Wales
Ko Tā George Gipps (1791-1847, Kāwana o New South Wales 1837-1846) te Kāwana tuatahi o Aotearoa. I whakarerekētia ngā kupu whakamana i a ia i waenganui i te tau 1839. I tōhua anō ia i taua wā hei Kāpene-Tianara, hei Kāwana Matua hoki mō te rohe o New South Wales. I roto i ngā taupā hou, ko ngā whenua katoa o Aotearoa tērā ka taka ki raro i te mana o Ingarangi. I whakaarotia he mahi rangitahi tēnei, hei whakaruru mō te whakahaere o aua whenua, kia taea ai ngā whakaritenga tūturu. Ka whakapūmautia aua whakaritenga tūturu i te 18 o Whiringa-ā-rangi1840, e rua wiki noa iho i muri i te rongonga kua tau te mana o Ingarangi ki runga o Aotearoa. Ka whakapuakina e te Kāwanatanga o te Emepaea ētahi Reta Whakamana, hei whakarite i Aotearoa hei koroni motuhake, i raro i tōna Kāwana, i a Te Hopihona.
I a Te Hopihona ka wehe mai i Poihākena, ka whakawhānuitia e Gipps te horanga o tōna mana ki ngā whenua i riro mai i te pounga o te mana o Ingarangi ki Aotearoa, me tana whakapuaki hoki kua rāhuitia ngā hoko whenua katoa mai i te iwi Māori, arā, e kore ngā hoko tae mai ki taua rā e whakamanaia e te Karauna. I puta ēnei whakapuaki āna i te 19 o ngā rā o Kohi-tātea 1840. Ka pāngia a Te Hopihona e te mate i te marama o Māehe 1840, ā, ka whakatūria a Meiha Thomas Bunbury me tētahi ope hōia, hei tautoko i te mana o Hopihona. Te tikanga, ki te tino hē a Te Hopihona, ki te mate rawa rānei, ka noho ko Bunbury hei Rūtene-Kāwanatanga kairīwhi. He pai ngā tohutohu a Gipps i a Hopihona, i roto i ngā mahi o tana tūranga. He toka tū moana ēnei tohutohu mā Te Hopihona i te taenga mai o ngā kaiwhakanoho whenua o te Kamupene o Niu Tīreni, i tō rātou kore e whakaae ki taua mana kāwanatanga ki runga i a rātou.
[edit] Tohutoro
- Ngā Tāngata Taumata Rau URL:NZDB
Ngā kaihautū 1840-1980 |
 |
Ngā kaihautū 1840-1900: |
Āperahama Taonui • Āpihai Te Kawau • Hāmiora Mangakāhia • Hēnare Kaihau • Hēnare Mātene Te Whiwhi • Hēnare Matua • Hēnare Tomoana • Hirini Rāwiri Taiwhanga • Hoani Nahe • Hōne Heke • Hōne Heke Ngāpua • Hōne Mohi Tāwhai • Hōne Ōmipi • Hōri Kerei Taiaroa • Horonuku Te Heuheu Tūkino IV • Karaitiana Takamoana • Matiaha Tiramōrehu • Meri Te Tai Mangakāhia • Niniwa-i-te-rangi • Nireaha Tāmaki • Pāora Tūhaere • Pōmare II • Pōtatau • Rangi Topeora • Rāpata Wahawaha • Rewi Manga Maniapoto • Riperata Kahutia • Riwha Tītokowaru • Tāmati Wāka Nene • Tāraia Ngākuti Te Tumuhuia • Tāwhiao • Te Hāpuku • Te Heuheu Tūkino III, Iwikau • Te Keepa Te Rangihiwinui • Te Keepa Te Rangi-pūawhe • Te Kooti Arikirangi Te Turuki • Te Pahi • Te Rauparaha • Te Ruki Kawiti • Te Whiti o Rongomai • Timi Kara • Tohu Kākahi • Wahanui Huatare • Wiremu Kīngi Te Rangitāke • Wiremu Pere • Wiremu Tako Ngātata • Wiremu Tāmihana • Wiremu Te Kākākura Parata • Wiremu Te Wheoro |
Ngā kaihautū 1900-1980: |
Āpirana Ngata • Eruera Tirikātene • Hēnare Balneavis • Hēni Materoa • Hoani Te Heuheu Tūkino VI • James Clendon Tau Hēnare • Korokī • Mahuta Tāwhiao • Matiu Rata • Māui Pōmare • Paraire Paikea • Rangi Mawhete • Rua Kēnana • Tahupōtiki Wiremu Rātana • Tai Mitchell • Te Puea Hērangi • Te Rangi Hīroa • Tuaiwa Eva Rickard • Turi Carroll • Whina Cooper |
Ngā Kāwana: |
George Gipps • Te Hopihona • Pitiroi • Hōri Kerei • Tāmati Parāone |
Ngā Kaitōrangapū, ngā āpiha: |
Constantine Henry Phipps • Edward Eyre • Francis Dart Fenton • Francis Dillon Bell • Frederick Edward Maning • Frederick Weld • Frederick Whitaker • George Rusden • Gilbert Mair • Henry George (Earl) Grey • Henry Russell • Henry Sewell • Hōne Hīhana • Jack Kent Hunn • James Crowe Richmond • James Edward Fitzgerald • James Prendergast • James Stephen • John Gorst • Joseph Gordon Coates • Julius Vogel • Lord Glenelg • Michael Joseph Savage • Norman Kirk • Peter Fraser • Ralph Hanan • Robert Stout • Te Hētana • Te Mākarini • Te Paraihe • Te Paranihi • Te Pōkiha • Te Pūhipi • Thomas Buick • Thomas Bunbury • Walter Mantell • Walter Nash • William Herries • William Martin • William Rees • William Spain |
Ngā kaiwhakanoho, ngā mihinare: |
Edward Wakefield • George Clarke • James Cowan • Pīhopa Pomaparie • Richard Taylor • Te Harawira • Te Herewini • Te Karuwhā • Te Kerēhi • Te Koroneho • Te Mātenga |
|