Saterfreesche Spraak
From Wikipedia
De Saterfreesche Spraak (Seeltersk) is en Dialekt van de Freesche Spraak, de in dat Saterland snackt word. In de Spraakwetenskupp word dat to de oostlauwersch Dialekten van dat Freesch torekend, de lange Tied in de heele Kuntrei van de Lauwerssee bit an de Weser snackt worden sünd. Siet de oostlauwersch Spraak in't 20. Jaahrhunnert ook up dat Eiland Wangeroog utstürven is, is dat Seelteersk dat Lesde, wat van de oostlauwersch-freesche Dialekten noch snackt word. Dat gift so 1500 Sprekers van dit Spraak. Un so is dat Saterland (Seelterlound) dat lüttjeste Spraakeneiland in heel Europa.
Dat Saterland liggt in'd Noordwesten van de Kreis Cloppenborg, dicht bi de Grenz to Oostfreesland. Fröher weer dar man slecht hentokamen, denn dat Land weer von grode Mooren umgeven.
De Minschen, de dar wahnden, harrn kuum wat mit de Butenwelt to doon. "Selterland, du laist ousleten, fan de Warreld gans forgeten." So sungen de Saterlänner in ehr "Seelterleed". Ehre Spraak woor ok noch bewahrt, as de Oostfresen so van t'Jaahr 1500 an na un na dat Neddersassische Platt annohmen hebben. Vandag is dat Seeltersk ook in Gefaahr. De paar Saterfresen, de dat Seeltersk noch proten, sünd daröver heel trürig. Se sünd stolt up ehre Spraak, ene Spraak, över de sik de Etymologen al veel Koppbreken maakt hebbt, nich bloot düütsche. Ok een Professor ut Amerika hett dat Seeltersk leert un kann dat so goot proten, as of he in Ramsloh oder Strücklingen boorn weer. Man vandag versöken de Saterfresen, hör Kinners de Spraak weer bi to brengen. So woord to'n Bispööl in de Kinnergardens weer vööl Seeltersk snackt.
Hier welke Bispille, de enen Indruck van de vokaalrieke un klangvulle saterfreesche Spraak geevt: "Tjusterge Mäidene raakt ljachtere Deege." (Düstere Morgens bringt hellere Daag.) "An'n keetigen Peel kon me sik nit scheen wrieue." (An'n schetterigen Pahl kann man sik nich rein wrieven.)
Wat Besunners is ok de Unnerscheed twüschen den männlichen Artikel "di" (di oolde Mom) den wievlichen "ju" (ju ljove Mäme = de leve Moder) un "doo" in de Mehrtahl (doo flitige Bäidene = de fliedigen Kinners). Sogaar de Tahlwöör een, twee un dree hefft besunnere Formen för de Geslechter: aan un een, twäin un twoo, träi un tjoo. De wieteren Tahlwöör bit teihn heet up Saterfreesch: fjauer, fieuw ,säks, soogen, oachte, njuugen, tjoon.
Dat Seeltersk is in Düütschland en offiziell Spraak van en Minnerheid. So kummt dat ook, dat de Ortsskillders van de Saterlänner Dörpen in de Gemeente Saterland tweespraakig sünd. De veer Dörpen sünd: Ramsloh (saterfreesch: Roomelse), Strücklingen (Strukelje), Scharrel (Schäddel) und Sedelsberg (Sedelsbierich).
[Ännern] Een Gedicht up Seeltersk
von Gesine Lechter-Siemer
In'n Boom hoanget een Spinnewääb.
Dju Spinne lait ap Luur
un luurd mäd fuul Utduur
in hiere Spinnewääb.
Un in de Spinne hier Geweeude
Hong't noch dat lääste Uurgeblieune.
Een Fljooge (Fliege)fljucht in't Spinnewääb
Ju is in grote Nood.
Dju Spinne bitt se dood.
Is von de Mäiltied sääd.
Un in de Spinne hier Geweeude
Hong't von de Fljooge 't Uurgeblieune.
An Fugel sjucht (sieht) dät Spinnewääb
Nu is dju Spinn' in Nood. De Fugel bikkt se dood
in hiere Spinnewääb
Is stukken (zerrissen), wat de Spinne weeude
De Wind spielt mäd dat Uurgeblieune.
